Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację pana posła Rajmunda Millera oraz grupy posłów z Parlamentarnego Zespołu ds. Przeciwdziałania Otyłości, przekazaną przy piśmie, nr SPS-023-25516/14, z dnia 25 marca 2014 r. w sprawie prowadzenia i monitoringu programów dożywiania oraz promocji zdrowego stylu żywienia, uprzejmie przekazuję Pani Marszałek informacje w przedmiotowej sprawie leżące w obszarze kompetencji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

   Obecnie w ramach unijnej wspólnej polityki rolnej funkcjonują niezależnie dwa programy, których celem jest popularyzowanie wśród dzieci i młodzieży spożycia określonych produktów rolnych:

   - od 1977 r. realizowane są dopłaty do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych (˝Mleko w szkole˝/˝Szklanka mleka˝), w których uczestniczy w UE ok. 20 mln dzieci, w tym 2,4 mln z Polski,

   - od 2009 r. realizowany jest program ˝Owoce w szkole˝ (od 1 stycznia 2014 r. - ˝Owoce i warzywa w szkole˝), w którym uczestniczy w UE ok. 8,6 mln dzieci, w tym 1 mln z Polski.

   Zasady administrowania programem ˝Mleko w szkole˝ reguluje rozporządzenie Komisji (WE) nr 657/2008 z dnia 10 lipca 2008 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do pomocy wspólnotowej na rzecz dostarczania mleka i niektórych przetworów mlecznych dla uczniów w instytucjach oświatowych. Roczny budżet programu dla UE-27 kształtuje się na poziomie ok. 65-70 mln euro. Dopłaty wypłacane są podmiotom dostarczającym mleko i przetwory mleczne do przedszkoli i szkół (z wyłączeniem szkół wyższych). Beneficjentami programu mogą być placówki oświatowe, dostawcy, urzędy gmin oraz organizacje. Wysokości unijnych dopłat są zróżnicowane w zależności od rodzaju mleka (białe, smakowe, z dodatkami) i przetworów mlecznych dostarczanych do placówek oświatowych, np. dopłata krajowa dla mleka (kategoria I) wynosi 18,15 euro/100 kg. Dopłaty nie są zróżnicowane ze względu na kraj członkowski ani na ceny mleka i przetworów mlecznych na krajowym rynku. W ramach programu nie są ustalane koperty krajowe. Środki finansowe przekazywane państwom członkowskim wynikają z liczby uczniów uprawnionych do udziału w mechanizmie będących w rejestrach placówek oświatowych, z dni nauki szkolnej oraz maksymalnej porcji mleka/przetworów mlecznych na ucznia na dzień nauki szkolnej, która wynosi 0,25 l. Uzupełnieniem budżetu unijnego mogą być alokacje państw członkowskich. W przypadku Polski są to środki polskiego sektora mleczarskiego administrowane w ramach Funduszu Promocji Mleka (od 2006 r.) oraz dopłaty krajowej pochodzącej z budżetu państwa (od 2007 r.). W latach szkolnych 2010/2011 - 2012/2013 środki finansowe przeznaczone na realizację dopłaty krajowej wynosiły 118 mln zł. Jednorazowo w ustawie budżetowej na 2014 r. wysokość tych środków została ustalona na poziomie 110 mln zł.

   Dzięki programowi promowany jest wśród dzieci i młodzieży zdrowy styl życia oraz odżywiania się. W efekcie ˝Mleko w szkole˝ stanowi jeden ze sposobów przeciwdziałania szerzeniu się choroby cywilizacyjnej, za jaką uznaje się nadwagę. Ponadto dzięki kształtowaniu wśród młodego pokolenia nawyków konsumpcji mleka i produktów z niego otrzymywanych jednym z długookresowych celów programu jest doprowadzenie w Polsce do trwałego zwiększenia spożycia artykułów mleczarskich, które wciąż jest znacząco niższe niż w wielu rozwiniętych państwach UE. Pierwsze pozytywne efekty są już widoczne. Po wejściu Polski do UE obserwowany jest systematyczny wzrost krajowego spożycia mleka. Według szacunków Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowego Instytutu Badawczego bilansowa konsumpcja mleka łącznie z mlekiem przeznaczonym na przetwory (bez mleka przerobionego na masło) ukształtuje się w 2013 r. na poziomie 193 l w przeliczeniu na jednego mieszkańca, tj. o 11,6% powyżej poziomu odnotowanego w 2005 r. (173 l).

