12 punkt porządku dziennego:

Przedstawiony przez prezesa Rady Ministrów dokument: Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2013 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (druk nr 2713) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 2802).

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Szanowna Pani Minister! Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej weszła w życie 1 stycznia 2012 r. i do dnia dzisiejszego była trzykrotnie nowelizowana.

    (Poseł Magdalena Kochan: Czterokrotnie.)

    Proszę?

    (Poseł Magdalena Kochan: Czterokrotnie.)

    Czterokrotnie była nowelizowana, lepiej. Z tego wynika, że sprawa jest dynamiczna. Niektóre nowelizacje wynikały z braku możliwości wprowadzenia w życie w określonym tempie i ze stanu finansów publicznych, co dotyczy chociażby kwestii liczby osób, którymi opiekuje się asystent rodziny. Nowa ustawa podzieliła kompetencje między gminy, powiat i samorząd. W systemie wsparcia pieczy zastępczej wprowadzono nowe instytucje, tj. asystentów rodziny, rodziny wspierające, organizatorów pieczy zastępczej, koordynatorów pieczy zastępczej, rodziny pomocowe, regionalne placówki opiekuńczo-interwencyjne i interwencyjne ośrodki readopcyjne.

    Jeśli chodzi o realizację zadań przez gminy, to gminy są odpowiedzialne za realizację pracy z rodziną oraz pomoc w opiece na dzieckiem i w wychowaniu dziecka. Realizacji tych celów służą m.in. asystenci rodziny, rodziny wspierające i placówki wsparcia dziennego. Tak jak wspominała pani minister, liczba asystentów rodziny wzrosła. W 2013 r. asystenci funkcjonowali w 69% gmin, w 2012 r. - w 40%. Liczba asystentów wzrosła z 2105 osób do 3012 osób. Niepokoi nas przede wszystkim fakt, że tylko 53% asystentów było zatrudnionych na umowę o pracę, natomiast pozostali pracowali na podstawie umów o świadczenie usług. Większość z nich, czyli 98%, była zatrudniona przez ośrodki pomocy społecznej, i to dobrze, zaś 2% - przez inne podmioty działające na rzecz gminy.

    Mówiono tutaj o tym, że liczba rodzin, którymi zajmują się asystenci, wzrasta, czyli jeden asystent pracuje z coraz większa liczbą rodzin. Liczba ta wynosiła 7, natomiast w 2013 r. wyniosła 9. Także liczba osób, które skorzystały z usług asystentów, wzrosła z blisko 19 tys. do ponad 31 tys. Wzrastały także wydatki gmin. Nasuwa się zatem podstawowe pytanie. Od 1 stycznia 2015 r. będzie to zadanie obligatoryjne. Skoro w fakultatywnej części 69% gmin zrealizowało to zadanie, to trzeba postawić pytanie, czy te 30% gmin ma na to środki finansowe, bo gdybyśmy wzięli pod uwagę strukturę gmin, które zrealizowały to zadanie, to okazałoby się, że w znacznej części gminy słabsze ekonomicznie go nie realizowały. W związku z tym dzisiaj nie do końca wiemy, czy uda się zrealizować obligatoryjne zadanie w kontekście możliwości finansowych gmin.

    W 2013 r. w stosunku do 2012 r. zmalała liczba placówek wsparcia dziennego o charakterze ponadgminnym, wzrosła natomiast liczba placówek wsparcia dziennego utrzymywanych przez gminy, spełniających standardy wyznaczone w ustawie, wzrosła liczba dzieci objętych tą opieką, a także wzrosły wydatki gmin. Jeśli chodzi o te standardy, niekiedy mówimy o tych placówkach, na dzień dzisiejszy standardy osiągnęły wszystkie te, które są prowadzone przez gminy, natomiast te, które są prowadzone przez inne podmioty, muszą osiągnąć te standardy od 1 stycznia 2015 r. W tej informacji nie ma na dzień dzisiejszy danych statystycznych o tym, ile tych innych podmiotów spełnia te standardy.

    (Poseł Magdalena Kochan: Nowela w sierpniu załatwiła sprawę.)

    Skoro tak, to dobrze, ale nie mamy też informacji, jak to wygląda, jeśli chodzi o osiąganie standardów, żebyśmy wiedzieli, jaki to jest określony proces.

