1 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw (druki nr 1236 i 1453).

Poseł Sprawozdawca Stefan Niesiołowski:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panowie Ministrowie! Mam zaszczyt przedstawić w imieniu Komisji Obrony Narodowej sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1236).

    Dyskusja na ten temat odbywała się w ramach komisji. Wyznaczono podkomisję, której miałem zaszczyt przewodniczyć. Następnie sprawozdanie podkomisji zostało przyjęte przez całą Komisję Obrony Narodowej. Teraz przedkładam je Wysokiej Izbie.

    Sejm na 38. posiedzeniu w dniu 19 kwietnia 2013 r. na podstawie art. 39 ust. 2 regulaminu Sejmu skierował projekt ustawy o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1236) do Komisji Obrony Narodowej w celu rozpatrzenia.

    Przypomnę, że prezentowany projekt zawiera rozwiązania, których celem jest usprawnienie systemu kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi, w tym szczególnie dostosowanie tego systemu do nowoczesnych koncepcji tworzenia połączonych organów dowodzenia odpowiedzialnych za funkcjonowanie różnych rodzajów Sił Zbrojnych. Właściwie od wprowadzenia reform, od początku odzyskania niepodległości, odbudowywania demokracji obszar dowodzenia Siłami Zbrojnymi nie podlegał żadnym zmianom. Ten obszar jest chyba ostatnim, który wymaga regulacji. Przystępujemy do jej wprowadzenia.

    Sytuacja jest zupełnie nowa. Polska jest w NATO. Struktura Sił Zbrojnych jest inna. Nie mówię już tutaj o polityce. W ogóle chciałbym na tyle, na ile jest to możliwe, uwolnić tę debatę od politycznych elementów. Tak się udawało przez większość czasu w komisji. Ta dyskusja miała taki, można powiedzieć, apolityczny charakter. Prosiłbym Wysoką Izbę, żeby ta debata również miała charakter merytoryczny, a nie politycznego sporu. Nowa sytuacja spowodowała potrzebę zmiany organizacji systemu dowodzenia. Stąd wynika propozycja tej reformy.

    Projektowana reforma zakłada rozdzielenie funkcji planistycznych, dowodzenia ogólnego i dowodzenia operacyjnego. W efekcie wprowadzonych zmian za planowanie strategicznego użycia Sił Zbrojnych, doradztwo strategiczne oraz nadzór strategiczny odpowiadał będzie szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Jest to nowe zadanie, nowa rola. Ta zmiana w stosunku do status quo jest dość istotna. Za dowodzenie ogólne odpowiadał będzie dowódca generalny rodzajów Sił Zbrojnych, za dowodzenie operacyjne - dowódca operacyjny rodzajów Sił Zbrojnych. Takie są zasadnicze założenia i właściwie zasadniczy nowy element tej ustawy. Reszta stanowi rozwinięcie tych założeń.

    Przedstawiane sprawozdanie obejmuje tekst projektu ustawy, w ramach którego wprowadzone zostały poprawki obejmujące pięć nowelizowanych ustaw i jeden artykuł przejściowy. Poprawki te służą w głównej mierze uspójnieniu projektowanych regulacji i usunięciu różnego rodzaju sprzeczności, niejasności, niekonsekwencji. Mają one w ogromnym stopniu charakter szeroko rozumianych poprawek redakcyjnych.

    Zakres wprowadzonych w trakcie prac komisji zmian przedstawia się następująco. W zakresie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej (art. 1 projektu ustawy):

    - w art. 1 ust. 1 tej ustawy wprowadzono skrót wyrażenia ˝Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej˝; był to zabieg czysto legislacyjny, wynikający z faktu zamieszczenia tego wyrażenia po raz pierwszy w art. 1 ustawy (aktualnie znajduje się ono w art. 2),

    - w art. 5 w ust. 2 wprowadzono treść stanowiącą o bezpośredniej podległości Żandarmerii Wojskowej ministrowi obrony narodowej (obok wskazanych w przedłożeniu rządowym Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego); celem tej zmiany było zachowanie spójności między projektowanym przepisem a przepisami dotychczasowej ustawy o Żandarmerii Wojskowej.

