Stan faktyczny: Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, wchodząc w życie z dniem 1 stycznia 2014 r., nałożyła na organizacje odzysku opakowań wiele nowych obowiązków, w tym m.in. obowiązek uwzględnienia do dnia 31 grudnia 2020 r. oraz w latach następnych w osiąganym przez te organizacje poziomie łącznego odzysku i recyklingu docelowo co najmniej 50% odpadów opakowaniowych pochodzących z gospodarstw domowych.
W dniu 15 kwietnia weszło w życie rozporządzenie MŚ z dnia 12 marca 2014 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych pochodzących z gospodarstw domowych, ustanawiając na 2014 r. wymagany poziom recyklingu i odzysku dla ww. odpadów w wysokości 32%.
Zgodnie z brzmieniem ustawy masę odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi lub innemu niż recykling procesowi odzysku oraz zastosowany proces odzysku i recyklingu ustala się w oparciu odpowiednio o dokument DPR albo dokument DPO. Dokumenty te są wystawiane przez przedsiębiorcę prowadzącego recykling lub inny niż recykling proces odzysku odpadów opakowaniowych na wniosek organizacji odzysku opakowań. Zgodnie z zapisami art. 23 pkt 5 w przypadku odpadów opakowaniowych pochodzących wyłącznie z gospodarstw domowych dokumenty DPO i DPR mogą zostać wystawione przez przedsiębiorcę prowadzącego recykling lub inny niż recykling proces odzysku odpadów opakowaniowych wyłącznie na wniosek:
1) podmiotu odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości albo
2) prowadzącego instalację regionalną do przetwarzania odpadów komunalnych, albo
3) podmiotu prowadzącego punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, albo
4) gminy organizującej odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.
Organizacje tzw. opakowaniowe mają dość duży problem z pozyskaniem na rynku dokumentów potwierdzających odzysk i recykling odpadów opakowaniowych pochodzących z gospodarstw domowych w celu realizacji nałożonego na te podmioty obowiązku.
Z podjętych rozmów z organizacjami odzysku opakowań wynika, że problem rzeczywiście istnieje, a ponadto jest naprawdę duży, do tego stopnia, że wiele z organizacji opakowań obawia się, iż może mieć duży problem, aby wywiązać się z tego obowiązku. To z kolei może doprowadzić do upadłości wielu z tych podmiotów i ogromnych zaburzeń na całym rynku opakowań oraz likwidacji wielu miejsc pracy.
Problem wynika z tego, że uprawnione ustawą podmioty często są bardzo niechętne prowadzić rozmowy na temat podjęcia współpracy i wnioskowania na rzecz organizacji o dokumenty DPO/DPR. Jest to spowodowane m.in. brakiem podstawowej wiedzy z tego zakresu, jak również motywacji oraz nieuzasadnionych obaw przed ewentualnymi kontrolami. Po drugie, istotny wpływ na tę sytuację ma również zbyt mała ilości niektórych frakcji odpadów opakowaniowych pochodzących z gospodarstw domowych, które trafiają do przetworzenia - np. odpadów z tektury i tworzyw sztucznych. Źródłem tej sytuacji może być m.in. niewystarczająca infrastruktura sektora komunalnego służąca m.in. do oczyszczania odpadów i przygotowania do recyklingu odpadów zbieranych selektywnie u źródła oraz nadal zbyt niski poziom wyedukowania społeczeństwa w zakresie potrzeby i prawidłowej segregacji odpadów. Pomimo możliwości uzupełnienia wymaganego poziomu tylko jedną, dostępną frakcją należy mieć na względzie różnicę w cenie dopłat. Na przykład obecna duża podaż szkła może uchronić organizację od nieosiągnięcia wymaganego poziomu recyklingu z gospodarstw domowych, ale z drugiej strony na pewno narazi ją na poważne przekroczenie rocznego budżetu finansowego założonego zazwyczaj w oparciu o dotychczasowe stawki rynkowe. Przykładowo obecnie stosunek cen dopłat do recyklingu papieru i tektury oraz dopłat do recyklingu szkła to średnio 15:2. Problem niedostatecznej ilości odpadów opakowaniowych kierowanych do recyklingu uwypukla także fakt, że pula przetworzonych odpadów opakowaniowych do rozdysponowania na wnioskach o wydanie dokumentów DPR i DPO w większości zarezerwowana została na początku roku przez kilka największych organizacji. Wobec tego pozostałe podmioty muszą liczyć na powstanie ewentualnych nadwyżek, posiłkując się tymi ˝niepewnymi˝ ilościami do osiągnięcia wymaganych limitów. Na chwilę obecną mało wskazuje na to, aby ˝wolnej puli˝ odpadów opakowaniowych starczyło dla wszystkich organizacji odzysku opakowań, które przecież reprezentują przedsiębiorców wprowadzających na rynek produkty w opakowaniach. Zatem w sytuacji upadłości kilku organizacji odzysku suma obowiązków osiągnięcia wymaganych poziomów nie zmniejszy się, a co najwyżej przejdzie w prawa i obowiązki innych organizacji. Wówczas może się okazać, że nawet największe organizacje nie zdołają zapewnić swoim klientom wymaganych prawem limitów, co może spowodować całkowite załamanie systemu recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych w Polsce (którego dopłaty do recyklingu są ważnym elementem sprzęgającym).
Pytanie: Czy w związku z przedstawioną powyżej sytuacją oraz realną groźbą niewywiązania się za 2014 r. przez niektóre organizacje odzysku opakowań z obowiązku uzyskania 32-procentowego poziomu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych pochodzących z gospodarstw domowych ministerstwo przewiduje działania, które wpłynęłyby na poprawę tej sytuacji?
Poseł Tadeusz Arkit
Warszawa, dnia 5 listopada 2014 r.