1 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o pilnym rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (druki nr 1312 i 1377).

Poseł Lech Sprawka:

    Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość przedstawić opinię w sprawie nowelizacji ustawy o systemie oświaty, tzw. ustawy przedszkolnej.

    Szanowni Państwo! Gdybyśmy stanęli przed dylematem, czy głosować nad ideą tej ustawy, nie mielibyśmy problemu. Jeśli chodzi bowiem o określenie dla rodziców maksymalnego poziomu odpłatności do 1 zł za godzinę ponad czas realizacji podstawy programowej, następnie zaangażowanie do systemu finansowania przedszkoli pieniędzy z budżetu państwa i wreszcie upowszechnienie wychowania przedszkolnego dzieci w wieku od 3 do 6 lat, to trudno takim założeniom, takim kierunkom działania być przeciwnym. Nie ukrywam jednak, że po lekturze projektu czar i nadzieja prysły, bo od strony legislacyjnej i jeśli chodzi o rozwiązania systemowe, ten projekt jest projektem bardzo złym. Konsekwencje tego będziemy widzieli w praktyce już niebawem, od 1 września. Zacznie się od nowelizacji uchwał budżetowych w niektórych samorządach, tam gdzie dotacja nie w pełni zrekompensuje ubytek dochodów z tytułu obniżenia odpłatności do 1 zł.

    Skoncentruję się na tych dwóch problemach: pierwszym - wyborze sposobu przekazania środków, a więc dotacji, oraz jej wysokości, i drugim - kwestii prawa dzieci 3- i 4-letnich do wychowania przedszkolnego. Jeśli chodzi o ten pierwszy problem, będziemy składać stosowną poprawkę, zresztą przewijało się to we wcześniejszej fazie. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem, naszym zdaniem, jest objęcie przedszkoli subwencją o charakterze zbliżonym do obecnej subwencji oświatowej. To rozwiązanie to nie tylko punkt z programu Prawa i Sprawiedliwości. Jest to postulat korporacji samorządowych, związku zawodowego ˝Solidarność˝, Związku Nauczycielstwa Polskiego, innych związków zawodowych, postulat zawarty w projekcie obywatelskim nowelizacji ustawy o systemie oświaty, tzw. projekcie Elbanowskich. Wynika to wreszcie z uwag, rekomendacji Zespołu ekspertów do spraw wypracowania rekomendacji w zakresie polityki rodzinnej powołanego w Kancelarii Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego.

    A co na to rząd, MEN i koalicja: Platforma Obywatelska i PSL? Nie, bo nie. Pani minister podaje głównie dwa argumenty. Pierwszy to ten, że to jest pewniejsze źródło pieniędzy dla samorządów, a drugi, że będzie to gwarancja, że te pieniądze zostaną przeznaczone tylko i wyłącznie na wychowanie przedszkolne.

    Otóż, pani minister, zgodnie z art. 179 ustawy o finansach publicznych: ˝W przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej może nastąpić blokowanie na czas oznaczony planowanych wydatków budżetu państwa. Blokowanie planowanych wydatków budżetów państwa, o których mowa w ust. 1, oznacza wstrzymanie przekazywania środków na realizację zadań finansowanych z budżetu państwa lub okresowy albo obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków˝. Ustęp 3: ˝Blokowanie, o którym mowa w ust. 2, nie może dotyczyć subwencji ogólnej dla samorządu terytorialnego˝.

    To jest najlepszy dowód, że w prawie finansowym większą gwarancją jest subwencja, a nie dotacja. Podawałem ten przykład, mówiłem o tym na przykładzie budżetu 2000 r. Niestety nie znalazłem zrozumienia. Sprawa następna - ta pewność co do przeznaczenia tego na wychowanie przedszkolne. To nie będzie moja opinia, to jest opinia pana Herbsta, jednego z ekspertów, o których wspomniałem przed chwilą, którzy opracowywali rekomendację dla Kancelarii Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Otóż co on pisze w odniesieniu do zagrożeń dla projektowanego przez państwo rozwiązania? Wprawdzie formuła dotacji celowej zmusza samorządy do wydania otrzymanych pieniędzy na opiekę przedszkolną, jednak nie ma gwarancji, że środki dotychczas wydawane na tę opiekę, a uwolnione dzięki dotacji, nie zostaną spożytkowane na inne ważne cele. Inaczej mówiąc, dotacja może częściowo zastąpić, a nie uzupełnić, nakłady samorządów na przedszkola. I proszę państwa, pani minister, jest to mechanizm oczywisty. Natomiast praktyka realizacji subwencji oświatowej w zakresie szkół dowodzi, że samorządy, realizując to zadanie, będą to robiły tak, żeby zaspokoić potrzeby swojej wspólnoty.