   Dopłata krajowa realizuje także zadania społeczne. Jak wynika z informacji podanych w raporcie opracowanym w 2011 r. przez Instytut Żywności i Żywienia ok. 30% polskich dzieci, zwłaszcza na terenach ubogich, wychodzi do szkoły bez zjedzenia jakiegokolwiek posiłku. Oferowane bezpłatnie lub po obniżonej cenie mleko i przetwory mleczne stają się w ciągu dnia ważnym posiłkiem spożywanym przez dzieci, zwłaszcza te z uboższych rodzin. Jest to szczególnie istotne, zważywszy, że utrzymanie odpowiedniego udziału mleka w diecie dzieci i młodzieży zapewnia pokrycie zapotrzebowania rozwijających się organizmów na łatwo przyswajalne białka, wapń oraz ryboflawinę. Ponadto mleko bardzo dobrze bilansuje i uzupełnia niedobory składników odżywczych występujących m.in. w produktach zbożowych.

   W pierwszym roku szkolnym realizacji programu (2004/2005) skorzystało z niego 4,4 tys. placówek oświatowych oraz 630 tys. uczniów. Po dziewięciu latach funkcjonowania ˝Mleka w szkole˝ liczba placówek oświatowych w nim uczestniczących zwiększyła się ponad trzykrotnie (do ok. 14,2 tys., w tym 12 tys. szkół podstawowych), a liczba uczniów wzrosła blisko czterokrotnie (do ok. 2,43 mln, w tym 2,14 mln uczniów szkół podstawowych). Według szacunków Agencji Rynku Rolnego, która administruje wdrażanie programu, na podstawie danych pozyskanych z systemu informacji oświatowej Ministerstwa Edukacji Narodowej w programie ˝Mleko w szkole˝ bierze udział ok. 29% ogółu placówek i korzysta z programu ok. 41% ogółu uczniów, co kilkukrotnie uplasowało Polskę na pierwszym miejscu wśród beneficjentów tego programu w Unii Europejskiej. W rezultacie od akcesji Polski do Unii Europejskiej do końca roku szkolnego 2012/2013, wg danych Agencji Rynku Rolnego, dzięki programowi dzieci w przedszkolach oraz uczniowie w szkołach spożyli ponad 1,45 mld szklanek mleka, tj. ok. 362 tys. t mleka i jego przetworów. Wskazuje to na duże zapotrzebowanie społeczne na tanie, łatwo dostępne mleko i przetwory mleczne, a jednocześnie na sprawne wykorzystywanie dostępnych źródeł finansowych w ramach unijnego budżetu.

   Mając na względzie, że program ˝Mleko w szkole˝ jest instrumentem wspólnej polityki rolnej UE, jego kontrole odbywają się zgodnie z przepisami unijnymi i są realizowane zarówno przez Agencję Rynku Rolnego, jak i przedstawicieli Komisji Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Obrachunkowego.

   Polska edycja programu ˝Owoce w szkole˝ została uruchomiona w pierwszym roku szkolnym, w którym przepisy UE przewidywały możliwość jego wdrażania przez państwa członkowskie, tj. 2009/2010. Realizacja programu musiała być poprzedzona przygotowaniem strategii krajowej - dokumentu, który opisuje podstawowe założenia i elementy sposobu wdrożenia programu. W obecnie obowiązującym brzmieniu tego dokumentu jako cele programu ˝Owoce w szkole˝ wskazano:

   - trwałą zmianę nawyków żywieniowych dzieci poprzez zwiększenie udziału owoców i warzyw w ich codziennej diecie na etapie, na którym kształtują się ich nawyki żywieniowe, oraz

   - propagowanie zdrowej, zbilansowanej diety i wzrost świadomości społecznej w tym zakresie.

   Osiągnięcie powyższych celów ma skutecznie przeciwdziałać problemom związanym z:

   - wzrastającym udziałem osób z nadwagą i otyłych wśród dzieci i młodzieży w wieku szkolnym,

   - wzrostem zachorowań na choroby cywilizacyjne spowodowane nieodpowiednią dietą, wynikającą m.in. z braku ukształtowania w młodym wieku zdrowych nawyków żywieniowych,

   - spadkiem konsumpcji owoców i warzyw w Polsce.

   Ponadto w dokumencie ˝Strategia krajowa wdrożenia w Rzeczypospolitej Polskiej programu 'Owoce w szkole' w roku szkolnym 2013/2014˝ zamieszczono katalog produktów, które mogą być udostępniane dzieciom w ramach programu. Produkty objęte katalogiem określonym w obecnie obowiązujących przepisach regulujących zasady wdrażania programu w roku szkolnym 2013/2014, tj. jabłka, gruszki, truskawki, marchew, rzodkiewka, papryka słodka oraz soki owocowe, warzywne i owocowo-warzywne, zostały wytypowane na podstawie szerszej listy produktów dopuszczonych do udostępniania w ramach programu przez Ministerstwo Zdrowia.

