34 punkt porządku dziennego:

Przedstawione przez Radę Ministrów sprawozdanie z realizacji ˝Krajowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie˝ za okres od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. (druk nr 2851) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 2993).

Poseł Agnieszka Hanajczyk:

    Pani Marszałek! Pani Minister! Wysoka Izbo! W imieniu klubu Platforma Obywatelska mam zaszczyt przedstawić stanowisko klubu wobec sprawozdania z realizacji ˝Krajowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie˝ za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r., które zawarte jest w druku nr 2851.

    Szanowni państwo, to jest bardzo obszerny materiał. Nie chciałabym tutaj tego powtarzać, mówić o liczbach, danych. Myślę, że każdy z nas zainteresowanych tą tematyką ma swoje zdanie, swoją opinię, wyciągnie dla siebie wnioski, wykorzysta to w swojej pracy. Natomiast to, co mnie bardzo zainteresowało, to badania, które ministerstwo przeprowadziło. Dla mnie akurat te badania są bardzo ważnym źródłowym materiałem, podstawą do podejmowania działań lokalnych. Co bardzo ciekawe, celem nadrzędnym badań, co jest oczywiste, było lepsze rozpoznanie potrzeb i osobistych doświadczeń osób krzywdzonych, doświadczeń dotyczących zarówno doznawanej przemocy, jak i otrzymywanej w związku z nią pomocy w rozumieniu wsparcia instytucjonalnego oraz społecznego.

    Efektywność oraz jakość działań uruchamianych na wszystkich szczeblach administracji rządowej i samorządowej wymagają diagnozy. Ta właśnie diagnoza o charakterze interdyscyplinarnym i wieloaspektowym stanowi pewien materiał źródłowy, źródło wiedzy o zjawisku przemocy zawarte w sprawozdaniu.

    Bardzo interesująca jest kwestia portretu sprawcy sporządzonego na podstawie przeprowadzonych badań. Jak wygląda sprawca przemocy według badań? To mężczyzna w wieku ok. 40 lat z wykształceniem zawodowym, takich dżentelmenów jest ok. 40%, pracujący na etacie - 30% lub bezrobotny - 24%, nadużywający alkoholu - 76%. Osoby doświadczające przemocy w rodzinie, które zgłaszają się do placówek instytucji lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy, to kobiety - 86%. Duża część osób doświadczających przemocy to osoby pozostające w związkach formalnych - prawie 50% lub nieformalnych - 14%. Od razu przypomina mi się sprawozdanie przedstawiane na tej sali przed rokiem, gdy jedna z koleżanek posłanek próbowała powiedzieć, że przemoc dotyczy głównie osób pozostających w związkach nieformalnych. Większość z tych osób ma wykształcenie zawodowe - 34%, lub średnie - 31%. Aż 32% to osoby bezrobotne, a 27% to osoby pracujące na etacie, przy czym procent aktywnych zawodowo osób doświadczających przemocy jest nieco mniejszy - 43% - niż procent osób nieaktywnych zawodowo.

    Jak wygląda sytuacja ekonomiczna rodziny doświadczającej przemocy? Krótko mówiąc, jest to sytuacja niezbyt dobra. Podczas oceny częstości doświadczania różnych rodzajów przemocy na plan pierwszy wysuwa się częstość doświadczania przemocy psychicznej, następnie ekonomicznej, fizycznej i seksualnej. Wysoka ocena częstości przemocy psychicznej współwystępuje z wysoką oceną częstości przemocy ekonomicznej, podobnie częstość przemocy psychicznej i fizycznej. Co ważne, dominująca grupa respondentów, aż 52%, doświadcza wszystkich czterech rodzajów przemocy.

    Ciekawy wniosek, o którym mówiła chyba pani minister, dotyczy akceptacji przekonań społecznych przyzwalających na różne rodzaje zachowań przemocowych z silnym powiązaniem ze stosowaniem przemocy wobec dzieci. Oznacza to, że im bardziej ktoś akceptuje społeczne przekonania dotyczące karania dzieci laniem, klapsem czy policzkowaniem, tym częściej stosuje przemoc psychiczną lub fizyczną.

    Z ciekawych danych warto jeszcze przytoczyć to, że zasadniczo pomocy osobom dotkniętym przemocą w pierwszej kolejności udzielała Policja, ośrodki pomocy społecznej, dosyć często korzystano też z pomocy ośrodków interwencji kryzysowej. Najrzadziej pomocy udzielały dzienne oraz całodobowe placówki specjalizujące się w udzielaniu pomocy ofiarom przemocy. Najbardziej oczekiwaną pomocą, co oczywiste, jest czasowe miejsce schronienia oraz interwencje policyjne. Instytucją, którą najczęściej uruchamiała procedurę ˝Niebieska karta˝, była Policja, a następnie pomoc społeczna. Rzadko albo bardzo rzadko procedurę uruchamiała gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych, oświata oraz ochrona zdrowia.

    Bardzo ważny jest głos respondentów wskazujący, iż wśród trudności związanych z działaniem lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie jest prawo, które w niedostatecznym stopniu chroni ofiarę, a najlepiej ocenia się fakt, że przemoc przestała być tematem tabu. Pogląd taki podziela już ponad połowa badanych - 51%.

