29 punkt porządku dziennego:

Informacja o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2013 roku (druk nr 2347) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Ustawodawczej (druk nr 2574).

Poseł Stanisława Prządka:

    Pani Marszałek! Panie Prezesie Trybunału Konstytucyjnego! Wysoki Sejmie! Po raz kolejny mam zaszczyt zaprezentować stanowisko Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej wobec dorocznej informacji o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, tym razem w roku 2013.

    Na wstępie mojego wystąpienia pragnę poinformować, że nasz klub podziela stanowisko członków połączonych Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka i Ustawodawczej, które na posiedzeniu w dniu 9 lipca br., po wysłuchaniu wystąpienia prezesa Trybunału Konstytucyjnego pana Andrzeja Rzeplińskiego oraz dyskusji, przyjęły do aprobującej wiadomości przedmiotową informację.

    Odnosząc się do kwestii ogólnych, pragnę, podobnie jak uczyniłam to podczas ubiegłorocznej debaty, z satysfakcją podkreślić, że informacja przedstawiona przez prezesa Trybunału Konstytucyjnego jest precyzyjnie opracowana i wyczerpuje istotę problemu. Jak zawsze jest to bardzo wartościowy materiał, poszerzający nie tylko parlamentarzystom i naukowcom specjalizującym się w prawie konstytucyjnym, lecz także przede wszystkim obywatelom zakres wiedzy na temat istoty i znaczenia Trybunału Konstytucyjnego w prawidłowym funkcjonowaniu nowoczesnego na miarę międzynarodowych standardów demokratycznego państwa prawa. Ten walor edukacyjny dzisiejszej debaty, oprócz oczywiście merytorycznego, jest niezaprzeczalny i wymaga szczególnego podkreślenia, co czynię z prawdziwą satysfakcją.

    Z przedstawionych przez pana prezesa danych wynika, że w zeszłym roku wpłynęło do Trybunału Konstytucyjnego 480 wniosków, pytań prawnych i skarg konstytucyjnych. Na etapie rozpoznania merytorycznego trybunał wydał w zeszłym roku 71 wyroków oraz 54 postanowienia o umorzeniu postępowania w całości. W 39 wyrokach Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przynajmniej jeden przepis kwestionowany w sprawie mu przedłożonej był niezgodny z konstytucją, co stanowi 55% spraw, w których trybunał dokonał derogacji, czyli usunięcia przepisu z porządku prawnego. W pozostałych 45% spraw trybunał orzekł o ich konstytucyjności. Trybunał w zeszłym roku wydał 693 postanowienia w toku kontroli wstępnych, skarg konstytucyjnych i wniosków podmiotów o ograniczonej legitymacji wnioskowej. W 395 sprawach spośród tych, w których wydał postanowienia, trybunał postanowił o odmowie nadania dalszego biegu skardze lub wnioskowi, a średni czas rozpatrywania postępowania w wypadku spraw zakończonych wyrokiem wyniósł w 2013 r. ok. 19 miesięcy.

    W pełni podzielam wyrażoną przez pana prezesa opinię, że praca Trybunału Konstytucyjnego jest oceniana przez opinię publiczną przede wszystkim przez pryzmat właśnie tego wskaźnika. Jest przy tym zrozumiałe, co również zostało wyartykułowane w trakcie dyskusji na wspólnym posiedzeniu komisji, że oczekiwania opinii publicznej w zakresie rozpatrywania przez Trybunał Konstytucyjny wniosków dotyczących kwestii gospodarczych, a przede wszystkim społecznych są takie, aby rozstrzygnięcia następowały w tych przypadkach w możliwie najkrótszym czasie.

    Jak widzimy, sytuacja w tej kwestii nie może satysfakcjonować i niestety na ten moment się nie poprawia. Powtórzę, że tak jak w roku 2012, w roku 2013 średni czas postępowania w sprawach zakończonych wyrokiem pozostał na tym samym poziomie. W tym względzie nie może uspokajać nas to, że długość postępowania, jego przewlekłość jest największą słabością organów władzy sądowniczej w państwach unijnych. Jak podkreślił pan prezes trybunału w swoim wystąpieniu podczas posiedzenia połączonych komisji, jest to cecha charakterystyczna szczególnie dla orzecznictwa sądów konstytucyjnych, podobnie jak sądów międzynarodowych, takich jak Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu czy Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu.

    Ważnym problemem w orzecznictwie trybunału w 2013 r., na który pragnę zwrócić uwagę, jest sytuacja osób niepełnosprawnych. Była już o tym tutaj mowa, ale zasada sprawiedliwości społecznej obowiązuje i obejmuje obowiązki materialne władz publicznych. Wśród nich jest zapewnienie pomocy w zaspokojeniu podstawowych potrzeb osobom, które nie są w stanie podołać temu samodzielnie. W tym kontekście bardzo cieszy wyrok trybunału, który rozstrzygnął, że jednakowe określenie wymiaru czasu pracy osób ze znaczną lub umiarkowaną niepełnosprawnością oraz osób pełnosprawnych nie tylko nie zrealizowało obowiązków ustawowych wpisanych w zasadę sprawiedliwości społecznej, lecz także stanowiło jej naruszenie. Dotychczasowa regulacja określająca niższy wymiar czasu pracy niektórych osób niepełnosprawnych uwzględniała ich słabszą pozycję w społeczeństwie. Wydłużenie czasu pracy jest niekorzystne z punktu widzenia interesu osób niepełnosprawnych, nie może być stosowane, ponieważ stanowi poważne zagrożenie dla ich zdrowia.

