Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację posłanki Agnieszki Kołacz-Leszczyńskiej w sprawie polowań na ptaki i szkód wyrządzanych przez łosie z dnia 18 lipca 2014 r. przesłaną przy piśmie Marszałka Sejmu z dnia 7 sierpnia 2014 r., przedkładam następujące stanowisko.
Ad I. Argumentacja przedstawiona w interpelacji jednostronnie wskazująca jako przyczynę pomniejszania się stanu populacji ptaków łownych i chronionych wykonywaniem polowania jest nieuprawniona. Na stan populacji wielu dzikich zwierząt mają istotny wpływ zmiany klimatyczne, zatrucie środowiska, szybko postępującą urbanizacja, a przede wszystkim działalność człowieka powodująca ograniczenie terenów lęgowych i żerowisk. W całym kompleksie negatywnych ciągłych oddziaływań polowanie jako gospodarcze wykorzystanie stanowi niewielki fragment całości dodatkowo ograniczony wieloma przepisami prawa.
Prowadzenie gospodarki łowieckiej oraz wykonywanie polowania jest zgodne z prawem UE. Dyrektywa ptasia, czyli dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, zawiera 3 załączniki, które dotyczą łowiectwa:
- II/A - ptaki, na które wolno polować w całej UE (zawiera 11 poniższych gatunków z polskiej listy ptaków łownych na 24 łącznie);
- II/B - na które wolno polować tylko w tych krajach członkowskich, w których stwierdzono ich występowanie (zawiera 2 gatunki z polskiej listy ptaków łownych na 58 łącznie).
IV. Metody, narzędzia i środki transportu, których nie można stosować w celu zabijania lub łapania ptaków (odniesienie w art. 8 dyrektywy).
Dyrektywa siedliskowa, czyli dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, zawiera 2 załączniki, które dotyczą łowiectwa.
V. Gatunki zwierząt i roślin ważnych dla wspólnoty, których pozyskiwanie ze stanu dzikiego i eksploatacja może podlegać działaniom w zakresie zarządzania (2 gatunki łowne w Polsce).
VI. Zabronione metody i środki chwytania i zabijania oraz środki transportu.
Powyższe przepisy zostały przetransponowane do naszego prawa krajowego i są ściśle przestrzegane.
Monitoring ptaków jest wykonywany przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, który zlecił go Ogólnopolskiemu Towarzystwu Ochrony Ptaków. OTOP koordynuje w tym zakresie działania PTOP Salamandra, Komitetu Ochrony Orłów, Stowarzyszenia Ochrony Sów oraz Muzeum i Instytut Zoologii PAN. Stacja Badawcza Polskiego Związku Łowieckiego w Czempiniu k. Poznania prowadzi monitoring zwierząt łownych od 1958 r. na potrzeby gospodarki łowieckiej, a od 1981 r. wydaje regularnie prace poświęcone tematyce zmian liczebność gatunków łownych. Wyniki ww. monitoringów są ogólnie dostępne i nie dają powodu w stosunku do większości gatunków ptaków łownych podjęcia tak zdecydowanych działań, jak spowodowanie zmiany przepisów w celu zaniechania polowań na wszystkie ptaki łowne.
Kwestie terminów polowań na ptaki uznane w interpelacji za niezgodne z przepisami dyrektywy ptasiej naszym zdaniem nie kolidują z okresem wychowu młodych oraz zakazem płoszenia ptaków w okresie lęgowym. Według danych zawartych na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska http://www.monitoringptakow.gios.gov.pl/metodyka kontrole lęgowe ptaków odbywają się w dwóch okresach, tj. liczenie wczesnowiosenne, przypadające na kwiecień i pierwszą połowę maja oraz późnowiosenne przypadające na drugą połowę maja i czerwiec. Wczesne liczenie pokrywa się ze szczytem aktywności lęgowej gatunków osiadłych. Natomiast liczenia późnowiosenne rozpoczynają się po przylocie najpóźniejszych migrantów. Polowania na ptactwo w Polsce rozpoczynają się od 15 sierpnia, to jest 6-8 tygodni od zakończenia okresu lęgowego. To jest praktycznie po zakończeniu okresu gniazdowania ptaków. Zgodnie z terminologią okres lęgowy kaczek trwa do końca czerwca. Jednorazowe przypadki stwierdzenia wyprowadzenia młodych kaczek w późniejszym okresie może mieć miejsce, jednakże w przypadku gatunków dzikich anomalie nie mogą być brane za wzorzec rozrodu ptaków. Dodatkowo na większość ptactwa łownego można polować tylko w locie, co umożliwia pozyskiwanie tylko i wyłącznie gatunków zdolnych do lotu. Ponadto przeprowadzona analiza okresów polowań na ptactwo łowne w krajach europejskich wyraźnie wskazuje, że okresy polowań na gęsi rozpoczynają się nawet 1 sierpnia, a na kaczki krzyżówki od 15 sierpnia lub 1 września i nie są określane jako sprzeczne z przepisami unijnymi.
