20 i 21 punkt porządku dziennego:

  20. Przedstawiona przez Radę Ministrów informacja o realizacji działań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ w 2012 r. (druk nr 2303) wraz ze stanowiskiem Komisji Zdrowia (druk nr 2784).
  21. Przedstawiona przez Radę Ministrów informacja o realizacji działań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ w 2013 r. (druk nr 2850) wraz ze stanowiskiem Komisji Zdrowia (druk nr 3176).

Poseł Czesław Hoc:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość co do rządowego dokumentu: informacja o realizacji działań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ w 2012 r. (druk nr 2303) i sprawozdania sejmowej Komisji Zdrowia z dnia 8 października 2014 r. (druk sejmowy nr 2784) oraz rządowego dokumentu: informacja o realizacji działań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ w 2013 r. (druk sejmowy nr 2850) i sprawozdania sejmowej Komisji Zdrowia z dnia 19 lutego 2015 r. (druk sejmowy nr 3176).

    Przedstawiając stanowisko klubu co do rządowych dokumentów, pragnę podkreślić, że ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ jest zaprogramowany na 5 lat, tj. na lata 2011-2015. Tak więc obecnie opiniujemy realizację tego programu w latach 2012-2013, mając oczywiście świadomość, że do zakończenia tego programu pozostało tylko kilka miesięcy. Jednakże jeszcze raz podkreślę, że stanowisko Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość obejmuje lata 2012-2013. Jest ono bardzo negatywne. Co więcej, Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość zgłosi wniosek o odrzucenie tej informacji rządowej.

    Oto powody. Po pierwsze, ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ miał dawać zarówno nadzieję, jak i realną szansę na zmiany, nie tylko systemowe, lecz także społeczne, polegające na odrzuceniu uprzedzeń i krzywdzącego postrzegania osób borykających się z problemami zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Tak się jednak nie stało. Zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa, zaś sam sposób udzielania pomocy osobom cierpiącym z powodu choroby psychicznej można uważać za miarę dojrzałości społeczności lokalnej i całego społeczeństwa. Nowoczesna medycyna w zakresie psychiatrii głośno dziś oznajmia: w przypadku choroby psychicznej można wyzdrowieć albo mieć wieloletnią remisję, można prowadzić pełne sensu życie, kontrolując objawy choroby. Jest to jednak możliwe wyłącznie dzięki dostępowi do nowoczesnej, odpowiednio zorganizowanej i finansowanej opieki psychiatrycznej. Ten program jak dotąd, niestety, nie dał szansy stworzenia takiej medycyny.

    Po drugie, program nie dokonał modernizacji lecznictwa psychiatrycznego, czyli zamiany opieki azylowej, instytucjonalnej na opiekę typu środowiskowego. To nie tylko współczesne wyzwanie kulturowe i cywilizacyjne, ale także wyzwanie pokoleniowe w wymiarze społecznym. Jest to niemalże warunek sine qua non pokoleniowej zmiany wizerunku psychiatrii, postrzeganej dotychczas jako ta dziedzina medycyny, w przypadku której nakłada się kaftan i wywiera się presję na pacjenta. Doświadczenia wielu krajów wskazują, że środowiskowy model sprawowania tej opieki przynosi wiele korzyści, sprzyja jej udostępnianiu, ułatwia zachowanie równego dostępu i osiąga dobrą skuteczność. Ułatwia też poszanowanie godności tych osób, którym stara się pomóc, a ściśle ukierunkowana pomoc trafia przede wszystkim do środowiska, w którym pacjent żyje i funkcjonuje. Stara się tam właśnie dotrzeć, by nie odrywać go od dotychczasowych źródeł wsparcia.

    Po trzecie, nie powstał schemat organizacyjno-prawny zaprogramowany przez ekspertów medycznych ani legislacyjnie usytuowany model funkcjonowania tzw. centrów zdrowia psychicznego. Docelowo ma powstać 380 określonych lokalnie ośrodków, które oferowałyby pacjentom odpowiednio zintegrowaną, kompleksową i adekwatną do aktualnego etapu ich problemu pomoc psychiatryczną. Nie stworzono więc oczekiwanego produktu, który byłby kupowany od potencjalnych świadczeniodawców.

    Po czwarte, program nie stworzył sieci zespołów leczenia środowiskowego, ważnej struktury terapeutycznej, na której opierałby się ambulatoryjny model opieki psychiatrycznej nad ciężej chorującymi psychicznie, mającej stanowić także jeden z elementów centrów zdrowia psychicznego.