    Ostatni element związany z finansami to kwestia ich wysokości. Pan przewodniczący podkomisji przywoływał tutaj opinię BAS, ale pragnę przypomnieć, że w tej opinii jest taki zapis: ˝Oceniając mechanizm zawarty w analizowanym projekcie, należałoby zbadać, czy przewidywana wysokość dotacji będzie w przypadku konkretnej gminy rzeczywiście zbyt niska, aby 'wyrównać' różnicę wynikającą z ograniczenia maksymalnej wysokości opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego˝. Jeżeli gmina jest to w stanie przedstawić, oznacza to, że może to uzasadniać wystąpienie przez gminę z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Takie gminy będą, i doskonale wszyscy o tym wiemy, że część gmin będzie musiała nowelizować uchwały budżetowe. W związku z tym błędne jest to założenie. Powinno się tak konstruować wysokość tej dotacji, szczególnie w warunkach roku 2013, żeby w pełni zrekompensować ten ubytek. A w przyszłości, proszę państwa, ta dotacja nie rozwiąże problemu rozwoju sieci. Koszt pobytu dziennego dziecka w przedszkolu średnio wynosi 36 zł - za 5 godzin bezpłatnych plus średnio 3 godziny, tak jak państwo podaliście, tych odpłatnych zajęć ponad podstawę programową. Proszę zwrócić uwagę, że to jest 36 zł, a gminy dostają złotówkę od rodziców razy 3 godziny, czyli 3 zł, i po 1,5 zł w formie dotacji, czyli 4,5 zł, co daje ok. 7 zł, a gminę kosztuje to 30 zł. Nie będzie to impulsem do rozwoju.

    Druga kwestia jest związana z prawem dzieci 3-letnich i 4-letnich do wychowania przedszkolnego, co również jest przedmiotem naszych poprawek. Proszę państwa, proszę zwrócić uwagę na art. 1 ustawy o systemie oświaty: ˝System oświaty zapewnia w szczególności: 1) realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju˝. I najważniejszy zapis w art. 6, który jest podstawą m.in. orzeczenia trybunału ze stycznia tego roku, stwierdzającego nieważność art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie oświaty, to ten artykuł, który mówi o rekrutacji do przedszkola: ˝Przedszkolem publicznym jest przedszkole, które: (...) 3) przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności˝. Czy to oznacza, proszę państwa, że na realizację tej zasady zapisanej w ustawie w 1991 r. będziemy czekali do 2017 r.? Przecież te zapisy są sprzeczne z obecnym stanem prawnym, konstytucyjnym. To jest ewidentne naruszenie art. 70 i 31 konstytucji. Bo co to jest zasada powszechnej dostępności? Dlatego też, jeżeli państwo uparliście się, żeby literalnie zapisać to prawo, to proszę bardzo, proponujemy je wprowadzić, ale od 1 września 2013 r., dlatego że jest to ewidentne narażanie się. Proszę przeczytać konkluzję, uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Przecież tam główny zarzut polega na tym, że brak jest wytycznych do realizacji art. 6, to znaczy, tej zasady zapisanej w art. 6 ust. 1 pkt 3. To to, na co macie państwo czas do 18 stycznia 2014 r. W ogóle można wyrazić zdziwienie, dlaczego problem rekrutacji nie jest rozwiązany w tej ustawie. Trybunał o tym pisze, że ta nowelizacja absolutnie nie realizuje tego wyroku.

    Dlatego też, jak wspomniałem, zarówno co do idei, założeń (Dzwonek), jak i co do realizacji niestety stanowi to bardzo poważny problem. W nadziei jednak na refleksje przedkładam poprawki Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość. Dziękuję. (Oklaski)