10 punkt porządku dziennego:

Informacja rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w 2013 r. na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych (druk nr 2611) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 2937).

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Szanowny Panie Ministrze! Po raz kolejny Wysoka Izba rozpatruje informację rządu o działaniach podejmowanych na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu z 1 sierpnia 1997 r. dotyczącej Karty Praw Osób Niepełnosprawnych. Miałem zaszczyt być wśród parlamentarzystów, którzy przygotowywali ten projekt uchwały i następnie ją przyjmowali. Dzisiaj z perspektywy 16 lat można powiedzieć, że sprawozdanie za kolejny rok, czyli za rok 2013, oddaje literę prawa, ale niekoniecznie literę ducha tego dokumentu.

    Rozpocznę naszą rozmowę o stanie realizacji tej karty od rynku pracy i zatrudniania osób niepełnosprawnych w administracji publicznej. Pan minister przekazał swoje credo, swoje przesłanie, że na zakończenie swojej misji chciałby, aby jego ministerstwo nie płaciło kary za niezatrudnianie. Panie ministrze, chciałbym do pana zaapelować, żeby pan się poczuł w pełni nie tylko sekretarzem stanu w ministerstwie, ale również pełnomocnikiem rządu i powiedział swoim koleżankom i kolegom z rządu, aby nie było tak jak w odpowiedziach na moją interpelację, uwaga, za rok 2012: Ministerstwo Sportu i Turystyki - cztery osoby w gabinecie politycznym, zatrudniona jedna osoba niepełnosprawna; Ministerstwo Spraw Zagranicznych - siedem osób w gabinecie politycznym, cztery osoby niepełnosprawne; Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji - osiem osób w gabinecie politycznym, 2,5 etatu dla osób niepełnosprawnych. Czeka pana wielka edukacja, panie ministrze, myślę o pana koleżankach i kolegach, członkach rządu. To jest bardzo ważna sprawa, bo w administracji publicznej pracuje 6,7% ogółu zatrudnionych, 1,2 mln osób. Policzmy, ile ważnych miejsc pracy byłoby w administracji publicznej, gdyby urzędy przestały płacić kary za niezatrudnienie odpowiedniej liczby osób, a wpłaciły do PFRON w 2011 r. 300 mln. Ile wyniosłoby 6% z 1,2 mln osób? Czyli dzisiaj ministrom łatwiej jest wpisać w plany finansowe resortu karę za niezatrudnianie niż podjąć wysiłek. To jest olbrzymia praca, która czeka nas wszystkich. Wykonujemy dopiero maleńki krok. Ten maleńki krok to prawda. Wypełnialiśmy to w parlamencie, przyjmując nowelizację ustawy o służbie cywilnej, ale teraz możemy wdrożyć to w życie, bo członkowie rządu są gotowi i zdeterminowani do jej wdrożenia. Na razie postęp jest mierny. Mamy wiele do zrobienia.

    Drugi element jest związany z rynkiem pracy. Pan minister mówił tutaj, porównując dane z roku 2014, o tendencjach, ale te tendencje, jeżeli chodzi o porównanie lat 2010-2014, już nie wyglądają tak dobrze. Mimo wzrostu wydatków na zatrudnienie wspierane liczba osób, która korzystała z zatrudnienia wspieranego w latach 2010-2013, zmniejszyła się o 7 tys. Mimo wzrostu pracodawców na rynku otwartym zmniejszyła się znacząco, o czym pan minister mówił, liczba pracodawców na rynku chronionym. Wzrost liczby pracodawców na rynku otwartym nie spowodował, że zwiększyła się liczba osób zatrudnionych na rynku z dofinansowaniem, a wręcz odwrotnie - niestety, w latach 2010-2013 jest ona mniejsza. To są dane, które mam z porównania wykonanego przez Biuro Analiz Sejmowych. W związku z powyższym jestem przekonany, że są to dane oparte na sprawozdaniach z poprzednich lat, a nie tylko z jednego roku. To jest bardzo istotne. Mimo że wydaliśmy więcej środków finansowych w tych latach, to, niestety, liczba osób zatrudnionych nie była większa. Jeżeli chodzi o sytuację, o statystyki dotyczące osób z niepełnosprawnościami, to statystyki związane z zatrudnianiem w tym okresie się pogarszały.

    Ten rok, rok 2014, może okaże się inny, kiedy będziemy porównywać 2010 r. do 2014 r., a to już końcówka tego roku. Te tendencje oby były rzeczywiście aktualne. Ale, jak wspomniał pan minister, pewnie decydujący będzie jednak ten czynnik rozwoju gospodarczego, niekoniecznie dofinansowanie. Ze środków PFRON finansujemy znaczną część polityki państwa. Kiedy popatrzymy jednak na wysokość środków przeznaczonych z budżetu na dofinansowanie zadań realizowanych przez PFRON w 2010 r. i 2013 r., to widzimy, że one zmniejszyły się o ponad 20 mln zł.