    Po piąte, nie wdrożył też na szerszą skalę praktycznych działań dotyczących wczesnej diagnostyki i interwencji w zaburzeniach rozwoju u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Tylko 10% szkół zatrudnia pedagogów i psychologów szkolnych na etacie. Warto przytoczyć w tym miejscu dramatyczny i przerażający fakt, że w grupie wiekowej od 7 do 19 lat samobójstwa stanowią drugą przyczynę zgonów.

    Po szóste, narodowy program nie podjął skutecznych działań dotyczących przeciwdziałania samobójstwom. Powszechnie uważa się, że samobójstwa to najczulszy wskaźnik integracji kondycji społeczeństwa. W Polsce w wyniku samobójstw umiera rocznie więcej osób niż w wypadkach drogowych. Rocznie w Polsce w wyniku samobójstw umiera ponad 6 tys. osób, to jest więcej niż w wypadkach, gdzie ta liczba wynosi 4,5 tys. W Polsce codziennie 15 osób podejmuje próbę samobójczą, a 11 z nich odbiera sobie życie. Uważa się, że na każde 10 osób, które popełniają samobójstwo, 8 daje jakieś ostrzeżenie, wysyła sygnały. Nowoczesna psychiatria ma uświadomić społeczeństwu, że depresja nie jest stanem, który mija, ale chorobą, którą trzeba i można skutecznie leczyć. Mówi jeden z niedoszłych samobójców: Nigdy nie wiadomo, kiedy to przyjdzie. ˝To˝, czyli depresja. Nazywa ją diabłem. Pojawia się, powala, męczy. Mówi się, że to dżuma tego wieku. Z danych, które Komisja Europejska opublikowała w 2013 r., wynika, że na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne cierpieć może nawet 23% Polaków.

    Po siódme, powód, który wydaje się najważniejszy. Tak zwany osobodzień w opiece psychiatrycznej jest wyceniany na skandalicznie niskim poziomie. Udział środków na opiekę psychiatryczną i leczenie uzależnień w planach finansowych poszczególnych oddziałów wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia według narodowego programu nie może być niższy niż 5% - średnia w Unii Europejskiej to 5,5% - a w tej chwili wynosi zaledwie 3,25%. W wycenie szpitalnych świadczeń psychiatrycznych za jeden punkt obecnie jest płacone 11,5 zł, a według obliczeń kosztów powinno być 13 zł. W oddziałach zlokalizowanych w szpitalach wielospecjalistycznych wycena powinna dodatkowo uwzględniać koszty procedur medycznych realizowanych u chorych psychicznie i somatycznie leczonych w oddziałach psychiatrycznych tych szpitali. Poważna sytuacja jest także w przypadku wyceny świadczeń ambulatoryjnych w poradniach zdrowia psychicznego, w zespołach leczenia środowiskowego czy w psychiatrycznych oddziałach dziennych, na których opiera się nowoczesny model opieki. Tak więc każda jednostka ochrony zdrowia niejako na starcie ma 20% strukturalnego zadłużenia w wyniku funkcjonowania psychiatrii.

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoki Sejmie! ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ w latach 2012-2013 nie stworzył warunków kształtowania wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw społecznych, a zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości, a także przeciwdziałania ich dyskryminacji. Można powiedzieć, że nawet utrwala stygmatyzację społeczną pacjentów objętych szeroko rozumianą opieką psychiatryczną. Co więcej, dochodzi do tego tzw. stygmatyzacja organizacyjna, polegająca przede wszystkim na tym, że finansowanie świadczeń w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień jest dramatycznie niskie. Zjawisko stygmatyzacji organizacyjnej należy też niestety rozszerzyć na politykę refundacyjną w zakresie dostępu do nowoczesnych leków psychiatrycznych. Od kilku lat żadna nowa molekuła z leków psychotropowych nie weszła na listę leków refundowanych. Narodowy program nie spowodował też modernizacji psychiatrii w stronę psychiatrii środowiskowej, bardziej przyjaznej pacjentom i bardziej skutecznej w kompleksowym leczeniu.

    Wobec powyższej argumentacji, w ujęciu niejako siedmiu grzechów głównych ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝, stanowisko Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość jest negatywne. Klub wnosi o odrzucenie informacji o realizacji działań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ w latach 2012-2013. Dziękuję bardzo. (Oklaski)