39 i 40 punkt porządku dziennego:

  39. Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o Rzeczniku Praw Przedsiębiorcy (druk nr 1503).
  40. Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o Rzeczniku Praw Przedsiębiorców (druk nr 1504).

Poseł Krzysztof Borkowski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego zaprezentować nowy projekt ustawy o Rzeczniku Praw Przedsiębiorcy.

    Niniejszy projekt ma na celu ustanowienie instytucji rzecznika praw przedsiębiorcy, do którego zadań należałaby ochrona praw i wolności gospodarczej przedsiębiorców określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innych aktach prawnych. Art. 20 konstytucji Rzeczypospolitej wyraźnie mówi, że społeczna gospodarka rynkowa, oparta m.in. na wolności działalności gospodarczej, stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej.

    Gdy obserwuje się aktualny stan, widać, że przedsiębiorcy w Polsce napotykają liczne przeszkody, bariery i utrudnienia. Najczęściej są one spowodowane nadinterpretacją prawa przez urzędników organów administracji, przewlekłością w załatwianiu spraw, długimi i drobiazgowymi kontrolami, opieszałością wymiaru sprawiedliwości, niejasnymi przepisami prawa. Zgodnie ze statystykami przedstawionymi w informacji o działalności sądów administracyjnych za 2011 r. skarg, które wpłynęły do wojewódzkich sądów administracyjnych na akty i czynności ministrów, centralnych organów administracji rządowej, naczelnych organów, było 15 700. Z tego 11 900 skarg zostało załatwionych, ale aż 35, ponad 35% skarg zostało uwzględnionych. To pokazuje, jakie są tutaj niedociągnięcia. Liczne były również skargi na akty i czynności samorządowych kolegiów odwoławczych. Do wojewódzkich sądów administracyjnych wpłynęło ponad 14 tys. skarg, z czego ponad 10 tys. załatwiono wyrokiem. Spośród tych skarg uwzględnionych zostało aż ponad 31%.

    Zadaniem rzecznika praw przedsiębiorcy byłaby ochrona interesów przedsiębiorców w sytuacjach konfliktowych, w których stroną przeciwną jest państwo lub jego organy. Sprawy, w których stronami pozostającymi w konflikcie byliby przedsiębiorcy, zgodnie z przedstawionym projektem ustawy byłyby wyłączone z ingerencji i działania rzecznika praw przedsiębiorcy. Przedsiębiorcy jako szczególnie ważna kategoria obywateli, w której upatruje się motoru napędowego rozwoju gospodarczego Polski, często narażeni są na spory, w których stroną przeciwną są organy ścigania, administracja rządowa i samorządowa czy organy kontrolne. Szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorców, których nie stać na profesjonalną obsługę prawną, są to spory bardzo trudne do wygrania, nawet jeśli mają rację.

    Teoretycznie w sytuacjach spornych pomiędzy przedsiębiorcami a organami, organizacjami i instytucjami organem, do którego można zwrócić się o pomoc, jest czy może być obecnie rzecznik praw obywatelskich. Niestety, jak pokazuje praktyka, organ ten ze względu na liczne sprawy o innym ciężarze gatunkowym nie podejmuje się takich spraw albo robi to bardzo rzadko. Na przykład w 2012 r. rzecznik praw obywatelskich rozpatrzył ponad 32 tys. spraw, z czego jedynie dwa przypadki dotyczyły przedsiębiorców. Powołanie rzecznika praw przedsiębiorcy zagwarantowałoby wszystkim przedsiębiorcom, w tym także indywidualnym, możliwość realnego dochodzenia swoich praw. Rzecznik praw przedsiębiorcy strzegłby praw tej coraz liczniejszej grupy społecznej, odgrywającej dużą rolę w rozwoju gospodarki.

    Z ˝Raportu o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce˝ za 2011 r., opracowanego przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, wynika, że działa ponad 1,6 mln przedsiębiorstw, z czego większość, bo ponad 90%, w zasadzie 98%, to małe i średnie przedsiębiorstwa. Wkład tych przedsiębiorców w tworzenie wartości dodanej brutto wynosi ok. 48,4%, liczba zaś pracujących w tym sektorze stanowi ponad 2/3 ogółu pracujących, co jest niezmiernie ważne. Zauważyć więc można, jak duża jest to grupa społeczna. Celowe zatem wydaje się powołanie specjalnego organu - rzecznika praw przedsiębiorcy - który zagwarantowałby wzmożoną ochronę interesów przedsiębiorców, szczególnie tych zaliczanych do sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

    W związku z zapotrzebowaniem na taką instytucję pojawiają się różnego rodzaju inicjatywy wychodzące od obywateli. Przykładami mogą być chociażby społeczny rzecznik przedsiębiorców powołany przez Konfederację Pracodawców Prywatnych Lewiatan czy nowo powstały ruch społeczny Niepokonani 2012. Dzięki nagłośnieniu przez media ruchu społecznego Niepokonani 2012 zaczęli się gromadzić i organizować wokół niego przedsiębiorcy poszkodowani przez aparat państwowy, urzędy skarbowe, prokuratury, sądy. W maju 2012 r. odbył się I Kongres Niepokonanych.