    Tak, panie ministrze, służę danymi. Pan zawsze mówi, że ze strony opozycji nie są one podawane. Bardzo proszę, przecież to są wszystko dane dostępne w państwa sprawozdaniach, to jest to, co było tam przewidziane: dotacja z budżetu państwa w 2010 r. - 762 954 tys. zł, w 2013 r. - 745 360 tys. Tak więc to chyba jest mniej. W związku z tym kiedy realizujemy te zadania państwa ze środków PFRON, to oczywiście nie wynika to wcale z polityki długofalowej państwa, tylko ze stanu budżetu państwa. Kiedy możemy, dajemy więcej, kiedy nie możemy, dajemy mniej. I nie jest to element długofalowej polityki państwa wobec osób niepełnosprawnych. W tym roku, kiedy omawialiśmy plan finansowy PFRON, wszyscy szukaliśmy dodatkowego 1 mld zł na realizację programów, bardzo ważnych, adresowanych do pojedynczych osób niepełnosprawnych funkcjonujących w środowisku lokalnym, i nie znaleźliśmy go na tamtym etapie. Może uda się, kiedy będą na to większe środki finansowe.

    Drugim bardzo ważnym elementem, z którym sobie nie możemy poradzić, jest sytuacja materialna osób niepełnosprawnych i rodzin z osobami z niepełnosprawnościami. Pan minister w swoim wystąpieniu powiedział, że dotyczy to 23,2% wszystkich polskich rodzin. Niestety, polskie rodziny z osobami niepełnosprawnymi zagrożone są w większym stopniu ubóstwem niż pozostałe rodziny. Skrajnie ubogie, w najtrudniejszej sytuacji są rodziny z dziećmi niepełnosprawnymi. 12% takich rodzin żyło w skrajnym ubóstwie w 2012 r. Jeśli chodzi o dane GUS przedstawione przez państwa, dotyczące zagrożonych ubóstwem, to jest to 15,2% rodzin wyłącznie z osobami niepełnosprawnymi, a 14% z udziałem osób niepełnosprawnych. Dla ogółu to jest 10%. Jeszcze gorzej wygląda sytuacja w środowisku wiejskim, gdzie ponad 26% rodzin wyłącznie z osobami niepełnosprawnymi, a 25,9% z udziałem osób niepełnosprawnych jest zagrożonych ubóstwem. To co czwarta rodzina. W porównaniu do ogółu, gdzie jest to 22%, zawsze o mniej więcej 4% w każdej grupie bardziej zagrożona ubóstwem i skrajnym ubóstwem jest rodzina z udziałem osób niepełnosprawnych. I niestety ani to sprawozdanie, ani działania rządu nie pokazują drogi do ich usamodzielnienia się, do włączenia ich w życie społeczne poprzez poprawę ich sytuacji materialnej. Klub SLD proponował podwyższenie najniższych świadczeń emerytalno-rentowych, również rentowych, o 200 zł. To jakoś tę sytuację by poprawiło.

    Kolejną bardzo słabą częścią tego sprawozdania - w jakimś sensie pan minister o tym mówił, ale pokazywał też tu pozytywne elementy, np. dostęp do środków ortopedycznych itd. - jest kwestia dostępu do leczenia i opieki medycznej, a także świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności. W ostatnich latach mamy przesunięcie - nastąpiło zmniejszenie ogólnej liczby osób niepełnosprawnych, ale mamy więcej osób z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności. Czy polityka państwa idzie w tym kierunku? Trzeba również nad tym się zastanowić i poszukać źródeł. Przecież wszyscy wiemy, że trudna sytuacja w służbie zdrowia powoduje dzisiaj jeszcze trudniejszą sytuację osób z niepełnosprawnościami, bo one nie mają dodatkowej kasy, żeby stać w kolejce po komercyjne usługi medyczne, a po te, po które stoją, stoją często po kilka lat. Tak więc ta sytuacja też wymaga szczególnej uwagi. Mimo podjęcia przez PFRON, przez ZUS, przez KRUS określonych działań sytuacja, jeśli chodzi o dostęp do leczenia i opieki medycznej, osób z niepełnosprawnościami jest bardzo trudna.

    W tym dokumencie brakuje uwzględnienia działań całego segmentu władzy publicznej czy organów samorządowych, a także zróżnicowania terytorialnego. Nie ma też w nim pokazanej sytuacji takiej osoby tam, na dole, w środowisku lokalnym. To jest dobry materiał, ale to jest dobry materiał, który się składa z opisu elementów rządowych, administracji rządowej, ale nie pokazuje całej działalności. Ktoś powie: tak, ale nie było do tego jakby specjalnej delegacji. Jednak w odpowiednim zapisie, w § 2 tej karty, jest mowa o tym, że chodzi o administrację rządową i samorządową. My tego nie czynimy. (Dzwonek) Mam nadzieję, że teraz, kiedy Polska ratyfikowała konwencję ONZ, będzie tu jeszcze większe wzmocnienie i będą większe oczekiwania wobec władz publicznych dotyczące podejmowania systemowych działań na rzecz poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami.

    Klub Poselski Sojuszu Lewicy Demokratycznej, biorąc pod uwagę bardzo trudną sytuację materialną rodzin z osobami z niepełnosprawnościami, a także bardzo ograniczony dostęp do służby zdrowia, będzie głosował przeciwko przyjęciu tej informacji. Dziękuję.