26 punkt porządku dziennego:

Przedstawiona przez ministra środowiska informacja: Gospodarowanie wodami w Polsce w latach 2010-2011 (druk nr 594) wraz ze stanowiskiem Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (druk nr 697).

Poseł Jacek Kozaczyński:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu klubu Platforma Obywatelska mam zaszczyt wygłosić sprawozdanie z przedstawionej przez ministra środowiska informacji dotyczącej gospodarowania wodami w Polsce w latach 2010-2011.

    W związku z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne minister do spraw gospodarki wodnej obowiązany jest do przedkładania Sejmowi co dwa lata informacji o gospodarowaniu zasobami wodnymi w Polsce.

    Na początku wspomnę, że wobec zmieniających się warunków ekonomiczno-gospodarczo-politycznych i konieczności dostosowania polityki państwa do wymogów Unii Europejskiej Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej w 2010 r. rozpoczął prace nad projektem dokumentu pod nazwą ˝Polityka wodna państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016)˝, który spełnia rolę łącznika pomiędzy dokumentami planistycznymi z zakresu gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy a dokumentami strategicznymi z zakresu polityki rozwoju kraju.

    Gospodarowanie wodami według przekazanej informacji jest prowadzone z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości, przy uwzględnieniu zasady wspólnych interesów, i jest realizowane przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód oraz przedstawicieli lokalnych społeczności tak, aby uzyskać maksymalne korzyści. Gospodarowanie jest prowadzone w taki sposób, by nie zaszkodzić funkcjom ekologicznym wszelkich wód i środowiska bezpośrednio z nimi powiązanego.

    Zatem podstawowym zadaniem gospodarki wodnej jest optymalne wykorzystanie zasobów wodnych celem zaspokojenia potrzeb wodnych ludności, rolnictwa i przemysłu, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa i ochrony przed suszą i powodzią oraz przy uwzględnieniu potrzeb ochrony środowiska. Celem nadrzędnym jest również ochrona zasobów wodnych, zwiększenie zasobu dyspozycyjnego wód oraz poprawa jakości wód.

    Wody z obszaru Polski są odprowadzane prawie w całości do Morza Bałtyckiego. Charakterystyczną cechą naszych rzek jest występowanie cykli lat suchych i mokrych oraz nierównomierny rozkład zasobów wodnych na terenie kraju. Deficyt wody, następujący w latach suchych, występuje najczęściej na obszarach skupiających wodochłonny przemysł (na przykład energetyczny czy celulozowo-papierniczy) oraz w dużych aglomeracjach miejskich. W latach mokrych, szczególnie na południu Polski, występuje duże zagrożenie powodziowe, wywołane przez gwałtowne opady, a także przez topnienie pokrywy śnieżnej w niżowej części kraju.

    W Polsce występują jednak różne typy powodzi. Najczęściej spotykane to powodzie opadowe, roztopowe, sztormowe i zatorowe. Ze względu na ich zasięg występowania można je podzielić na powodzie lokalne - obejmujące zasięgiem obszar do kilkuset kilometrów kwadratowych, regionalne - obejmujące jeden region hydrograficzny oraz krajowe.

    Zarówno rok 2010, jak i rok 2011 zostały zaliczone do mokrych. Był to czas szczególnie trudny dla gospodarki wodnej, gdyż w latach 2010-2011 została ona zdominowana przez wiosenną i letnio-jesienną powódź opadowo-roztopową w 2010 r., która objęła znaczne obszary kraju. Zatem wszystkie główne działania, jakie były podejmowane w tym czasie, skierowane były na odbudowanie infrastruktury i zabezpieczenie mieszkańców przed skutkami wezbrań.

    Z informacji otrzymanych z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wynika, że z rezerwy celowej budżetu państwa na przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych w latach 2010-2011 przekazano na zadania związane z gospodarką wodną łącznie ponad 516 mln zł, w tym 399 mln zł przeznaczono dla samorządów wojewódzkich na zadania związane z usuwaniem szkód powodziowych w urządzeniach melioracji wodnych, w tym z usunięciem wyrw w korytach rzek i potoków, powstałych po powodzi w maju i czerwcu 2010 r., 117 mln zł przekazano dla regionalnych zarządów gospodarki wodnej na zadania interwencyjne związane z zabezpieczeniem powodziowym, w szczególności na ochronę życia i mienia (takie jak likwidacja zagrożeń zabudowań mieszkalnych, gruntów prywatnych czy infrastruktury drogowej).