Odnosząc się do części poświeconej planowaniu łowieckiemu, należy stwierdzić, że oparte jest na inwentaryzacjach łowieckich przeprowadzanych dla każdego obwodu łowieckiego osobno. W przypadku ptactwa przelotnego jest to niemożliwe, dlatego dla ptactwa lęgowego wykorzystywane są, oprócz obserwacji, informacje podawane w źródłach naukowych, jak Kuczyński L. Chylarecki P., 2012, Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski, GIOŚ, Warszawa, np. w przypadku kaczki krzyżówki, której populacja oceniana jest na 300 tys. sztuk, a trend rozpowszechniania określono jako umiarkowany wzrost. W stosunku do populacji kuropatwy (wielkość populacji określono do 230 tys. sztuk, trend liczebności uznano za stabilny podobnie jak trend rozpowszechniania) czynione są zabiegi hodowlane poprzez zasiedlenia okazami pochodzącymi z hodowli zamkniętych, przy równoczesnym ograniczaniu szkodników łowieckich. Wydaje się zatem, że przyjęte zasady ustalania odstrzału ptactwa lęgowego i przelotnego spełniają swoje zadanie, ponieważ pozyskanie nie wpływa decydująco na stan poszczególnych populacji. W przeprowadzonej analizie okresów polowań i gatunków ptaków użytkowanych łowiecko w innych krajach europejskich wykazano, że podlegają odstrzałowi takie gatunki jak m.in. czajki, skowronki, kosy, drozdy, paszkoty, sójki, sroki (Francja, Grecja, Włochy), które od dawna są pod ochroną w naszym kraju. Odnosząc się do pytań sformułowanych w interpelacji uprzejmie informuję:
1. Korekty okresów polowań na ptactwo łowne są dokonywane po rozważeniu często rozbieżnych opinii z uwzględnieniem uwarunkowań środowiskowych, jak miało to miejsce w przypadku skrócenia okresu polowań na gęś gęgawę. Obecnie rozważana jest zmiana rozporządzenia w sprawie poszerzenia listy ptaków łownych o trzy gatunki obce zagrażające środowisku. Równolegle będą też rozpatrywane wnioski o ewentualne zmiany okresów polowań na inne gatunki zwierzyny w powiązaniu z praktykami stosowanymi w tym zakresie w innych krajach europejskich, których doświadczenia nie można lekceważyć.
2. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska nie wypowiadała się w tej sprawie oficjalnie, z wyjątkiem korespondencji wewnętrznej przedstawiającej wnioski do rozpatrzenia, w tym zadania niektórych komórek organizacyjnych bądź osób, które jak wspomniano powyżej, muszą być rozpatrywane w szerszym kontekście oczywiście z poszanowaniem prawa.
3. Racjonalna gospodarka łowiecka jest oparta na stosownych przepisach, ale też na długookresowym doświadczeniu Polskiego Związku Łowieckiego i błędem byłoby zakładać, że wykonywanie polowania na ptactwo łowne nie może mieć miejsca z uwagi na brak możliwości inwentaryzowania populacji. Dotyczy to wszystkich krajów europejskich, gdzie zgodnie z wielowiekową tradycją takie polowania się odbywają i nie powodują eksterminacji gatunków zwierząt łownych. Podkreślić należy także rolę, jaką spełniają myśliwi w zapobieganiu kłusownictwu przez swoją obecność w obwodzie łowieckim podczas prac hodowlanych oraz wykonywania polowania. Pozbawienie ich możliwości polowań na ptaki łowne byłoby równoznaczne z pozbawieniem ochrony większości łowisk przez znaczną część roku.
Ad II.