    W zakresie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (art. 3 projektu):

    - w dodawanym art. 11a w ust. 2 pkt 5 rozszerzono zakres jednostek wojskowych, na rzecz których dowódca generalny ma realizować zadania logistyki wojskowej; przed zmianą realizacja zadań logistyki wojskowej przewidziana była jedynie na rzecz jednostek podległych dowódcy generalnemu,

    - w dodawanym art. 11b ust. 2 skorygowano treść pkt 3 dotyczącego spraw szkoleniowych poprzez dodanie dowódcy operacyjnemu rodzajów Sił Zbrojnych obowiązku planowania szkolenia organów dowodzenia Sił Zbrojnych, obok zawartych już w projekcie obowiązków organizowania i prowadzenia tego szkolenia; zmiana ta doprowadziła do wprowadzenia spójności w zakresie przedsięwzięć szkoleniowych prowadzonych zarówno przez dowódcę generalnego, jak i dowódcę operacyjnego, na które składa się planowanie, organizowanie i prowadzenie szkolenia,

    - w dodawanym art. 11b ust. 2 uzupełniono katalog zadań dowódcy operacyjnego o przygotowanie stanowiska dowodzenia naczelnego dowódcy Sił Zbrojnych; ta poprawka jest dość istotna, wywołała dyskusję, do kwestii tej dyskusji i pewnych różnic zdań w ramach komisji przejdę w końcowej części swojego wystąpienia; w trakcie prac komisji uznano, że tak ważna kwestia jak przegotowanie w czasie pokoju stanowiska dowodzenia naczelnego dowódcy Sił Zbrojnych na czas wojny wymaga zdefiniowania tego zadania na poziomie ustawowym, a nie zwyczajowym,

    - w art. 13c dodano ust. 1a stanowiący, że szef Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych podlega dowódcy generalnemu; wprowadzona poprawka wynika z przyjętego przez projektodawcę założenia, iż najważniejszymi dowódcami, bezpośrednio podległymi ministrowi obrony narodowej, wokół którego skupione zostaną najistotniejsze funkcje centralnego kierowania Siłami Zbrojnymi, będą szef sztabu generalnego, dowódca generalny rodzajów Sił Zbrojnych oraz dowódca operacyjny rodzajów Sił Zbrojnych, co wynika z ducha tej ustawy, nastąpiło przesunięcie znacznej części kompetencji w kierunku ministra obrony narodowej,

    - w art. 13c w ust. 2 uchylono pkt 4 dotyczący kierowania terenowymi organami wykonawczymi ministra obrony narodowej w sprawach operacyjno-obronnych i rządowej administracji niezespolonej; zmiana dotyczy wojewódzkich sztabów wojskowych oraz wojskowych komend uzupełnień, stanowi również konsekwencję tego, o czym mówiłem przed chwilą.

    W zakresie ustawy o zasadach pobytu wojsk obcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasadach ich przemieszczania się przez to terytorium - art. 5 projektu - uchylono w art. 3 w ust. 1a pkt 1 oraz zmieniono treść pkt 2 i ust. 2a w art. 4 odnośnie do zniesienia kompetencji szefa Sztabu Generalnego dotyczących wyrażania przez niego zgody na pobyt lub przemieszczanie wojsk obcych. Poprawka jest konsekwencją bardzo istotnego elementu tej ustawy, a mianowicie zasadniczej zmiany roli szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Jest konsekwencją tego zapisu i wynika, można tak powiedzieć, z ducha tej ustawy.

    W zakresie ustawy o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową - art. 6 projektu - dokonano zmian w treści art. 22 tej ustawy, obejmujących:

    - zmodyfikowanie katalogu stanowisk, w przypadku zajmowania których w razie wypadku w związku ze służbą wojskową decyzje o jednorazowym odszkodowaniu wydaje minister obrony narodowej, poprzez usunięcie z tej grupy stanowisk stanowiska szefa Inspektoratu Wsparcia; jest to konsekwencją zmiany pozycji ustrojowej szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych, który nie będzie, tak jak dotychczas, występował w pozycji równorzędnej z dowódcami rodzajów Sił Zbrojnych,

    - zmianę organu, który wyznacza szefa wojewódzkiego sztabu wojskowego właściwego do ustalenia prawa do jednorazowego odszkodowania, w przypadku gdy wypadkowi uległ szef innego wojewódzkiego sztabu wojskowego (organem wyznaczającym będzie minister obrony narodowej zamiast szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych). Poprawka jest konsekwencją zmiany organu właściwego do kierowania terenowymi organami administracji wojskowej (będzie nim minister obrony narodowej zamiast szefa Inspektoratu Wsparcia).