    W latach 2010-2011 udało się wprowadzić specustawę o realizacji inwestycji przeciwpowodziowych, opracowano ˝Program wodno-środowiskowy kraju˝, plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz przygotowano wstępną ocenę ryzyka powodziowego. Rozpoczęto opracowywanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym.

    Doświadczenia związane z powodziami 2010 r. wykazały, jak istotne dla przeciwdziałania i ograniczania skutków powodzi jest właściwe przygotowanie miejsc potencjalnych zagrożeń i sposobów przeciwdziałania im. Istotna jest zatem skuteczna informacja i wiedza o zagrożeniach.

    Największym jednak nadal problemem gospodarowania zasobami wody w Polsce jest niedoinwestowanie. Środki przekazywane przez budżet państwa na utrzymanie wód i urządzeń wodnych są niewystarczające. Od wielu lat brakuje pieniędzy nie tylko na nowe inwestycje, ale nawet na utrzymanie już istniejącej infrastruktury. Ograniczenia finansowe przyczyniają się m.in. do obniżania poziomu bezpieczeństwa budowli piętrzących. Proces starzenia się, nieprawidłowości i błędy w realizowanej ponad 40 lat temu budowie, zniszczenia powstałe w wyniku wezbrań powodują, że istniejące zbiorniki retencyjne mogą zmagazynować tylko ok. 6% średniego rocznego odpływu wody, co praktycznie uniemożliwia pełną ochronę przed powodzią czy suszą, nie gwarantuje także odpowiedniego zaopatrzenia w wodę. Tak małe możliwości magazynowania wody praktycznie uniemożliwiają jakąkolwiek walkę z zagrożeniem ze strony wód. Znaczącą sprawą są zwiększające się dysproporcje pomiędzy nakładami przeznaczonymi na budowę i rozwój infrastruktury wodnej a nakładami przeznaczonymi na finansowanie zadań w zakresie utrzymania dobrego stanu technicznego koryt rzek i potoków oraz budowli regulujących i przeciwpowodziowych, z naciskiem na te drugie.

    Ze względu na długi okres eksploatacji, jak również niewystarczający poziom finansowania zadań z zakresu melioracji wodnych nadal w województwach opracowywane są wojewódzkie programy małej retencji oraz wojewódzkie programy nawodnień. Dokumenty te wskazują możliwości i potrzeby w zakresie budowy i modernizacji małych zbiorników wodnych, budowli piętrzących i systemów nawadniających. Programy te stanowią podstawę do podejmowania działań inwestycyjnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach 2007-2013. Służby melioracyjne szacują wysokość rocznych potrzeb w tym zakresie na ok. 915 mln zł. Wysokość nakładów planowanych w ostatnich latach przez wojewodów pokrywa w skali kraju zaledwie kilkanaście procent tych potrzeb.

    Łącznie wydatki inwestycyjne na gospodarkę wodną tylko w roku 2010 wyniosły ponad 3,5 mld zł. Najwięcej środków wydano na ujęcie i doprowadzenie wody - prawie 1800 mln zł, budowę i modernizację stacji uzdatniania wody - ponad 700 mln zł, budowę zbiorników wodnych - ponad 440 mln zł, regulację i zabudowę rzek i potoków - ponad 220 mln zł oraz obwałowania przeciwpowodziowe - ponad 370 mln zł. Są to kwoty duże, jednak niewystarczające na potrzeby związane z pogarszającym się w Polsce stanem wód, a co za tym idzie, na utrzymanie gospodarki wodnej na wysokim europejskim poziomie.

    Zważywszy na powyższe informacje, niezbędne jest ciągłe podnoszenie świadomości znaczenia wody i powodowanych przez wodę zagrożeń zarówno wśród użytkowników wód, jak i odnośnie do organów odpowiedzialnych za gospodarowanie zasobami wodnymi. Należy zdawać sobie również sprawę z kosztów utrzymania gospodarki wodnej i zarządzania nią. Na przestrzeni ostatnich lat nie do końca sprawdził się system organizacyjny struktur gospodarki wodnej oparty na połączeniu funkcji zarządzania gospodarowaniem wodami oraz utrzymania wód i zarządzania majątkiem. Istniejąca struktura nie zapewnia właściwej koordynacji działań dotyczących gospodarowania wodami w Polsce. Konieczne jest zatem przeprowadzenie zmian strukturalnych z podziałem na dwa filary: planowania i gospodarowania wodami oraz utrzymania majątku Skarbu Państwa i zarządzania nim, a także inwestycji w gospodarce wodnej. (Dzwonek)

    Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska jest za przyjęciem informacji przedstawionej przez ministra środowiska. Dziękuję.