   Beneficjentem programu są dzieci, którym bezpłatnie udostępniane są porcje owoców i warzyw. Grupą docelową objęto dzieci uczęszczające do klas I-III szkół podstawowych, w wieku od 6 do 9 lat. W bieżącym roku szkolnym tak zdefiniowana grupa docelowa obejmuje 1 163 700 dzieci. Według szacunków Agencji Rynku Rolnego w pierwszym semestrze bieżącego roku szkolnego w programie uczestniczyło 968 tys. dzieci, a w drugim weźmie udział 977 tys. dzieci, co stanowi odpowiednio 83% i 84% grupy docelowej. Każda porcja otrzymywana jest przez dzieci innego dnia i obejmuje owoc (albo sok owocowy) oraz warzywo (albo sok warzywny lub owocowo-warzywny). Udostępniane dzieciom produkty nie mogą zawierać dodatku tłuszczu, soli, cukru lub substancji słodzących. W poprzednich latach szkolnych budżet programu wynosił ogółem 12 297 064 euro dla roku szkolnego. Zwiększenie w bieżącym roku szkolnym budżetu do 18 217 000 euro pozwoliło znacznie zwiększyć liczbę udostępnianych porcji w przeliczeniu na jedno dziecko. W pierwszym semestrze bieżącego roku szkolnego dzieciom udostępniano 31 porcji. W tym semestrze dzieciom powinno zostać udostępnionych 30 porcji owoców i warzyw. Stawka pomocy za porcję została określona na poziomie 1,2 zł. Pomoc wypłacana jest przez Agencję Rynku Rolnego wnioskodawcom, którymi mogą być zarówno podmioty realizujące dostawy owoców i warzyw na podstawie umów zawartych ze szkołami biorącymi udział w programie, jak i szkoły samodzielnie zaopatrujące się w udostępniane produkty. W bieżącym roku szkolnym 110 dostawców podpisało w pierwszym i drugim semestrze umowy ze szkołami podstawowymi.

   Kolejnymi istotnymi elementami programu przewidzianymi w strategii krajowej są jego monitoring oraz ocena. Ocena programu ma wykazać, jak wpływa on na nawyki żywieniowe dzieci, w tym na ilości spożywanych owoców i warzyw, a także wiedzę dzieci na temat zdrowej diety oraz inne zachowania żywieniowe. Aktualnie prowadzone badania, które wykorzystane zostaną do oceny, obejmują okres 5 lat szkolnych, tj. lata 2011/2012 - 2015/2016. Wyniki tej oceny zostaną przekazane Komisji Europejskiej. Badanie skuteczności programu przeprowadza na zlecenie Agencji Rynku Rolnego Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie. Ponadto podobnie jak program ˝Mleko w szkole˝ program ˝Owoce w szkole˝ jest instrumentem wspólnej polityki rolnej UE, co oznacza, że kontrole poprawności jego wdrożenia odbywają się zgodnie z przepisami unijnymi i są realizowane zarówno przez Agencję Rynku Rolnego, jak przedstawicieli organów UE (tj. Komisji Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Obrachunkowego).

   Należy podkreślić, że aktualnie na forum UE trwa analiza techniczna projektów aktów legislacyjnych mających na celu ujednolicenie i skonsolidowane odrębnych ram prawnych i finansowych programów ˝Mleko w szkole˝ i ˝Owoce i warzywa w szkole˝ oraz zapewnienie ogólnej spójności podejścia WPR do dystrybucji produktów spożywczych w placówkach oświatowych i zmaksymalizowania efektywności zarządzania - COM (2014) 31 oraz COM (2014) 32. Ważnym celem projektowanych przepisów jest także zapewnienie w ramach realizacji obu ww. programów działań o charakterze edukacyjnym skierowanych do dzieci i młodzieży oraz wdrożenie harmonijnego podejścia do kwestii monitoringu i oceny efektywności obu programów.

   Kolejnym działaniem mającym na celu propagowanie zdrowego stylu żywienia są kampanie informacyjno-promocyjne realizowane w ramach administrowanego przez Agencję Rynku Rolnego mechanizmu wspólnej polityki rolnej: Wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych, tj.:

   a) ˝5 porcji warzyw, owoców i soku˝

   Program pt. ˝5 porcji warzyw, owoców lub soku˝, 3-letnia kampania informacyjno-promocyjna realizowana w latach 2011-2014, skierowana na rynek polski i rumuński. Celem programu jest zwiększenie świadomości na temat łatwej i zdrowej diety oraz zachęcenie do wdrożenia jej w życie. Program ten jest kontynuacją kampanii pt. ˝5 × dziennie warzywa i owoce˝ prowadzonej w latach 2008-2010.

