17 punkt porządku dziennego:

Poseł Jacek Brzezinka:

    Dziękuję.

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska mam zaszczyt przedstawić stanowisko klubu wobec poselskiego projektu ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym, przedłożonego w druku nr 1442.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Odwrócony kredyt hipoteczny może być - tak jak to ma miejsce w takich krajach jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy, na Węgrzech, w Szwecji, we Francji czy innych - instrumentem umożliwiającym uzyskanie dodatkowych środków finansowych przez osoby posiadające własne mieszkanie, dom czy też inną nieruchomość.

    W aktualnym stanie prawnym w Polsce brak jest szczególnych regulacji prawnych dla odwróconego kredytu hipotecznego. Obowiązujące przepisy nie zakazują świadczenia tego typu czy tego rodzaju usług, jednakże istnieje szereg ograniczeń prawnych, które powodują, że jako kredytowa usługa bankowa odwrócony kredyt hipoteczny nie pojawił się do tej pory na polskim rynku. Najpoważniejszą barierę w tym zakresie stanowią obowiązujące przepisy Prawa bankowego oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece dotyczące możliwości dochodzenia roszczenia instytucji kredytującej po śmierci kredytobiorcy. A przecież w przypadku odwróconego kredytu hipotecznego środki udostępnione na podstawie zawartej umowy nie podlegają co do zasady zwrotowi do chwili śmierci kredytobiorcy, a instytucja kredytująca zaspokaja swe roszczenie z nieruchomości, na której ustanowiono zabezpieczenie hipoteczne.

    Istotną przesłanką wprowadzenia do polskiego systemu prawnego przepisów dotyczących odwróconego kredytu hipotecznego jest znacznie większe bezpieczeństwo korzystania z tego instrumentu w stosunku do oferowanych już obecnie przez podmioty spoza sektora finansowego podobnych usług opartych o regulowaną przepisami Kodeksu cywilnego konstrukcję dożywocia. Różnica pomiędzy umową dożywocia a umową odwróconego kredytu hipotecznego polega przede wszystkim na momencie przeniesienia prawa do nieruchomości na świadczeniodawcę oraz na sposobie zabezpieczenia interesów spadkobierców beneficjenta. W przypadku bowiem umowy dożywocia świadczeniodawca nabywa prawo do nieruchomości z chwilą zawarcia tejże umowy, zaś w przypadku odwróconego kredytu hipotecznego prawo do nieruchomości zostaje przeniesione na instytucję kredytującą po śmierci kredytobiorcy. To jest niezwykle ważne, bo w sytuacji, kiedy te umowy zawierane są na wiele lat - o tym mówiła też przedstawicielka wnioskodawców - jeżeli dochodzi do pogorszenia się stanu ekonomicznego bądź finansowego podmiotu świadczącego tego typu usługi, powoduje to dodatkowe zagrożenia dla osób korzystających z tej usługi.

    Jak już wcześniej mówiłem, zdecydowanie inaczej kształtuje się też sytuacja spadkobierców. I tak zawarcie umowy dożywocia oznacza dla spadkobierców całkowitą utratę praw do nieruchomości, zaś w przypadku odwróconego kredytu hipotecznego spadkobiercy mogą podjąć decyzję o spłacie kredytu i zachowaniu prawa do nieruchomości.

    W sposób szczególny chciałbym zwrócić uwagę, że wprowadzenie rozwiązań pozwalających instytucjom kredytowym na bezpieczne oferowanie odwróconego kredytu hipotecznego będzie miało, jak pokazują doświadczenia innych krajów, znaczenie przede wszystkim dla osób starszych, utrzymujących się z emerytury czy renty, które w oparciu o wypracowany i zgromadzony dorobek życiowy - większość z nich posiada mieszkanie, dom - uzyskają dostęp do dodatkowego źródła długoterminowego finansowania.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mając na uwadze przedstawione przeze mnie przesłanki wprowadzenia na polski rynek bezpiecznego, opartego na sprawdzonych rozwiązaniach funkcjonujących w innych krajach od lat 80. XX w. instrumentu, jakim jest odwrócony kredyt hipoteczny, już w tym momencie mojego wystąpienia w imieniu klubu Platforma Obywatelska opowiadam się za skierowaniem projektu ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym do dalszych prac sejmowych, tym bardziej że jest to projekt co prawda wniesiony przez posłów opozycji, jednak w mojej ocenie w całości bazujący na przygotowanych jeszcze w ubiegłej kadencji w Ministerstwie Finansów i będących w trakcie uzgodnień założeniach.

    Przedstawione przez wnioskodawców uzasadnienie do projektu ustawy jest bardzo lakoniczne, zawiera ono niewiele odniesień do zaproponowanych w projekcie ustawy szczegółowych regulacji prawnych, w związku z tym w trakcie pierwszego czytania uznaję za konieczne podniesienie co najmniej kilku szczegółowych kwestii, przede wszystkim tych, które dotyczą zapewnienia przez ustawodawcę właściwej ochrony interesów osób chcących skorzystać z odwróconego kredytu hipotecznego.

    Z punktu widzenia tych osób jedną z kluczowych kwestii jest kwestia wyceny nieruchomości, ponieważ to na jej podstawie ustalana jest kwota, którą otrzymuje kredytobiorca lub jego spadkobiercy w przypadku, kiedy kredyt stanie się wymagalny. Mówi o tym art. 32 ust. 1 projektu, który określa, że instytucja kredytująca w uzgodnieniu z kredytobiorcą, spadkobiercami, wykonawcą testamentu lub kuratorem zleca rzeczoznawcy majątkowemu określenie aktualnej wartości rynkowej nieruchomości. W tak kluczowej z punktu widzenia ochrony interesów kredytobiorcy i jego spadkobierców sprawie nie znajdujemy w projekcie ustawy niestety przepisów określających, co w sytuacji, gdy strony nie mogą dojść do porozumienia w kwestii wyboru rzeczoznawcy. Co więcej, w projekcie nie znajdujemy także odpowiedzi na pytanie, co w sytuacji, kiedy któraś ze stron nie akceptuje wyceny sporządzonej przez rzeczoznawcę.

