Poseł Waldemar Andzel:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! 18 maja br. obchodziliśmy 70. rocznicę niezwykle ważnego wydarzenia, a mianowicie zdobycia przez generała Władysława Andersa wzgórza Monte Cassino. Była to jedna z niewielu bitew drugiej wojny światowej z tak zażarcie przeprowadzoną batalią. Przez okres blisko pięciu miesięcy, dokładnie od stycznia do maja, wojska aliantów próbowały bezskutecznie zdobyć ten silnie ufortyfikowany masyw. Ataki prowadzono w trzech fazach. Pierwsze natarcie miało miejsce już w styczniu, kiedy to siły brytyjskie i amerykańskie przeprowadziły nieudane działania ofensywne. Następne ataki odbywały się w dwóch kolejnych miesiącach. W każdym z wykonywanych manewrów zostały poniesione olbrzymie straty w żołnierzach, a także straty moralne. Mimo przeprowadzonego 15 marca 3,5-godzinnego bombardowania miasta przed atakiem bezpośrednim alianci w dalszym ciągu ponosili porażki. Za przyczynę ciągłych klęsk uznaje się brak dostatecznego rozpoznania terenu, a także niedocenienie strategicznego znaczenia doliny rzeki Liri, gdzie umocnienia były całym doskonale zaplanowanym systemem.

    12 maja 1944 r. o godz. 1 w nocy doszło do ostatnich, a jednocześnie decydujących manewrów mających na celu zdobycie Monte Cassino. Swe siły militarne połączyły Francuski Korpus Ekspedycyjny, brytyjska 78. dywizja, a także 2. Korpus Polski dowodzony przez generała Władysława Andersa. Chcąc utrzymać w tajemnicy pojawienie się Polaków, generał Leese zabronił wysłania patroli rozpoznawczych. W ten sposób żołnierze przez kilka pierwszych godzin musieli posuwać się na oślep, ponosząc olbrzymie straty. Po kilkunastogodzinnym odpieraniu ataków ze strony nieprzyjaciela wojsko bardzo dotkliwie odczuło ostrzał artyleryjski - po wdarciu się na wzgórze Widmo straty sięgały 20%. Zostały zarządzone przerwy w działaniach naprzemiennie z prowadzonymi patrolami, rozpoznaniem punktów ogniowych Niemców, a także ostrzałem nękającym.

    W ciągu następnych kilku dni przeprowadzono kolejne ataki, a tym samym z powodzeniem zdobyto kolejne bunkry. 17 maja miał miejsce bezskuteczny kontratak niemiecki, natomiast aliantom udało się zdobyć oraz utrzymać m.in. Widmo. Sukces ten spowodował chęć wycofania się Niemców za tzw. linię Hitlera. Odwrót nie doszedł jednak do skutku z powodu przechwycenia przez Polaków niemieckiego meldunku. Następnego dnia, 18 maja 1944 r., zawieszono na ruinach klasztoru powiewającą białą flagę. Wkrótce na murach pojawił się biało-czerwony sztandar.

    Bitwa pod Monte Cassino na pewno jest jedną z najbardziej zaciętych walk, jakie miały miejsce podczas II wojny światowej. Rok po tych wydarzeniach na Monte Cassino otwarto polski cmentarz wojenny, na którym pochowanych jest około 1070 żołnierzy 2. Korpusu Polskiego. Tam również pochowano zmarłego w Londynie w wieku 78 lat generała Władysława Andersa.

    Nie da się dobrać słów, które byłyby w stanie upamiętnić dzielność polskich żołnierzy, walczących, jak powiedział major Jan Żychoń na łożu śmierci, za Polskę i dla Polski. Napawa mnie to dumą, a także czuję się zaszczycony, że jestem Polakiem. Dziękuję bardzo. (Oklaski)