2 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o przedstawionym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekcie ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (druki nr 2609 i 3178).

Poseł Zbyszek Zaborowski:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej mam zaszczyt przedstawić stanowisko wobec sprawozdania Komisji Obrony Narodowej o przedstawionym przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekcie ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw.

    Przedstawiona tu reforma dowodzenia w trakcie zagrożenia wojennego i w czasie wojny jest konsekwencją przygotowania i przeprowadzenia reformy kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi z czerwca 2013 r. Myślę, że została ona przeprowadzona dosyć konsekwentnie, co nie znaczy, że znikają wątpliwości związane z wprowadzaniem nowego systemu dowodzenia w trakcie wojny, bo nie znikają wątpliwości co do reformy zasadniczej. Chodzi o wątpliwości natury konstytucyjnej dotyczące likwidacji dowództw rodzajów Sił Zbrojnych. Przypomnę, że poprzednia nowelizacja zawisła w Trybunale Konstytucyjnym, gdzie na rozstrzygnięcie czekają wątpliwości grupy posłów. W konsekwencji ten projekt ustawy również budzi nasze zastrzeżenia.

    Oczywiście projekt podejmuje kwestię dowodzenia w czasie wojny, precyzuje pojęcie czasu wojny i ustala, w jakiej sytuacji prezydent, na wniosek Rady Ministrów, może zdecydować o czasie wojny w razie konieczności obrony państwa. Przyjęto bardzo elastyczne pojęcie. Pierwotnie w projekcie ustawy była mowa o zbrojnej napaści na Rzeczpospolitą Polską, ale ostatecznie przyjęto sformułowanie, które umożliwi reakcję w zasadzie na każde zagrożenie wojenne.

    Elastyczność to jedna z zalet tej nowelizacji, ale elastyczność w systemie dowodzenia jest daleko posunięta, ponieważ w przeciwieństwie do tego, co zauważył kolega Dębski, nie widzę tutaj dyktatora w postaci naczelnego wodza ani nawet szoguna. Widzę natomiast, że naczelny dowódca Sił Zbrojnych otrzymuje do dyspozycji część Sił Zbrojnych. Pierwotnie w projekcie stało jak wół, że chodzi o wojska, które skieruje w gestię naczelnego dowódcy minister obrony narodowej, teraz jest mowa o tym, że będzie to się działo zgodnie z narodowymi planami użycia Sił Zbrojnych, które na wniosek ministra obrony narodowej zatwierdza prezydent. Ten system może więc działać, ale tylko w warunkach bardzo dobrej współpracy Rady Ministrów, Ministerstwa Obrony Narodowej, prezydenta i głównych dowódców.

    Nie ma takiej sytuacji, że na wypadek wojny mamy jednego dowódcę. Właśnie zmieniamy ten system. De facto przenosimy na czas wojny system dowodzenia z czasu pokoju przyjęty w 2013 r., bo dowódca generalny rodzajów Sił Zbrojnych nadal ma swoje kompetencje i nadal dowodzi wojskami - przygotowuje, przeprowadza mobilizację, dysponuje wojskami, których minister obrony narodowej nie przekazał w gestię naczelnego wodza, czyli naczelnego dowódcy, zgodnie z nomenklaturą konstytucyjną. W dalszym ciągu mamy trzeciego, najwyższego stopniem wojskowego w Rzeczypospolitej Polskiej - szefa sztabu, który po poprawkach podkomisji pani poseł Zakrzewskiej ma funkcję pomocniczą w kierowaniu obroną państwa przez prezydenta, tak jak zgodnie z ustawą z 2013 r. pełni funkcję pomocniczą wobec ministra obrony narodowej. Ale jest to najwyższy rangą wojskowy, który doradza prezydentowi bezpośrednio w sprawach kierowania obroną państwa. Zatem de facto w trakcie wojny również będziemy mieli trzech dowódców - nie będzie żadnego szoguna, żadnego naczelnego wodza. A w wypadku wojny zasada jednolitego dowodzenia jest szczególnie potrzebna.

    Pan prof. Koziej z pewnością sobie poradzi w razie zagrożenia wojennego, zwłaszcza jeżeli to nie będzie takie zagrożenie, które postawi na krawędzi kwestię istnienia narodu i państwa. Przy takim typie zagrożenia, w wojnach hybrydowych elastyczność systemu uruchamiania poszczególnych części Sił Zbrojnych ma sens, natomiast w przypadku konfliktu na pełną skalę, wojny w obronie niepodległości Rzeczypospolitej, wojny w systemie sojuszniczym ten system może się nie sprawdzić. Niestety, prace w podkomisji i komisji nie wyjaśniły naszych wątpliwości. Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej nie może poprzeć z czystym sumieniem tego projektu ustawy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)