    Jeśli chodzi o rodziny wspierające, było ich niewiele, nadal to jest pewien problem. Jeśli chodzi o powiaty, jak mówiła zarówno pani minister, jak i pani poseł sprawozdawca, zmniejszyła się liczba dzieci w pieczy zastępczej oraz zmieniła się jej struktura na korzyść opieki rodzinnej. W 2011 r. w opiece rodzinnej było 70%, teraz jest to 75%, zmniejszyła się piecza instytucjonalna 30:25%. Nadal wśród rodzin zastępczych dominują rodziny zastępcze spokrewnione i liczba spokrewnionych rodzin rośnie: 94%, według tych danych, w 2013 r., w 2011 r. - 82%. W 2012 r. i 2013 r., podobnie jak w 2011 r., większość dzieci objętych opieką rodzin zastępczych wychowywała się w rodzinach spokrewnionych

    Wśród organizatorów pieczy zastępczej, i to dobrze, dominują przygotowane do tego powiatowe centra pomocy rodzinie. Natomiast martwić musi fakt, że w 2012 r. koordynatorzy objęli opieką 50% podmiotów pieczy zastępczej, a w 2012 i w 2013 r. jest postęp, bo to 65%, ale to nadal 35% nieobjętych podmiotów pieczy zastępczej. Sprawozdanie nie zawiera też informacji o formie zatrudnienia koordynatorów pieczy zastępczej. To są ważne informacje o pozycji koordynatorów z punktu widzenia ich wynagrodzenia, więc warto by było, tak jak jest informacja, jeśli chodzi o gminy, o formie zatrudnienia, natomiast jeśli chodzi o powiat, nie ma informacji o formie zatrudnienia koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej.

    Takim niepokojącym zjawiskiem, które wymagałoby komentarza, pani minister, jest sprawa dotycząca przeciętnego wynagrodzenia. Osoby prowadzące zawodowe rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka otrzymują wynagrodzenie za pracę, przysługuje im 30-dniowy urlop. Z tych danych, z zestawienia wynika, że w 2013 r., w porównaniu z 2012 r., przeciętne wynagrodzenia zmniejszyły, np. wynagrodzenie dla zawodowej rodziny zastępczej z 2674 zł do 2571 zł. Jeszcze bardziej, nie wiem, czy to jakieś zmiany strukturalne, co jest tego przyczyną, zmniejszyły się wynagrodzenia osób zatrudnionych w rodzinnym domu dziecka z tytułu umowy o pracę - z 3009 zł do 1850 zł. To wymagałoby informacji. To są dane z opinii, którą uzyskałem z Biura Studiów i Ekspertyz, to nie są moje wyliczenia i jestem przekonany, że są oparte na analizie porównawczej. Oczywiście można powiedzieć, że wydatki samorządów w tym obszarze zmalały, jeśli chodzi o wynagrodzenia, wzrosły, jeśli chodzi o wydatki na wypoczynek, utrzymanie lokali i wydatki związane z wystąpieniem zdarzeń losowych. Natomiast trzeba by było odpowiedzieć na pytanie, co jest powodem zmniejszania się wynagrodzeń, jeśli chodzi o osoby prowadzące zawodowe rodziny zastępcze.

    W stosunku do 2012 r. w 2013 r. zwiększyły się wydatki powiatów na utrzymanie placówek opiekuńczo-wychowawczych, usamodzielnienie wychowanków oraz udział gmin, jeśli chodzi o usamodzielnienie. Ponad 2,5 tys. pełnoletnich osób opuściło placówki wychowawcze, średnio rzecz biorąc, 191 tys. zł przeznaczono na ich usamodzielnienie. Największe koszty związane z usamodzielnieniem wynikały z kontynuacji nauki.

    Po wejściu w życie ustawy liczba ośrodków adopcyjnych zmniejszyła się z 96 do 68 i pozostała w 2013 r. na niezmienionym poziomie, ale na początku zmniejszyła się liczba ośrodków.

    Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości sądy w 2013 r. wydały orzeczenia o przysposobieniu 3537 dzieci, a 22% przysposobionych dzieci przed przysposobieniem przebywało w pieczy zastępczej. Regionalne ośrodki opiekuńczo-terapeutyczne przeznaczone są dla dzieci, ich liczba zwiększyła się - z jednego do trzech, prowadzone są oczywiście przez samorząd wojewódzki.

    Jeśli chodzi o generalne podsumowanie, to uważamy, że w dalszym ciągu zagrożone jest pełne wykonanie ustawy, jeśli chodzi o asystentów, o środki. W większym stopniu gminy powinny być wspierane, bo nadal tylko w 69% gmin funkcjonują asystenci. (Dzwonek) Liczba organizatorów pieczy zastępczej i koordynatorów pieczy zastępczej we wszystkich powiatach nadal jest niewystarczająca.

    Jeśli chodzi o inne podstawowe kwestie, o których mówiłem...

    Wicemarszałek Eugeniusz Tomasz Grzeszczak:

    Panie pośle, proszę o konkluzję.

    Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Wobec powyższego uprzejmie informuję, że Klub Poselski Sojusz Lewicy Demokratycznej, podzielając część obaw, wstrzyma się w głosowaniu nad przyjęciem sprawozdania. Dziękuję.