    Dokonując oceny działalności Trybunału Konstytucyjnego w 2013 r., nie można pominąć wyroku odnoszącego się do tzw. janosikowego mającego wielką wagę dla społecznego funkcjonowania samorządu terytorialnego. Trybunał wyrokiem ze stycznia 2013 r. stwierdził, że mechanizm poziomego wyrównywania dochodów jednostek samorządu terytorialnego nie powodował tym samym naruszenia zasady adekwatności chroniącej jednostki samorządu terytorialnego przed nadmierną ingerencją ustawodawcy. Nastąpiłoby to jedynie w wypadku udowodnienia, że potencjał dochodowy jednostek samorządu terytorialnego przekreślił możliwość efektywnego wykonywania przez nie zadań publicznych, a taka sytuacja miała miejsce właśnie w odniesieniu do tzw. janosikowego, którego rozwiązania trybunał uznał za niekonstytucyjne.

    Wysoka Izbo, pan poseł Witold Pahl, poseł sprawozdawca i moi przedmówcy zabierający głos szczegółowo zwracali uwagę na wiele innych kwestii poruszanych w informacji przedłożonej przez pana prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Nie chcąc powtarzać wyrażanych opinii, pozwolę sobie odnieść się jeszcze krótko czy nawiązać do poruszonego już tutaj przez pana prezesa Trybunału Konstytucyjnego projektu ustawy zgłoszonego przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pana Bronisława Komorowskiego o Trybunale Konstytucyjnym.

    Projekt ten przeszedł już pierwsze czytanie na forum Wysokiej Izby, a obecnie trwają prace w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, w aktualnie powołanej do rozpatrzenia tego projektu podkomisji nadzwyczajnej. Oczywiście mamy pełną świadomość, że prace wymagają wielkiej staranności ze względu na szczególną materię, jej trudny, złożony, ale jakże ważny zakres. Dlatego oczekuję, że wszyscy członkowie podkomisji, którzy pracują nad tym projektem, dokładają i będą dokładali wielu starań, żeby ten projekt został przyjęty, żeby został uchwalony przez Wysoką Izbę, oczywiście w obecnej kadencji, żeby te prace toczyły się w możliwie dobrym rytmie, przy zachowaniu wszelkich zasad wyjaśniania, dochodzenia do dobrych i najlepszych rozwiązań.

    Ten projekt stanowi zwieńczenie procesu przeprowadzonych konsultacji, ale także zorganizowanego przez Komisję Sprawiedliwości i Praw Człowieka i Komisję Ustawodawczą seminarium, do udziału w którym zostali zaproszeni reprezentanci polskiej nauki, eksperci, przedstawiciele współpracujących z komisjami wysokich urzędów, władzy sądowniczej oraz samorządów, zawodów prawniczych. Pragnę podkreślić, że mój klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej podziela pogląd, iż istnieje potrzeba modyfikacji przepisów prawnych regulujących funkcjonowanie trybunału... (Dzwonek)

    Jeśli można, pani marszałek, jeszcze chwilę, dokończę.

    Wicemarszałek Wanda Nowicka:

    Proszę bardzo.

    Poseł Stanisława Prządka:

    ...konstytucyjnego z wykorzystaniem doświadczeń i wniosków z jego dotychczasowej działalności.

    Myślę, że w dalszych pracach legislacyjnych wymaga doprecyzowania i jednoznacznego określenia - na co także należy położyć szczególny nacisk - uregulowanie sprawy wyroków interpretacyjnych. To Sejm musi zdecydować, czy Trybunał Konstytucyjny ma zdolność interpretacyjną, czy jej nie będzie miał. Ta kwestia jest przed nami i z całą pewnością będziemy musieli się zmierzyć z tym problemem w pracach podkomisji.

    Myślę także - już tak wybieram, kończę myśli - nad innym ważnym rozwiązaniem. Także w pracach podkomisji będziemy chcieli uregulować czy uzupełnić brakujący zapis, który został pominięty w projekcie prezydenckim. Może będzie tego wymagała sytuacja. Chodzi o określenie zasady kadencyjności prezesa i wiceprezesów Trybunału Konstytucyjnego.

    Pani Marszałek! Panie Prezesie Trybunału Konstytucyjnego! Wysoka Izbo! Pragnę zadeklarować, że posłowie Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej będą aktywnie uczestniczyć w pracach legislacyjnych na rzecz wypracowania rozwiązań umacniających pozycję i znaczenie Trybunału Konstytucyjnego w systemie instytucji i organów demokratycznego państwa prawa.

    Kończąc, pragnę podkreślić, że dla sprawnego działania instytucji publicznych istotne jest konstruktywne współdziałanie, którego niezwykle ważną płaszczyzną jest współpraca Sejmu z Trybunałem Konstytucyjnym także w kwestii wykonywania wyroków, orzeczeń trybunału i tempa, w jakim to się odbywa.

    Reasumując, stwierdzam, że Klub Poselski Sojusz Lewicy Demokratycznej pozytywnie ocenia działalność Trybunału Konstytucyjnego w 2013 r., wyraża wielkie uznanie dla pracy trybunału i jego członków i wnosi, by Wysoki Sejm przyjął przedstawioną informację do wiadomości. Dziękuję bardzo. (Oklaski)