    Za moment dojdę do swoich wniosków, ale chciałabym jeszcze zwrócić uwagę na pewną rzecz. Przypominam sobie, że rok temu, w 2013 r. NIK opublikowała informację o wynikach kontroli związanej z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie przez administrację publiczną, kontroli zakończonej oceną negatywną. Kontrola dotyczyła lat 2010-2011 oraz pierwszego półrocza 2012 r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej podjęło działania naprawcze skupiające się przede wszystkim na podwyższeniu kompetencji przedstawicieli i służb w zakresie realizacji zadań dotyczących przeciwdziałania przemocy. Bardzo dobra dla posłów, długo oczekiwana informacja dotyczy uruchomienia badań porównawczych w ramach instrumentu norweskiego. Na ich podstawie będzie można dokonać analizy zjawiska przemocy na przestrzeni kilku lat z uwzględnieniem dynamiki tego zjawiska w odniesieniu do zmian wprowadzonych w polskim prawodawstwie od 2010 r.

    Szanowni Państwo! To jest bardzo interesujący materiał. Ja wiele lat temu zawodowo zajmowałam się pomaganiem osobom dotkniętym przemocą i dla mnie, kiedy patrzę z perspektywy wielu lat, to są po prostu kroki milowe, to są kroki niebywałe, wręcz cywilizacyjne. Byłam kierownikiem ośrodka pomocy społecznej w połowie lat 90. i pamiętam, jak wspólnie z koleżankami, żeby pomóc ofiarom, bo wtedy mówiliśmy wyłącznie o pomocy ofiarom, same zaadaptowałyśmy pomieszczenie, w którym mogły schronić się mamy, bo w najgorszych przypadkach musiałyśmy te mamy zabierać do domu, bo po prostu wiedziałyśmy, że w żaden inny sposób nie możemy świadczyć im pomocy. To były zupełnie inne czasy. Teraz zrozumienie problemu, jeśli chodzi o środowiska lokalne, jest zupełnie inne.

    Mogę śmiało powiedzieć, że mamy naprawdę znakomite narzędzia. Podobnie mówiłam tutaj dwa dni temu. Inną kwestią jest to, jak te narzędzia wykorzystujemy. To jest jakby klucz do zrozumienia całego problemu. Są wszelkiego rodzaju badania, dane czy nawet białe plamy, o jakich mówimy, jest rzeczą oczywistą, że możemy uruchamiać kolejne środki, ale musi być chęć, akceptacja dotycząca zaabsorbowania tych środków. Niestety nie wszystkie środowiska lokalne, samorządy wykazują aktywność, jeśli chodzi o przeciwdziałanie przemocy. Na posiedzeniu komisji zwróciłam uwagę, że to jest czas powyborczy, tworzenia nowych samorządów, zarówno gminnych, powiatowych, jak i wojewódzkich. To jest właśnie znakomity czas na to, abyśmy my, posłowie, ale myślę nawet, że może to być jakaś grupa z liderem społeczności lokalnych, zwracali się do samorządów, tak żeby rozmawiać o tym problemie, bo można założyć, że w nowych strukturach pojawi się ktoś, kto czuje ten temat, kto tego doświadczył i kto to rozumie.

    Chcę zwrócić uwagę jeszcze na to, że wiele lat temu, kiedy mówiliśmy o przemocy, to ona kojarzyła się przede wszystkim z przemocą fizyczną. Są też bardzo ciekawe badania wskazujące, że na pierwszy plan wysuwa się przemoc psychiczna. Nie jest to nic nadzwyczajnego, bo przemocy doświadczamy wszyscy, przemocy doświadczamy wszędzie, przemocy doświadczamy również w tej Izbie.

    Chciałabym powiedzieć - jest tutaj pan dyrektor - pozwolę sobie zacytować bardzo ważne słowa. Jeżeli będą padać pytania, co możemy zrobić, jakie powinny być kolejne kroki, to trzeba powiedzieć, że oczywiście jest jeszcze dużo do zrobienia. Ale upieram się, powiem jeszcze raz, że to jest zupełnie inny czas dla ludzi, którzy chcą pomagać ofiarom przemocy.

    Pozwoliłam sobie przepisać ze stenogramu bardzo ważną wypowiedź obecnego tutaj pana dyrektora Michała Lewoca: Co zrobić, aby było skuteczniej? Musimy przede wszystkim uczyć, edukować i szkolić. W ramach Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury robimy to na etapie nauki do zawodu aplikantów prokuratorskich i sędziowskich. Należy uczyć, uczyć, uczyć. Bardzo duża przestrzeń przed nami, ale chciałbym podkreślić: zmiana mentalności zarówno Policji, jak i prokuratury i sędziów. Jesteśmy w połowie drogi. Zaczęliśmy to jakiś czas temu i jesteśmy w połowie.

    Wydaje mi się, że to jest właśnie puenta tego, o czym cały czas musimy pamiętać, że to jest naprawdę bardzo dobra droga, a te sprawozdania i nasza praca służą temu, żeby podejmować aktywność w kolejnych obszarach.

    Z drugiej strony jest wypowiedź dyrektora PARPA pana Krzysztofa Brzózki na posiedzeniu komisji. Mówił w ten sposób: Przygotowana została kampania ˝Lekarzu, reaguj na przemoc˝. Niestety, chęć odbywania takiego szkolenia, nawet punktowego, przez pracowników ochrony zdrowia jest bardzo umiarkowana.

    W związku z tym mamy narzędzia, oczywiście możemy je zmieniać, możemy je dostosowywać, ale cała aktywność, cała siła leży w nas samych. Dziękuję bardzo. (Oklaski)