    Kompetencje rzecznika praw przedsiębiorcy wykazują pewne podobieństwo do kompetencji rzecznika praw obywatelskich czy rzecznika praw dziecka, które to instytucje mają umocowanie konstytucyjne. Rzecznik praw przedsiębiorcy będzie jednak podejmował działania z własnej inicjatywy, jak również na wniosek przedsiębiorców, pracodawców albo organizacji zrzeszających przedsiębiorców lub pracodawców. Art. 10 projektowanej ustawy wyraźnie określa, że wniosek kierowany do rzecznika nie będzie wymagał szczególnej formy, czyli będzie prosty do wypełnienia i, co bardzo ważne, wolny od jakichkolwiek opłat.

    Do kompetencji rzecznika nie należy jednak podejmowanie się spraw, których stronami postępowania są przedsiębiorcy pozostający w sporze ze sobą lub w sporach z pracownikami. W przypadku gdy do rzecznika praw przedsiębiorcy skierowany jest odpowiedni wniosek, rzecznik może podjąć sprawę, poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania, przekazać sprawę według właściwości innemu organowi, nie podjąć sprawy, zawiadamiając o tym wnioskodawcę lub osobę, której sprawa dotyczy. Jeżeli rzecznik praw przedsiębiorcy podejmuje się sprawy, ma dwie możliwości działania: samodzielne prowadzenie postępowania wyjaśniającego lub zwrócenie się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności np. organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej, zgodnie z ich kompetencjami.

    Rzecznik praw przedsiębiorcy, prowadząc postępowanie, ma prawo: zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu, żądać od organu władzy publicznej, organizacji lub instytucji złożenia wyjaśnień lub udzielenia informacji, a także udostępnienia akt i dokumentów, w tym zawierających dane osobowe. Ma także prawo zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym wszczętym na podstawie wniosku rzecznika praw obywatelskich lub w sprawach skarg konstytucyjnych dotyczących praw przedsiębiorców oraz brać udział w tych postępowaniach, występować do Sądu Najwyższego z wnioskami w sprawie rozstrzygnięcia rozbieżności wykładni prawa w zakresie przepisów prawnych dotyczących prawa przedsiębiorców, wnieść kasację albo skargę kasacyjną od prawomocnego orzeczenia w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach, żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych oraz wziąć udział w toczących się już postępowaniach na prawach przysługujących prokuratorowi. Może też żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa, zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach na prawach przysługujących prokuratorowi, wystąpić z wnioskiem o ukaranie w postępowaniu w sprawach o wykroczenia w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach, zlecać przeprowadzenie badań oraz sporządzenie ekspertyz i opinii. Do kompetencji rzecznika zaliczyć można również możliwość zwracania się do właściwych organów, organizacji lub instytucji z prośbą o podjęcie działań, w zakresie ich kompetencji, na rzecz przedsiębiorcy.Organy i instytucje te powinny podjąć sprawy skierowane przez rzecznika, a o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku obowiązane byłyby poinformować rzecznika w terminie 30 dni. W przypadku niedotrzymania 30-dniowego terminu lub w sytuacji gdy rzecznik nie podzielałby stanowiska organów, organizacji lub instytucji, do których zwrócił się z prośbą o podjęcie działań, mógłby zwrócić się do właściwej jednostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich i stosownych działań.

    Istotnym uprawnieniem rzecznika praw przedsiębiorcy jest występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę aktów prawnych. Możliwość taka pozwalałaby rzecznikowi zapewnić skuteczną ochronę praw przedsiębiorcy poprzez tworzenie i modyfikację istniejących aktów prawnych. Rzecznik współpracuje ze stowarzyszeniami, organizacjami pracodawców, izbami gospodarczymi, ruchami obywatelskimi i innymi dobrowolnymi zrzeszeniami, fundacjami działającymi na rzecz ochrony praw przedsiębiorcy, byłby również łącznikiem między ustawodawcą a przedsiębiorcami.