1. Pierwszą czynnością zapewniającą ochronę łosia było wydanie w 2001 r. rozporządzenia ministra środowiska w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych oraz określenia okresów polowań na te zwierzęta (Dz. U. Nr 43 poz. 488), które nadało łosiowi status zwierzęcia łownego pod całoroczną ochroną bez wyznaczonego okresu polowań. Odrodzenie populacji było monitorowane podczas corocznych inwentaryzacji łowieckich (wzrost potwierdzają dane GUS), a także przez zlecenie w roku 2003 Zakładowi Badania Ssaków UJ ˝Analizy kształtowania populacji łosia w Polsce oraz określenia kierunków gospodarowania tą populacją˝ oraz ˝Strategii ochrony i gospodarowania populacją łosia w Polsce˝ wykonanej w 2011 r. przez Uniwersytet w Białymstoku.
Mając na uwadze opinie wyrażone w ˝Strategii...˝ odnośnie do dokładności przeprowadzonej inwentaryzacji postanowiono w I kw. 2012 r. oraz 2013 r. powtórzyć inwentaryzacje populacji łosia w nadleśnictwach, w których stwierdzono 5 lub więcej osobników na 1 tys. ha. Ocena obu inwentaryzacji została powierzona 6-osobowej grupie ekspertów, którzy dokonali analizy wyników. Obie inwentaryzacje były dokonywane przy pomocy pracowników Lasów Państwowych oraz kół łowieckich w ramach corocznej inwentaryzacji łowieckiej.
2. Odpowiadając na drugie pytanie, należy stwierdzić, że problem kolizji z dzikimi zwierzętami w ruchu drogowym został podniesiony w ˝Uwagach do projektu narodowego programu bezpieczeństwa ruchu drogowego na lata 2013-2020˝. Uwagi zostały zgłoszone w dniu 5 marca 2013 r. i dotyczyły w szczególności potrzeby ograniczania prędkości w celu ograniczenia kolizji drogowych z dużymi zwierzętami o skutkach trudnych do przewidzenia dla użytkowników pojazdów samochodowych. Ponadto zwrócono uwagę na respektowanie przebiegu korytarzy ekologicznych, budowę nowych i modernizację ciągów komunikacyjnych w sensie zapewnienia bezkolizyjnych przejść dla zwierząt pod i nad jezdniami. Również zwrócono uwagę na potrzebę likwidacji nieuzasadnionych ograniczeń prędkości, które powodują utratę zaufania kierowców do oznakowania dróg i w efekcie końcowym, zwłaszcza na obszarach chronionych przyrodniczo, powoduje lekceważenie tych znaków.
3. Na I kw. 2015 r. została zaplanowana w ramach inwentaryzacji corocznej sprawdzająca inwentaryzacja populacji łosia z uwagi na fakt, że część uczestników konsultacji publicznych i opiniowania projektu rozporządzenia w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne poddawało w wątpliwość oficjalne dane GUS. Postanowiono przed ostateczną decyzją w sprawie zniesienia moratorium na odstrzał i wyznaczeniu okresu polowań na łosie raz jeszcze oszacować stan populacji w najbliższej inwentaryzacji i to najlepszymi dostępnymi metodami z udziałem niezależnych fachowców. Weryfikacja stanu populacji łosia powinna zostać przeprowadzona przed końcem łowieckiego roku gospodarczego (31 marca 2015 r.) i wtedy też zostaną podjęte decyzje w sprawie utrzymania moratorium lub jego odwołania na określonych warunkach. Obecnie trwa dyskusja nad wyłonieniem grupy fachowców, którzy przygotują zasady i sposób oceny inwentaryzacji tego gatunku. Inwentaryzacja będzie miała miejsce w terminach przewidzianych dla inwentaryzacji łowieckiej i w większości wykonana będzie siłami Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe oraz Polskiego Związku Łowieckiego z uwagi na koszty. Kosze odrębnej inwentaryzacji wykonanej na 5 tys. obwodów łowieckich (ponad 80% powierzchni kraju) we współpracy ze służbami nadleśnictw (430 jednostek) mógłby wynosić nawet 50 mln zł. Koszty budżetu będą ograniczone do minimum i odnosić się będą do wynagrodzeń ekspertów zewnętrznych.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Piotr Otawski
Warszawa, dnia 11 września 2014 r.