    Następna kwestia. Rozdział 7 projektu ustawy zawiera przepisy regulujące powołanie kuratora dla celów przeniesienia na instytucję kredytującą prawa do nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty odwróconego kredytu hipotecznego. Z treści art. 22 wynika, że kurator powoływany przez sąd na wniosek instytucji kredytującej działa we własnym imieniu, ale na rzecz spadkobierców. Powstaje pytanie, jaki w zamyśle wnioskodawców jest cel działania kuratora, czy jest nim ochrona interesów spadkobierców, czy może przeciwnie, ochrona interesów instytucji kredytującej w sytuacji, gdy są trudności z ustaleniem spadkobierców. Jeżeli zaś chodzi o działania kuratora, wnioskodawcy w projekcie odwołują się do przepisów ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy dotyczących kurateli. Warto wskazać, że kuratela unormowana w kodeksie nie jest instytucją jednolitą. Są różne rodzaje kurateli. Z uwagi na brak odniesienia się do tych kwestii przez wnioskodawców w uzasadnieniu do projektu ustawy wydaje mi się, że istotne jest, żeby już w pierwszym pytaniu odnieść się do tych wątpliwości.

    Art. 42 ust. 1 projektu mówi, że kredytobiorca nie ponosi kosztów związanych z odstąpieniem od umowy, z wyjątkiem odsetek - mówiła też o tym pani poseł przedstawiciel wnioskodawców - ale warto go czytać razem z ust. 4 tego artykułu, który stanowi, że instytucji kredytującej nie przysługują żadne opłaty z wyjątkiem bezzwrotnych kosztów poniesionych na rzecz organów administracji publicznej oraz kosztów notarialnych. Rodzi się pytanie, kto w takim razie ponosi te koszty w przypadku odstąpienia od umowy. Ust. 1, wydaje się, wskazuje, że nie jest to kredytobiorca, a ust. 4, że nie będzie to instytucja kredytująca. Moim zdaniem tego typu kwestie powinny być bardzo jednoznacznie doprecyzowane w ustawie, bo w przeciwnym razie mogą stanowić przestrzeń sporu, w którym kredytobiorca będzie z natury rzeczy znacznie słabszą stroną.

    Projekt ustawy dotyczy szczególnego instrumentu, który ma być oferowany na polskim rynku, dlatego tak ważne jest, by osoby z niego korzystające zostały objęte szczególną ochroną. Niezrozumiałe jest dla mnie zatem zaproponowane przez wnioskodawców w art. 55 wyłączenie umowy odwróconego kredytu hipotecznego ze szczególnej ochrony przewidzianej w ustawie o kredycie konsumenckim i myślę, że dobrze by było, gdyby pani poseł przedstawiciel wnioskodawców wskazała, w oparciu o jakie przesłanki państwo proponują niekorzystne dla kredytobiorców rozwiązania.

    Wątpliwości budzą zapisy rozdziału 13, art. 51-53; rozdział 13 ustawy zatytułowany jest ˝Odpowiedzialność za długi spadkowe spadkobierców w związku z udzielonym spadkodawcy odwróconym kredytem hipotecznym˝. Żaden z artykułów tego rozdziału nie porusza kwestii odpowiedzialności. Z uwagi na brak odniesienia do poszczególnych projektowanych przepisów w uzasadnieniu trudno w kwestii rozdziału 13 czy przepisów zawartych w tym rozdziale w ogóle stwierdzić, dlaczego autorzy projektu proponują takie sformułowanie art. 51, 52 i 53.

    By w szczególny sposób chronić kredytobiorcę, przepisy ustawy powinny być jednoznaczne i precyzyjne, i właśnie to mocno podkreślała pani posłanka, prezentując projekt.

    (Poseł Anna Bańkowska: Poseł Łybacka.)

    Pani posłanka Łybacka, prezentując projekt. Z tego punktu widzenia niepokojąco moim zdaniem brzmi ust. 6 w art. 4, w którym znalazło się określenie ˝inne koszty˝ bez sprecyzowania - czy to w projekcie, czy w uzasadnieniu do projektu - wyjaśnienia, co wnioskodawca rozumie przez pojęcie ˝inne koszty˝.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z uwagi na dobiegający końca czas mojego wystąpienia swoje wątpliwości i pytania zgłaszam tylko odnośnie do tych regulacji projektu, które dotyczą właściwego zapewnienia ochrony praw osób, które w przyszłości będą korzystać czy będą mogły korzystać z odwróconego kredytu hipotecznego. Liczę, że w tych fundamentalnych kwestiach już dzisiaj w trakcie pierwszego czytania usłyszymy stosowne odpowiedzi i wyjaśnienia ze strony przedstawiciela wnioskodawców. To ważne, bo, jak wcześniej powiedziałem, chcemy dalej pracować nad tym projektem, mając na uwadze istotę i wagę wprowadzenia do polskiego systemu prawnego przepisów dających wielu Polakom, zwłaszcza osobom starszym, możliwość skorzystania z bezpiecznego i sprawdzonego w wielu krajach instrumentu finansowego, jakim jest odwrócony kredyt hipoteczny. Dziękuję. (Oklaski)