13 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej oraz Komisji Finansów Publicznych o obywatelskim i komisyjnym projektach ustaw o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (druki nr 19, 230 i 619).

Poseł Piotr Zgorzelski:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Co kilka miesięcy wracamy na tej sali do problemu janosikowego, subwencji wyrównawczej, którą płacą teoretycznie bogate samorządy na rzecz tych teoretycznie mniej zamożnych. Po szeregu dyskusji rozpoczęliśmy próbę zmiany przepisów. Po wielu godzinach prac nad projektami, dziesiątkach spotkań, dyskusji w klubach, przegrał zdrowy rozsądek, a zwyciężyły ponadpartyjne podziały geograficzne. Mówiąc wprost, przeciw zmianom byli ci z nas, którym wydaje się, że ich regiony korzystają na janosikowym.

    Co zmieniło się od ostatniej naszej dyskusji na ten temat? Najbogatsze województwo w kraju, motor zmian i największy wytwórca PKB jest na skraju finansowej zapaści. Nie ma pieniędzy na zapłacenie pełnych rat janosikowego.

    (Poseł Marek Suski: Tak rządzicie.)

    Dlaczego nie ma? (Gwar na sali) Bo Mazowsze nie jest zieloną wyspą, panie pośle, którą kryzys omija szerokim łukiem. Minister finansów doskonale wie, o czym mówię, sam niedawno zmuszony był nowelizować ustawę budżetową, tłumacząc to spadkiem dochodów podatkowych. Przedsiębiorcy z Mazowsza również płacą niższe podatki. Do 15 października na konta Mazowsza z podatki CIT wpłynęło zaledwie 16 mln zł. Tymczasem do 15 każdego miesiąca region musi zapłacić ministerstwu 55 mln. Z czego ma zapłacić, można zadać zdroworozsądkowe pytanie, którego notabene nie zadał sobie ustawodawca.

    Dziś, jestem o tym przekonany, jest zielone światło do zmian. O ich konieczności mówiło już wielu: samorządowcy, obywatele, dzisiaj także politycy. Sam premier Donald Tuska przed miesiącem przyznał, że dzisiejszy mechanizm janosikowego jest przestarzały i nie odpowiada rzeczywistości. Można chyba odnieść wrażenie, że jedyną osobą ciągle nierozumiejącą istotny problemu jest minister finansów. Może dlatego, że utrzymywanie obecnej sytuacji jest niezwykle wygodne dla ministerstwa. Jedno Mazowsze od lat finansuje rozwój regionalny w pozostałych 15 województwach. Zresztą można sobie zadać pytanie - czy tylko rozwój? Nie jest bowiem powiedziane, na co mają być te pieniądze przeznaczone.

    Koleżanki i koledzy, powróćmy do prac nad zmianą przepisów, nie chodzi nam przecież o likwidację janosikowego, ale o zmianę złego algorytmu. Dlaczego złego? Bo ustala wysokość janosikowe na podstawie historycznych dochodów i nie przewiduje żadnego pułapu bezpieczeństwa. Dziś samorząd teoretycznie może oddać 90% swoich dochodów. Absurdalność systemu obnażył kryzys. Janosikowe naliczane jest na podstawie dochodów sprzed dwóch lat. Jeśli dwa lata temu była świetna koniunktura, a dziś mamy kryzys, to w efekcie janosikowe jest olbrzymie i nie ma nic wspólnego z obecnymi dochodami. W 2010 r. Mazowsze po zapłaceniu janosikowego stało się najbiedniejszym województwem. W tym roku wydaje na janosikowe co drugą złotówkę i w efekcie przeznacza najmniej spośród wszystkich teoretycznie biedniejszych regionów na inwestycje. W 2012 r. po zapłaceniu ponad 658 mln zł zostało mu niewiele i na jednego mieszkańca regionu przypadło zaledwie 101 zł na inwestycje, najmniej w kraju. Posługuję się przykładem Mazowsze nie dlatego, że poza tym regionem niczego innego nie dostrzegam, mówię o Mazowszu, bo to najbardziej spektakularny przykład, jak z regionu najbogatszego stać się naprawdę biednym.

    Komisja Europejska problemu janosikowego nie widzi, a region jest traktowany tak jakby go nie płacił. Województwo zatem wypada świetnie, dostaje najmniej pieniędzy, po zapłaceniu janosikowego staje się najbiedniejszym w kraju. Jak w takich warunkach planować budżet? Wpływy podatkowe stanowią aż 80% dochodu województwa mazowieckiego. Jeśli przedsiębiorcy nie mają z czego odprowadzić podatków, budżet Mazowsza nie ma dochodów. Inaczej jest w innych regionach, które mają znacznie stabilniejszą sytuację, u nich oprócz niestabilnych w kryzysie wpływów z CIT i PIT jest jeszcze wpływ z Mazowsza, najbardziej pewny i stabilny dochód. W ten sposób skutki kryzysu uderzają w największej mierze w jedno województwo kraju.

    Jak zapłacić narzuconą ratę 55 mln, jeśli do połowy miesiąca wpłynęło w ramach CIT zaledwie 16 mln? Oczywiście Mazowsze przez jakiś czas zaciągało na ten cel pożyczki, ale czy tak ma funkcjonować samorząd? Samorządy płacące janosikowe już dostatecznie pomogły innym, teraz one potrzebują naszej pomocy. Proszę pamiętać, że Mazowsze płaci janosikowe od 2004 r. i przekazało już prawie 6,6 mld zł. Przez te wszystkie lata płaciło terminowo, jeśli nie miało wpływów podatkowych, pożyczało środki tylko po to, aby wywiązać się z tego obowiązku. Tak samo robiły dziesiątki gmin i powiatów z całej Polski. Z pustego i Salomon nie naleje. Wszystkim, którym się wydaje, że samorządy płacące janosikowe mogą w jakiś cudowny sposób wygospodarować pieniądze na tę daninę, odpowiadam: nie mogą. (Dzwonek)

    I na zakończenie, dla przypomnienia, do czego doprowadziło janosikowe. Otóż doprowadziło do tego, że najbogatszy region stał się najbiedniejszym. Miasta i powiaty płacące janosikowe są znacznie bardziej zadłużone niż pozostałe. Samorządy, aby zapłacić janosikowe, rezygnują z realizacji projektów unijnych, bo nie mają pieniędzy na wkład własny. Warszawa i Mazowsze oddały w ramach janosikowego tyle, ile dostałyby ze środków unijnych. Janosikowe, zapewniam wszystkich, rozleniwia biorców i demotywuje płatników.

    Dlatego też Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego wnosi o odrzucenie sprawozdania komisji. (Oklaski)