    W zakresie ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych - art. 7 projektu - wprowadzono zmiany dotyczące:

    - uchylenia art. 43a. Treść uchylanego przepisu, który dotyczy wyznaczania na stanowiska służbowe, zdezaktualizowała się w związku z przekształceniem stanowiska dowódcy operacyjnego Sił Zbrojnych w stanowisko dowódcy operacyjnego rodzajów Sił Zbrojnych, w stosunku do którego kompetencje w zakresie mianowania na to stanowisko określone są w art. 134 konstytucji, a także ze względu na zmianę pozycji ustrojowej szefa Inspektoratu Wsparcia, którego na stanowisko będzie wyznaczał minister obrony narodowej, a nie, jak w obecnym stanie prawnym, prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

    - zmiany w art. 44 w ust. 1 pkt 2, który zawiera katalog wojskowych organów kadrowych uprawnionych do wyznaczania żołnierzy zawodowych na stanowiska służbowe, poprzez uzupełnienie dotychczasowego katalogu organów o szefa Inspektoratu Uzbrojenia. Zmiana ta ma na celu skorelowanie treści tego przepisu z rozwiązaniami przewidzianymi w projekcie ustawy o zmianie ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, druk nr 1278, w którym to projekcie przewidziane jest uzupełnienie dotychczasowego katalogu wojskowych organów kadrowych o szefa Inspektoratu Uzbrojenia,

    - zmiany w art. 111b ust. 1, który określa stanowiska, jakich zajmowanie umożliwia pełnienie zawodowej służby wojskowej po przekroczeniu 60. roku życia, poprzez usunięcie z tej grupy stanowisk stanowiska szefa Inspektoratu Wsparcia. Zmiana ta, podobnie jak kilka omówionych wcześniej zmian, jest konsekwencją modyfikacji pozycji ustrojowej szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych, który nie będzie, tak jak dotychczas, występował z pozycji równorzędnej z dowódcami rodzajów Sił Zbrojnych.

    W zakresie treści przepisu przejściowego - art. 14 projektu - jego brzmienie zostało przeredagowane w sposób, który bardziej adekwatnie oddaje intencje projektodawcy w zakresie następstwa prawnego dowódcy generalnego rodzajów Sił Zbrojnych w stosunku do dowódcy Wojsk Lądowych, dowódcy Sił Powietrznych, dowódcy Marynarki Wojennej i dowódcy Wojsk Specjalnych oraz następstwa prawnego dowódcy operacyjnego rodzajów Sił Zbrojnych w stosunku do dowódcy operacyjnego Sił Zbrojnych.

    Komisja Obrony Narodowej przedstawia niniejsze sprawozdanie i wnosi, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić załączony projekt ustawy. W komisji obrony odbyło się głosowanie nad przyjęciem omawianego projektu ustawy. Za przyjęciem opowiedziało się 12 posłów, przeciw było posłów 9, jeden poseł wstrzymał się od głosu. Generalnie krytycy tej ustawy, dotyczy to właściwie trzech klubów, z wyjątkiem klubu Solidarnej Polski, są przeciwko tej ustawie i w związku z tym nie wnosili poprawek, jako że są za odrzuceniem tego projektu ustawy, za skierowaniem przedłożonych rozwiązań do Trybunału Konstytucyjnego. Nieco inne stanowisko zajął klub Solidarnej Polski i myślę, że przedstawi to w imieniu klubu poseł. Mogę tylko powiedzieć, że ten klub zgłasza za pośrednictwem posła Ludwika Dorna wnioski mniejszości, które bardzo krótko przedstawię.

    Pierwszy wniosek mniejszości: w art. 1 pkt 3, w art. 3 ust. 1 nowelizowanej ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej skreślić wyrazy ˝lub sekretarzy stanu˝. Drugi wniosek: w art. 1 pkt 3, w art. 3 ust. 1 nowelizowanej ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej skreślić wyrazy ˝dyrektora generalnego Ministerstwa˝. Trzeci wniosek mniejszości: w art. 3 nowelizującym ustawę o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej skreślić pkt 2.

