8 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks wyborczy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 3185).

Poseł Zbyszek Zaborowski:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej mam zaszczyt przedstawić stanowisko w sprawie poselskiego projektu zmian w Kodeksie wyborczym.

    Te zmiany, zapisane w druku nr 3185, są dwojakiego rodzaju, bo zmiana sposobu wyboru marszałka i starosty ma charakter wręcz ustrojowy, natomiast zmiany dotyczące procedury wyborczej, kart czy kompetencji określonych sądów przy rozpatrywaniu protestów wyborczych doskonalą po prostu Kodeks wyborczy.

    Najpierw kilka zdań o kwestiach proceduralnych. Propozycja zmiany sądów okręgowych na jeden Sąd Apelacyjny w Warszawie jest interesująca, ale i Sąd Najwyższy, i Krajowa Rada Sądownictwa widzą problemy w związku z rozpatrywaniem protestów z całego kraju dotyczących wyborów samorządowych, które odbywają się jednocześnie we wszystkich gminach, powiatach i województwach, w jednym sądzie w Warszawie. To również oddala wyborców od możliwości złożenia protestu.

    Nie dziwię się, że są wątpliwości co do działalności sądów okręgowych po tych wyborach, ponieważ de facto one wszystkie odmówiły rozpatrzenia protestów, które zasadzały się na wprowadzeniu w błąd wyborców przez Państwową Komisję Wyborczą, a w związku z tym na wypaczeniu wyników wyborów. Żaden sąd okręgowy nie zdecydował się na sprawdzenie kart do głosowania, na ponowne przeliczenie głosów. Rozpatrzono skutecznie tylko ewidentne protesty, jeżeli na przykład wyjęto z urny więcej kart niż wydano, a przy wyborze radnego decydował jeden głos. Takie protesty rozpatrzono skutecznie. A więc faktycznie trzeba się zastanowić nad tą procedurą, a przede wszystkim przywrócić, co jest w naszym projekcie, obowiązek ustalania przyczyn nieważności głosów przez komisję.

    Co do karty do głosowania, i w naszym projekcie poselskim, i w projekcie prezydenckim pojawia się ta sama kwestia - najlepiej, żeby to była jedna karta do głosowania. Jeżeli jednak będzie bardzo dużo komitetów, jesteśmy w stanie sobie wyobrazić, że na pierwszej stronie karty złożonej z kilkunastu stron trzeba zrobić spis treści i zamieścić instrukcję do głosowania. Żaden komitet, który w ten sposób jest wyróżniany, nie może być na pierwszej stronie. Musimy szybko rozpatrzyć tę sprawę w komisji.

    Najwięcej wątpliwości mam co do zmian ustrojowych. Wprowadzenie bezpośredniego wyboru na urząd marszałka województwa czy starosty, bez rewizji charakteru tego organu wykonawczego, powoduje, że mamy do czynienia z działaniami niekonsekwentnymi. W przypadku miasta czy gminy, wprowadzając bezpośrednie wybory wójta, burmistrza, prezydenta, utworzyliśmy organ jednoosobowy, który ponosi odpowiedzialność za całą władzę wykonawczą. W przypadku województwa czy powiatu w dalszym ciągu pozostaje organ kolegialny, który byłby wybierany w innym trybie. I nie ma gwarancji, że marszałek czy starosta będzie miał większość w takim zarządzie, bo to zależy od większości, która ukształtuje się w organie kolegialnym. Jest tu daleko idąca niekonsekwencja. Ale ja nie upominam się też o zmianę charakteru zarządu województwa czy zarządu powiatu. Na szczeblu regionalnym powszechną praktyką europejską jest to, że jest to właśnie organ kolegialny, i to nie tylko w krajach typu Polska, gdzie kompetencje władzy samorządowej na szczeblu regionu są dosyć ograniczone, ale również w takich demokracjach jak niemiecka, austriacka, hiszpańska, gdzie kompetencje regionu są daleko idące. To są wtedy rządy regionalne, wybierane przez regionalne parlamenty. Zresztą te rządy regionalne odpowiadają przede wszystkim za politykę rozwojową, a w Polsce prawie wyłącznie za politykę rozwojową - sejmik ma takie kompetencje.

    Również bliskość tej ewentualnej jednoosobowej władzy marszałka czy starosty jest dosyć iluzoryczna. W przypadku gminy faktycznie gmina obsługuje bezpośrednio mieszkańców, jednak w przypadku władz regionalnych zwykły obywatel raczej nie ma bezpośredniego kontaktu z tą władzą (Dzwonek), ponieważ zarząd województwa i sejmik podejmują decyzje dotyczące poszczególnych subregionów, miast, gmin, a więc niejako pośrednio wpływają na sytuację obywateli.

    Reasumując, powiem, że rzecz jest interesująca, acz wydaje się, że systemowo nie pasuje do polskiej samorządności, jeżeli idzie o zasadnicze propozycje zawarte w tym projekcie, jesteśmy jednak gotowi pracować nad niektórymi propozycjami w nim zawartymi. Dziękuję bardzo. (Oklaski)