Warszawa, 10-04-2015

Odpowiadając, na wystąpienie z dnia 24 marca 2015 r. znak: K7INT31733, dotyczące interpelacji poseł Janiny Okrągły, w sprawie skuteczniejszej egzekucji zobowiązań dłużników alimentacyjnych oraz przeprowadzenia kampanii społecznej potępiającej ukrywanie dochodów przez osoby zobowiązane do płacenia alimentów na rzecz dzieci, uprzejmie informuję:

Przede wszystkim należy wskazać, że egzekucja alimentów prowadzona jest przez komorników sądowych na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r.– Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.) oraz przepisów wykonawczych do tej ustawy i to od skuteczności działań komorników sądowych zależy przede wszystkim poziom egzekucji alimentów. Minister Pracy i Polityki Społecznej nie dysponuje środkami mogącymi mieć wpływ na skuteczność i sposób prowadzenia przez komorników sądowych, egzekucji orzeczeń sądowych, w tym orzeczeń dotyczących alimentów. Powyższe przepisy dotyczące egzekucji alimentów należą do właściwości Ministra Sprawiedliwości.

Z informacji przekazanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości wynika, że aktualnie są podejmowane działania zamierzające do poszukiwania nowych rozwiązań mających na celu poprawę skuteczności egzekucji. Efektem tych działań jest procedowany w Sejmie, rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2678).

W celu przyspieszenia procedur projekt przewiduje m.in.: rozszerzenie możliwości korzystania z drogi elektronicznej i doręczeń elektronicznych w postępowaniu egzekucyjnym, wprowadzenie tzw. licytacji elektronicznej z ruchomości, wprowadzenie elektronicznego zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego, doręczenia elektroniczne obligatoryjne w przypadku doręczania pism przez komornika sądowego administracyjnym organom egzekucyjnym oraz organom podatkowym, dalsze rozszerzenie kompetencji referendarzy sądowych w postępowaniu egzekucyjnym, ograniczenie katalogu czynności komornika podlegających zaskarżeniu, uproszczenie czynności związanych z rozstrzygnięciem zbiegu egzekucji, czy też wprowadzenie upoważnienia dla komornika do odebrania wykazu majątku od dłużnika. Właściwym w sprawie powyższego projektu jest Minister Sprawiedliwości.

W ramach właściwości Ministra Pracy i Polityki Społecznej – na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012 r., poz. 1228, z późn. zm.), realizowane jest wsparcie materialne dla osób uprawnionych do alimentów, które ich nie otrzymują z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Wsparcie to realizowane jest poprzez przyznawanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego dla osób spełniających kryteria ustawowe (w szczególności kryterium dochodowe).

Ponadto, na podstawie przepisów rozdziału drugiego ww. ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, gminy podejmują pewne działania wobec dłużników alimentacyjnych, służące pozyskiwaniu informacji mogących mieć wpływ na skuteczność prowadzonych przez komorników sądowych, egzekucji alimentów oraz zmierzające do aktywizacji zawodowej dłużników alimentacyjnych, którzy nie wywiązują się ze swojego obowiązku alimentacyjnego na skutek braku zatrudnienia.

W szczególności gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika alimentacyjnego, przeprowadza u dłużnika wywiad alimentacyjny, odbiera oświadczenie majątkowe i we współpracy z powiatowym urzędem pracy – uwzględniając sytuację na rynku pracy - podejmuje działania mające na celu aktywizacje zawodową dłużnika, który nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań z powodu braku zatrudnienia.

Ponadto, przepisy ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów przewidują pewne sankcje wobec dłużnika, który np. uniemożliwi przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego w celu ustalenia jego sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej lub odmówi, bez uzasadnionej przyczyny, przyjęcia oferty pracy przedstawionej mu przez urząd pracy. W takich przypadkach organ właściwy dłużnika ma podstawę do wszczęcia postępowania w sprawie uznania dłużnika za uchylającego się od obowiązku alimentacyjnego, a gdy decyzja w tej sprawie stanie się ostateczna – do złożenia wniosku o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) oraz skierowania wniosku do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego. Możliwość zatrzymania prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu to instrument służący mobilizacji dłużnika do wywiązywania się przez niego ze swojego obowiązku alimentacyjnego, a przynajmniej do dołożenia przez dłużnika wszelkich starań w tym zakresie.

Gmina składająca wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) nie ma wiedzy, kwalifikacji ani uprawnień do rozstrzygania, czy dany dłużnik popełnił ww. przestępstwo czy też nie. Rozstrzygnięcie w tym zakresie, w oparciu o przepisy Kodeksu karnego, należy do organów ścigania i sądu, a nie do gminy czy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Należy również wskazać, że niezależnie od ww. wniosku gminy, zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa niealimentacji może w każdym czasie złożyć do organów ścigania osoba uprawniona do alimentów. Właściwym w sprawie przepisów Kodeksu karnego jest Minister Sprawiedliwości i Prokurator Generalny.

Ponadto, organ właściwy wierzyciela (tj. wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do świadczeń z funduszu alimentacyjnego), ma obowiązek przekazywania do biura informacji gospodarczej, informacji o zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów oraz należności powstałe z tytułu zaliczek alimentacyjnych wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej, w razie powstania zaległości z ww. tytułów za okres dłuższy niż 6 miesięcy.

Należy podkreślić, że powyższe działania wobec dłużników alimentacyjnych przewidziane w ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, nie są działaniamio charakterze egzekucyjnym. Działania te mają na celu jedynie wsparcie organów egzekucyjnych, tj. komorników sądowych, w tym zakresie.

Niezależnie od ww. działań gmin oraz egzekucji alimentów prowadzonej przez komornika sądowego, jeśli rodzic dziecka zobowiązany do alimentacji, nie wywiązuje się z tego obowiązku, sam wierzyciel ma również prawo, na podstawie art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wystąpić do sądu o alimenty od osób zobowiązanych do alimentów w dalszej kolejności tj. np. od rodziców zobowiązanego do alimentacji, co może przyczynić się do tego, że rodzic dziecka zacznie płacić zasądzone alimenty.