10 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Administracji i Cyfryzacji o senackim projekcie ustawy o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach (druki nr 2543 i 2727).

Poseł Antoni Mężydło:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska wobec sprawozdania Komisji Administracji i Cyfryzacji o senackim projekcie ustawy o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach. Krzyż Wolności i Solidarności ustanowiony nowelizacją ustawy o orderach i odznaczeniach z sierpnia 2010 r. o wznowieniu Krzyża Niepodległości oraz ustanowieniu Krzyża Wolności i Solidarności miał być odznaczeniem przyznawanym każdemu z działaczy opozycji wobec komunistycznej dyktatury, który spełniał warunki formalne do jego otrzymania, jednak ze względu na wynikającą z ustawy o orderach i odznaczeniach hierarchię orderów i odznaczeń, a także stosowaną przez prezydenta precedencję ugruntował się trwały zwyczaj nienadawania Krzyża Wolności i Solidarności osobom, które otrzymały ordery lub odznaczenia wyższej rangi. Przedstawiony senacki projekt zmian w ustawie o orderach i odznaczeniach wychodzi głównie naprzeciw oczekiwaniom byłych działaczy opozycji demokratycznej i osób represjonowanych w PRL.

    Wprowadzenie ustawowej zasady, o czym mówiła przedstawicielka komisji, iż Krzyż Wolności i Solidarności jest odznaczeniem o charakterze pamiątkowym, prowadzi do rezygnacji z zasady precedencji, a tym samym umożliwia powszechne nadawanie Krzyża Wolności i Solidarności. Założenia proponowane w projektowanej ustawie wpisują się w prawny zwyczaj istniejący już w ustawie o orderach i odznaczeniach. To rozwiązanie sprowadza się do tego, że obok orderów i odznaczeń nadawanych przez prezydenta za wybitne zasługi funkcjonuje również odrębna kategoria nagród o charakterze pamiątkowym i to są takie medale jak: Medal za Długoletnią Służbę, Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie czy odznaczenia wojskowe o charakterze pamiątkowym, które mają w swojej nazwie wyraz ˝gwiazda˝. Jednak wysokie i bardzo merytoryczne kryteria, których spełnienie jest konieczne do nadania Krzyża Wolności i Solidarności, prowadzą do tego, iż pomimo zmiany statusu Krzyża Wolności i Solidarności na odznaczenie o charakterze pamiątkowym nie traci on swej renomy i prestiżu społecznego.

    Inna zmiana, jaką przy okazji wprowadza Senat, usuwa przeszkodę do szerszego pośmiertnego nadawania Krzyża Wolności i Solidarności. Jest ona oczekiwana ze względu na to, że Krzyż Wolności i Solidarności został wprowadzony już po kilkudziesięciu latach od zaistnienia największego ruchu oporu wobec władzy komunistycznej i dlatego się uważa, że pośmiertne nadawanie tego odznaczenia powinno być powszechne. Rygory w tym zakresie zawarte w ustawie o orderach i odznaczeniach są bardzo duże. Przepis art. 30 ust. 3 ustawy o orderach i odznaczeniach nakazuje, żeby te kryteria były jeszcze ostrzejsze przy nadawaniu orderów i odznaczeń pośmiertnie. Omawiany projekt ustawy zawiesza ten przepis.

    Ostatnia zmiana zawarta w tej nowelizacji zakłada, że prezes Instytutu Pamięci Narodowej będzie zobowiązany jedynie do poinformowania zgłaszającego inicjatywę o nieprzedstawieniu prezydentowi wniosku o nadanie odznaczenia, jednakże bez wskazania powodów takiej decyzji z uwagi na ochronę danych wrażliwych. Jest to bardzo istotne ze względu na to, żeby przy okazji takiego zaszczytu nadawania Krzyża Wolności i Solidarności nie przeprowadzać zakulisowo lustracji. Myślę, że ta inicjatywa jest bardzo cenna.

    W pracach podkomisji dokonano właściwie jednej zmiany o charakterze techniczno-legislacyjnym dotyczącej wykreślenia zbędnych powtórzeń, o czym już powiedziała przedstawicielka komisji.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Trzeba podziękować Wysokiemu Senatowi za tę inicjatywę legislacyjną, bo ona jest ważna i oczekiwana przez społeczeństwo, przez środowiska opozycji, szczególnie opozycji solidarnościowej. Jednocześnie trzeba podziękować prezesowi Instytutu Pamięci Narodowego, który w związku ze swoimi doświadczeniami zasugerował przeprowadzenie takiej nowelizacji.

    Klub Platformy Obywatelskiej opowiada się za przyjęciem projektu ustawy według przedłożenia Komisji Administracji i Cyfryzacji. Dziękuję bardzo.