    Zaprezentowane wnioski mniejszości jako poprawki zgłoszone w trakcie prac komisji nie znalazły jej poparcia i podobnym stosunkiem głosów jak przy głosowaniu nad całym sprawozdaniem komisji zostały odrzucone. W zakresie poprawki 1. i 2. należy mieć na względzie fakt, że rozwiązania zawarte w ustawie z dnia 14 grudnia 1995 r. o urzędzie Ministra Obrony Narodowej są regulacjami szczególnymi w stosunku do przepisów ogólnych zawartych w ustawie z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów. Trzeba bowiem pamiętać, że ustawa o urzędzie Ministra Obrony Narodowej jako jedyna spośród ustaw regulujących ustrój urzędów ministrów została utrzymana w mocy przepisami ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej. W związku z powyższym istniejąca potencjalnie możliwość występowania w strukturze Ministerstwa Obrony Narodowej więcej niż jednego sekretarza stanu, którego powołanie może w określonych sytuacjach okazać się konieczne, a która to nominacja jest autonomiczną decyzją prezesa Rady Ministrów, nie powinna budzić zastrzeżeń. Takie jest stanowisko większości członków komisji - ona zadecydowała o odrzuceniu tych poprawek.

    W kwestii dotyczącej dyrektora generalnego, przy pomocy którego minister obrony narodowej kieruje działalnością ministerstwa, należy zauważyć, że zaprojektowana w tym zakresie treść art. 3 ust. 1 ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej jest kompatybilna i spójna z unormowaniami art. 25 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej i dotyczy tych właśnie kompetencji, które w ustawie o służbie cywilnej są przewidziane dla dyrektora generalnego urzędu.

    W zakresie poprawki 3. dotyczącej skreślenia możliwości wskazywania przez prezydenta, na wniosek prezesa Rady Ministrów, osoby przewidzianej do mianowania na stanowisko naczelnego dowódcy Sił Zbrojnych należy przypomnieć, że celem projektowanej regulacji jest stworzenie możliwości przygotowania do działania w czasie wojny kandydata na naczelnego dowódcę Sił Zbrojnych, w tym w ramach krajowych ćwiczeń systemu obrony państwa. Projektowane rozwiązanie nie zmieni natomiast procedur dotyczących mianowania naczelnego dowódcy Sił Zbrojnych, które wynikają wprost z przepisu art. 134 konstytucji. W sytuacji gdy taki kandydat nie będzie spełniał oczekiwań głowy państwa, jeżeli chodzi o powierzenie mu funkcji naczelnego dowódcy, będzie istniała możliwość mianowania innej osoby.

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Marek Kuchciński)

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zasadnicze zastrzeżenia do tej ustawy sprowadzały się do rzekomej niezgodności tej ustawy z art. 134 konstytucji. Było kilka ekspertyz. W tej sprawie oczywiście nie udało się uzyskać porozumienia, przeciwnicy ustawy zapowiedzieli złożenie skargi do Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny jest od tego, żeby tego rodzaju dylematy rozstrzygnąć. Jednak większość członków komisji uznała w głosowaniu - inaczej bym tutaj tego sprawozdania nie składał - że ustawa jest zgodna z konstytucją i nadaje się do uchwalenia. W związku z tym mam zaszczyt prosić Wysoką Izbę o uchwalenie przedłożonego projektu. Dziękuję jednocześnie wszystkim osobom, członkom komisji, podkomisji, ekspertom, przedstawicielom ministerstwa, generałom, oficerom, o ministrze już mówiłem, Biuru Bezpieczeństwa Narodowego, które z ogromną sumiennością i cierpliwością brało udział w pracach nad tą ustawą. Tak że jest to z całą pewnością dzieło wspólne i dziękuję wszystkim osobom, które przyczyniły się do tego, co dotyczy tej reformy - w moim przekonaniu - w istotnym stopniu usprawniającej i poprawiającej funkcjonowanie Sił Zbrojnych. Chciałbym w imieniu komisji i własnym podziękować, raz jeszcze prosząc Wysoką Izbę o uchwalenie ustawy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)