    Zgodnie z projektem rzecznik praw przedsiębiorcy zobowiązany jest do przedstawiania Sejmowi i Senatowi corocznie, nie później niż do dnia 31 marca, informacji o swojej działalności. Rzecznik praw przedsiębiorcy powoływany byłby przez Sejm za zgodną Senatu, w formie uchwały, na wniosek marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów. Tryb zgłaszania kandydatów na rzecznika określany byłby uchwałą Sejmu. Kadencja rzecznika praw przedsiębiorcy trwałaby 5 lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem. Ta sama osoba nie mogłaby być rzecznikiem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Wcześniejsze skrócenie kadencji mogłoby wynikać jedynie z rezygnacji urzędującego rzecznika z zajmowanego stanowiska, jego śmierci lub odwołania.

    Rzecznik praw przedsiębiorcy jest w swojej działalności niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem, na zasadach określonych w ustawie. Taka pozycja rzecznika praw przedsiębiorcy gwarantuje mu niezależność oraz swobodę działania. Urząd rzecznika praw przedsiębiorcy jest urzędem chronionym immunitetem formalnym. Rzecznik nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności, z wyjątkiem sytuacji gdy zostanie schwytany na gorącym uczynku. O zatrzymaniu niezwłocznie zawiadamia się marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

    W projektowanej ustawie proponowane jest finansowanie instytucji rzecznika praw przedsiębiorcy z części środków wpłacanych przez przedsiębiorców na Fundusz Pracy. W przypadku takiego źródła finansowania budżet państwa nie ponosiłby dodatkowych kosztów funkcjonowania tej instytucji. Szacowane koszty wynoszą około 10 mln zł i przewiduje się około 58 pełnych etatów. Podobnie jak w przypadku rzecznika praw dziecka koszty te nie będą obciążały państwa. W całości - jak powiedziałem - środki będą pochodziły z Funduszu Pracy. Fundusz ten jest tworzony poprzez wpłaty dokonywane przez przedsiębiorców. Proponowana ustawa nie wywołuje żadnych skutków dla samorządów terytorialnych. Przedstawiona regulacja jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W rankingu opublikowanym przez Bank Światowy, dotyczącym łatwości prowadzenia działalności gospodarczej, Polska plasuje się obecnie w szóstej dziesiątce pośród państw badanych. Niewątpliwie jest to niechlubna pozycja. Myślę, że instytucja, którą przedstawiam, ułatwiłaby przedsiębiorcom pracę, start, a jednocześnie ich ochronę. Wysoka Izba w poprzedniej kadencji i w obecnej kadencji podjęła szereg inicjatyw, jak chociażby trzy ustawy deregulacyjne, które są bardzo ważne. Między innymi znieśliśmy zaświadczenia i zastąpiliśmy je oświadczeniami, wprowadzone zostały ułatwienia przy przekształcaniu spółki osobowej, obniżone zostały o ponad połowę koszty rejestracji spółki. Zastosowano zasadę ˝zero okienka˝ przy rejestracji małej firmy. Dzisiaj rejestracji można dokonać przez Internet. Zniesiony został obowiązek publikowania sprawozdania finansowego w Monitorze Polskim, wprowadzone zostało rozliczenie kasowe VAT, zniesiono obowiązek nadawania numeru REGON małym firmom. Ograniczona została sprawozdawczość, jak również liczba koncesji, zezwoleń, wprowadzony został obowiązek wydawania przez urzędy skarbowe, ZUS, KRUS interpretacji przepisów, które to przepisy powinny być publikowane w Internecie. Są to działania niewątpliwie ważne, ale niewystarczające.

    Projekt, który przedstawiam Wysokiej Izbie, uwzględnia oczekiwania przedsiębiorców. Niektóre ośrodki prowadzące badania podają, że 2/3 przedsiębiorców a nawet 3/4 przedsiębiorców popiera instytucję rzecznika. Dzisiaj występuje nierówność przedsiębiorcy wobec organów państwa. Czasami złośliwe, szkodliwe działanie urzędnika powoduje, że przedsiębiorca jest bezsilny. Prowadzi to do tego, że bezpowrotnie tracimy miejsca pracy, tracimy wpływy do budżetu, nasze państwo nie rozwija się. Biorąc pod uwagę spowolnienie gospodarcze oraz sytuację, jaka jest w całej Europie, w całej Unii Europejskiej, a także w naszym kraju, aż się prosi, żebyśmy poparli tę ustawą.

    Zwracam się w imieniu wnioskodawców, w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego, o przejście do drugiego czytania, o pochylenie się nad tym projektem ustawy, o procedowanie i możliwie jak najszybsze uchwalenie ustawy. Bardzo dziękuję.