   Program realizowany jest poprzez działania o charakterze edukacyjnym, m.in. kampania reklamowa w mediach, strona internetowa programu na rynku polskim (www.5porcji.pl) oraz na rynku rumuńskim (www.5pentrusanatate.ro), działania dla rodziców i dzieci, spotkania z dziennikarzami, konkursy, działania PR obejmujące organizację konferencji prasowych, briefingi prasowe, spotkania z dziennikarzami, wysyłki typu ˝flash˝, działania BTL.

   Całkowity budżet kampanii wynosi ponad 3,8 mln euro, z czego blisko 6,9 mln zł stanowi dofinansowanie ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw.

   b) ˝Mam kota na punkcie mleka˝

   Program pt. ˝Mam kota na punkcie mleka˝, 3-letni program promocyjno-informacyjny skierowany na rynek polski, dotyczący mleka pitnego, jogurtów i serów podpuszczkowych, realizowany w latach 2012-2015. Celem akcji jest m.in. edukacja i poinformowanie dzieci i młodzieży oraz rodziców i nauczycieli o właściwościach odżywczych mleka i produktów mleczarskich (jogurty, sery i mleko), a także zwiększenie wiedzy na temat racjonalnego odżywiania się oraz utrwalenie pozytywnego wizerunku mleka i produktów mleczarskich.

   Do udziału w projekcie zaproszono ponad 2300 szkół podstawowych i gimnazjów, zaangażowano ekspertów, nauczycieli, rodziców i opiekunów. W ramach kampanii przewidziano szereg akcji, aktywności i wydarzeń, m.in. reklama w mediach, konferencje prasowe, spotkania z dziennikarzami, eventy, broszury edukacyjne dla rodziców, broszury informacyjne wraz z pomocami dydaktycznymi dla nauczycieli, broszury informacyjne dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, strona internetowa (www.mamkotanapunkciemleka.pl), a także współpraca z trzema ekspertami, tj. panią Małgorzatą Ohme (psycholog), panią Agatą Ziemnicką (dietetyk) oraz prof. Janiną Piotrowską-Jastrzębską (pediatra). Eksperci programu opracowali treści merytoryczne materiałów wykorzystywanych do działań informacyjnych w szkołach. Ponadto fabularne gry dla uczniów (˝Mleczna farma˝, ˝Mleczna kraina˝), konkursy klasowe i międzyszkolne (˝SuperMistrz mleka˝, ˝Moja mleczna farma˝, ˝Pozytywna energia z mleka˝, ˝Mleczny komiks˝, ˝Nasz dzień mleka˝), a także imprezy plenerowe (pikniki rodzinne) w wybranych miastach.

   Całkowity budżet kampanii wynosi ponad 2,4 mln euro, z czego ponad 4,6 mln zł stanowi dofinansowanie ze środków Funduszu Promocji Mleka.

   Następnym rozwiązaniem systemowym mającym na celu wspieranie wzrostu spożycia i promocji produktów rolno-spożywczych poprzez m.in. propagowanie zdrowego stylu życia jest ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych (Dz. U. Nr 97, poz. 799, z późn. zm.).

   Jednym z wielu przykładów programów mających na celu zwiększenie świadomości na temat prawidłowego sposobu odżywiania jest obecnie realizowana ogólnopolska kampania pt. ˝Lubię kaszę - kasza na stół, na zdrowie, na co dzień˝. Celem kampanii jest zachęcenie Polaków do spożywania kaszy i wprowadzenia jej na stałe do codziennej diety dla całej rodziny. W ramach kampanii prowadzone są działania o charakterze promocyjno-informacyjnym, tj. broszury informacyjno-promocyjne, kulinarne spotkania prasowe, promocja w mediach, strona internetowa (www.lubiekasze.pl), informowanie o walorach zdrowotnych, smakowych, a także kulinarnych kaszy, organizowane są m.in. kulinarne spotkania prasowe ˝Pod znakiem kaszy˝ oraz konkursy dla internautów, wykłady i warsztaty prowadzone przez ekspertów kampanii (Katarzynę Foszner i Andrzeja Polana) ˝Pod znakiem kaszy˝ skierowane do pracowników stołecznych przedszkoli i szkół podstawowych na temat zdrowego żywienia dzieci i młodzieży, jak również uczestnictwo w pikniku ˝Poznaj dobrą żywność˝. Całkowity budżet kampanii sfinansowany ze środków Funduszu Promocji Ziarna Zbóż i Przetworów Zbożowych wynosi 400 tys. zł.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Tadeusz Nalewajk

   Warszawa, dnia 17 kwietnia 2014 r.