8 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie upamiętnienia 150. rocznicy urodzin oraz 75. rocznicy śmierci Romana Dmowskiego (druki nr 2084 i 2582).

Poseł Rafał Grupiński:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rzeczywiście mamy przed sobą do rozstrzygnięcia, jak przedstawiła to pani poseł sprawozdawca, kwestię istotną z punktu widzenia zasług Romana Dmowskiego w rocznicę jego urodzin i śmierci, kwestię, która zawsze będzie budziła kontrowersje, przynajmniej w przypadku części z nas, tych, którzy interesują się bliżej historią Polski i podziałem ról, jakie kiedyś odgrywali ci, którzy pracowali na rzecz odzyskania niepodległości Polski przed końcem I wojny światowej.

    Roman Dmowski jest niewątpliwie postacią o wielkich zasługach dla niepodległości Polski. Jego starania o zbudowanie pozycji Polski, zarówno w trakcie rozmów w Paryżu, w czasie konferencji pokojowej, jak i potem w trakcie rozmów przed podpisaniem traktatu w Wersalu, były kluczowe dla pozytywnych rozstrzygnięć. Nie mógł wtedy jego konkurent polityczny właściwie przez większość życia, czyli Józef Piłsudski, liczyć na lepszego sprzymierzeńca niż Roman Dmowski. Paradoksalnie obaj panowie o wielkim znaczeniu dla ówczesnej polityki Polski, znakomicie w tej akurat jednej sprawie szczęśliwie współgrali, jeśli chodzi o intencje, sposób działania i skuteczność. Skuteczność Romana Dmowskiego, myślę, że była nawet znacznie większa, jeśli chodzi o rozstrzygnięcia parysko-wersalskie.

    Warto też pamiętać, stąd taka kompromisowa wersja uchwały, że Roman Dmowski miał też niestety te późne poglądy, które rzuciły cień na całą jego działalność i zasługi dla budowania świadomości narodowej, a mianowicie nadmierne obsesje, nawet jeśli dyktowane względami konkurencji gospodarczej, jeśli chodzi o kwestie chociażby obecności Żydów w życiu społeczeństwa polskiego. Nie zawsze jego poglądy zbiegały się z poglądami jego towarzyszy w ruchu narodowym, bo przypomnę, że w kwestiach ustępstw wobec Rosji był przegłosowywany, jeśli chodzi o własne środowisko, i nawet złożył mandat do Dumy z tego powodu, że w pewnym momencie chciał swojemu środowisku politycznemu podyktować nadmierne ustępstwa wobec Rosji.

    Jednak oceniamy jego zasługi dzisiaj (Dzwonek) i po to podejmujemy uchwałę, żeby docenić jego ogromny wkład w odzyskanie niepodległości po ponad 120 latach zaborów. To jest uchwała w tym względzie jak najgłębiej uzasadniona i najbardziej potrzebna, żebyśmy mimo różnic politycznych nie zapominali o tego rodzaju wkładzie tak zasłużonego polityka, jakim był Roman Dmowski, w pozytywną stronę i dorobek naszej tradycji i historii. Dziękuję bardzo. (Oklaski)