5 i 6 punkt porządku dziennego:

  5. Przedstawiona przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego ˝Informacja o działalności sądów administracyjnych w 2012 roku˝ (druk nr 1301) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 1736).
  6. Przedstawiona przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego ˝Informacja o działalności sądów administracyjnych w 2013 roku˝ (druk nr 2346) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 2465).

Poseł Brygida Kolenda-Łabuś:

    Pani Marszałek! Panie Ministrze! Panie Prezesie! Mam zaszczyt w imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska przedstawić stanowisko wobec informacji o działalności sądów administracyjnych w 2012 i 2013 r. przedstawionych przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego w drukach nr 1301 i 2346 wraz ze stanowiskami Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka zawartymi w drukach nr 1736 i 2465.

    Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka wnikliwie zapoznała się z powyższymi informacjami: z informacją za rok 2012 w dniu 25 września 2013 r., zaś z informacją za rok 2013 w dniu 6 czerwca tego roku. Informacje komisja przyjęła bez zastrzeżeń.

    Przedstawione przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego informacje zdaniem naszego klubu przedstawiają w sposób szczegółowy i rzetelny wszelkie aspekty orzecznictwa administracyjnego, są przy tym podane pełne dane statystyczne i przytoczone najważniejsze zagadnienia wynikające z orzecznictwa poszczególnych izb.

    Sądownictwo administracyjne ma szczególne znaczenie dla ochrony porządku prawnego, a zwłaszcza praw jednostki, poprzez wpływ na funkcjonowanie administracji publicznej. W 2012 r. odnotowano wzrost liczby spraw wpływających do wojewódzkich sądów administracyjnych o 3%, a skarg kasacyjnych o 20%. W 2013 r. wielkości te wynosiły odpowiednio 13 i 16%. Stopniowo wzrasta także liczba skarg na bezczynność organów. Coroczny wzrost liczby spraw wpływających do sądów administracyjnych z jednej strony jest z punktu widzenia oceny działania organów administracji publicznej zjawiskiem negatywnym, jednak z drugiej strony można go również interpretować jako wyraz zaufania obywateli do sądownictwa administracyjnego, w którego wysokiej jakości orzeczniczej widzą realną szansę ochrony swoich praw.

    Cieszy wysoka sprawność orzecznicza, zwłaszcza sądów pierwszoinstancyjnych. Tak w 2012 r., jak i w 2013 r. średni okres oczekiwania na rozstrzygnięcie sprawy przez wojewódzki sąd administracyjny wynosił 4 miesiące, a do 2 miesięcy rozstrzygane jest 26% wpływających spraw, co powoduje, że jesteśmy w krajach europejskich wskazywani jako przykład sprawnego orzekania. Mimo że sprawność orzekania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym kształtuje się od 12 do 14 miesięcy w zależności od izby, to także w tym względzie jesteśmy w czołówce krajów europejskich.

    Godny zauważenia jest fakt, że tak w Polsce, jak i w innych krajach europejskich przeważająca liczba spraw dotyczy spraw podatkowych. Pan prezes w swoim sprawozdaniu określił nawet, że sądownictwo administracyjne to są sądy podatkowe. W 2012 r. w wojewódzkich sądach administracyjnych udział ten wynosił 48%, w Naczelnym Sądzie Administracyjnym - 41%, a w 2013 r. odpowiednio 33% i 43% wpływów.

    Poziom skuteczności skarg wnoszonych do wojewódzkich sądów administracyjnych, w wyniku których sąd stwierdza nieważność lub uchyla zaskarżoną decyzję, od lat pozostaje na podobnym poziomie i wynosi 23-24%. Akty i czynności ministrów, centralnych organów administracji rządowej i innych naczelnych organów wyeliminowane z obrotu prawnego to około 36% uwzględnień w 2012 r. i 37% w 2013 r. Liczba rozstrzygnięć SKO - samorządowych kolegiów odwoławczych - wyeliminowanych z obrotu prawnego wynosi ok. 30% w 2012 r. i ok. 32% w 2013 r. Wskaźniki te nie odbiegają od poziomu skuteczności sądów administracyjnych w innych krajach europejskich. Co do skarg dotyczących działalności samorządu terytorialnego, to w 2012 r. uwzględniono ponad 60% skarg, a w 2013 r. - 59%. Te wskaźniki powinny zmuszać do refleksji nad stanem przestrzegania prawa na poziomie lokalnym.

    Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska wysoko ocenia działania Naczelnego Sądu Administracyjnego zmierzające do jednolitości orzecznictwa. Jako że przedmiotem rozpoznania sądów administracyjnych są sprawy związane z funkcjonowaniem administracji publicznej, to tak ważne jest, aby orzeczenia administracyjne kształtowały w sposób jednolity interpretację przepisów prawa dokonywaną przez organy administracji publicznej. Naczelny Sąd Administracyjny dla realizacji tego celu przygotowuje opracowania dla sędziów, materiały szkoleniowe i pomocnicze, zapewnia prokonstytucyjną i prounijną wykładnię przepisów prawa w procesie jego stosowania, kierując pytania prejudycjalne do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu oraz pytania prawne do polskiego Trybunału Konstytucyjnego. Skutecznym narzędziem zmierzającym do ujednolicenia orzecznictwa administracyjnego jest działalność uchwałodawcza NSA z inicjatywy składów orzekających, jak również o charakterze abstrakcyjnym z inicjatywy prezesa NSA, rzecznika praw obywatelskich i prokuratora generalnego. Uchwały podjęte przez składy powiększone NSA rozstrzygają zagadnienia prawne budzące poważne wątpliwości. Uchwały wyjaśniające przepisy prawne wytyczają kierunki orzecznictwa, dbając o jego jednolitość.

    Naszym zdaniem powszechna, pełna dostępność elektronicznej bazy orzecznictwa administracyjnego powinna mieć pozytywny wpływ na popularyzację właściwych praktyk organów administracji publicznej. Cieszy nas również podjęcie zadań zmierzających do zinformatyzowania w ciągu 3 lat postępowania przed sądami administracyjnymi.

    Zdaniem mojego klubu nie jest dostatecznie wykorzystana instytucja postępowania mediacyjnego, o czym pan sprawozdawca również mówił, przed sądami administracyjnymi, która z założenia miała mieć pozytywny wpływ na sprawność orzeczniczą i ekonomikę procesową. W latach 2012-2013 łącznie w tym trybie załatwiono jedynie 9 spraw. Prezes NSA marginalizację instytucji mediacji uzasadnia szybkością i sprawnością rozpatrywania spraw w trybie zwykłym. Można przyjąć tę argumentację, jeżeli stanowi ona jedyną przyczynę braku zainteresowania tą formą postępowania.

    W informacji o działalności sądów administracyjnych zarówno za rok 2012, jak i za rok 2013 podkreślany jest problem wykonalności wyroków administracyjnych. Wzrasta liczba grzywien wymierzonych za niewykonanie wyroku. Sprawy wielokrotnie wędrują między sądem a organem administracji publicznej, w nieusprawiedliwiony sposób przedłużając czas oczekiwania na rozstrzygnięcie. W takiej sytuacji uzasadnione są zastrzeżenia obywateli co do skuteczności funkcjonowania sądownictwa administracyjnego, a w konsekwencji aparatu państwa.

    Duże nadzieje środowiska sądowoadministracyjnego budzą prace nad prezydenckim projektem zmiany ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który pozwoliłby w niektórych przypadkach, gdy nie ma wątpliwości dotyczących stanu faktycznego, na podjęcie przez sąd administracyjny rozstrzygnięć kształtujących, a nie jak dotąd jedynie inkwizycyjnych. Niewątpliwie takie rozwiązanie, takie rozszerzenie uprawnień sądów administracyjnych spowodowałoby usprawnienie orzecznictwa i urealnienie administracyjnej ochrony sądowej. Jednak z drugiej strony taka zmiana wymaga nie lada rozwagi, aby uniknąć zarzutu zbyt dużego wpływu władzy sądowniczej na wykonawczą poprzez możliwość nakazania organowi administracji publicznej wydania określonego rodzaju rozstrzygnięcia w zakreślonym przez sąd terminie.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska i swoim własnym wyrażam uznanie dla wysokiego poziomu sprawności orzeczniczej sądów administracyjnych, jak również utrzymania przez kolejne lata dobrej jakości orzeczniczej sądów wyrażającej się w dbałości o wszechstronne wyjaśnienie spraw i wzrost dynamiki rozstrzygania spraw w pierwszej i drugiej instancji. Sądownictwo administracyjne zdaniem Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska dobrze wypełnia swoją funkcję ochrony porządku prawnego i ochrony praw podmiotowych jednostki w jej stosunkach z administracją. Dziękuję bardzo. (Oklaski)