Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację złożoną przez pana posła Rajmunda Millera oraz grupę posłów, nr SPS-023-25509/14, w sprawie realizowania przez nauczycieli wychowania fizycznego zadań z zakresu zdrowego odżywiania się i stylu życia, uprzejmie wyjaśniam.
Od 1 stycznia 2013 r. obowiązkowym zadaniem publicznych placówek doskonalenia nauczycieli jest organizowanie i prowadzenie doskonalenia zawodowego nauczycieli w zakresie wynikającym z podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa ustalanych przez ministra edukacji narodowej na dany rok szkolny na podstawie art. 35 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). Oznacza to, że placówki doskonalenia nauczycieli mają obowiązek udostępniać nauczycielom, począwszy od 1 stycznia 2013 r., ofertę form doskonalenia obejmującą zagadnienia najistotniejsze z punktu widzenia polityki edukacyjnej realizowanej w ramach ustalonych przez ministra edukacji narodowej kierunków. Jeden z ustalonych przez ministra edukacji narodowej na rok szkolny 2012/2013 kierunków realizacji polityki oświatowej państwa dotyczył wzmacniania bezpieczeństwa w szkołach i placówkach. Ministerstwo Edukacji Narodowej przeprowadziło monitorowanie planowania i wykonania przez publiczne placówki doskonalenia nauczycieli działań w zakresie ww. kierunku.
Z informacji przekazanych przez dyrektorów placówek wynika, że w obszarze związanym ze wzmocnieniem bezpieczeństwa w szkołach i placówkach dyrektorzy i nauczyciele, w tym nauczyciele wychowania fizycznego, otrzymali wspomaganie m.in. w zakresie:
- promowania zdrowego stylu życia,
- udzielania pierwszej pomocy.
Oferta placówek była przygotowana dla 285 558 nauczycieli szkół podstawowych, 191 010 nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych, 72 998 nauczycieli przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego oraz 15 198 nauczycieli placówek. Na rok szkolny 2013/2014 minister edukacji narodowej wśród kierunków realizacji polityki oświatowej państwa wskazał m.in. działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów. Realizacja doskonalenia zawodowego nauczycieli w ww. obszarach będzie kontrolowana w ramach nadzoru pedagogicznego w sierpniu 2014 r. przez kuratorów oświaty. Kontrolą zostaną objęte wszystkie publiczne placówki doskonalenia nauczycieli. W art. 33 ustawy o systemie oświaty wskazano m.in. zakres nadzoru pedagogicznego oraz określono czynności, jakie mogą podejmować organy sprawujące nadzór pedagogiczny.
Nadzór pedagogiczny polega na:
1) ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół, placówek i nauczycieli;
2) analizowaniu i ocenianiu efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek;
3) udzielaniu pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych;
4) inspirowaniu nauczycieli do innowacji pedagogicznych, metodycznych i organizacyjnych.
W zakresie wymienionym w pkt 1 i 2 nadzorowi podlega m.in:
- realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania;
- przestrzeganie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów.
Kurator oświaty sprawuje nadzór w formie ewaluacji, kontroli i wspomagania, przy pomocy nauczycieli zatrudnionych w kuratoriach oświaty na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych. Nauczyciele wykonujący czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego (ewaluacji, kontroli, wspomagania) mają prawo wstępu w charakterze obserwatora na zajęcia dydaktyczne (w tym zajęcia wychowania fizycznego), wychowawcze, opiekuńcze i inne zajęcia organizowane przez szkołę lub placówkę, po uprzednim powiadomieniu dyrektora szkoły lub placówki (art. 33 ust. 3 ustawy o systemie oświaty). Zgodnie z przyjętymi procedurami przeprowadzania ewaluacji w szkole/placówce obserwacja zajęć jest obowiązkowym elementem tej formy nadzoru. Wyboru zajęć do obserwacji dokonuje zespół wizytatorów przeprowadzający ewaluację.
Nadzór pedagogiczny nad nauczycielami zatrudnionymi w szkołach/placówkach, w tym nauczycielami w-f, sprawują dyrektorzy szkół/placówek (art. 35 ust. 4 ustawy o systemie oświaty). Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa (§ 20 rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego) dyrektor szkoły lub placówki publicznej we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego:
1) przeprowadza ewaluację wewnętrzną i wykorzystuje jej wyniki do doskonalenia jakości pracy szkoły lub placówki;
2) kontroluje przestrzeganie przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek;
3) wspomaga nauczycieli w realizacji ich zadań, w szczególności przez:
a) organizowanie szkoleń i narad,
b) motywowanie do doskonalenia i rozwoju zawodowego,
c) przedstawianie nauczycielom wniosków wynikających ze sprawowanego przez dyrektora szkoły lub placówki nadzoru pedagogicznego.
W celu realizacji tych zadań, dyrektor szkoły lub placówki w szczególności obserwuje prowadzone przez nauczycieli zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze oraz inne zajęcia i czynności wynikające z działalności statutowej szkoły lub placówki.
Z punktu widzenia odpowiedzialności dyrektora za dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły ważny jest przepis art. 22a ustawy o systemie oświaty dotyczący programów nauczania realizowanych w szkole. W świetle tego przepisu dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, dopuszcza do użytku w danej szkole zaproponowany przez nauczyciela program nauczania. Dyrektor szkoły jest odpowiedzialny za uwzględnienie w szkolnym zestawie programów nauczania całości podstawy programowej kształcenia ogólnego ustalonej dla danego etapu edukacyjnego. Oznacza to, że dyrektor ma obowiązek odmówić dopuszczenia do użytku w danej szkole takiego programu, który w jego uzasadnionej ocenie nie spełnia wymagań zgodności z podstawą programową. Dyrektor szkoły w ramach nadzoru pedagogicznego dokonuje również oceny prawidłowości realizacji programu nauczania wychowania fizycznego dopuszczonego do użytku w szkole.
Minister edukacji narodowej, na podstawie art. 35 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie oświaty, ustala na dany rok szkolny podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów polityki oświatowej państwa, w szczególności zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego. W dokumencie tym minister wskazuje obszary priorytetowe, tematy kontroli planowych, zakresy ewaluacji w odniesieniu do poszczególnych typów szkół i rodzajów placówek, a także zakres monitorowania. W kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa na bieżący rok szkolny zaplanowano monitorowanie procesu wdrażania podstawy programowej kształcenia ogólnego i w zawodach.
W badaniu, które zostanie przeprowadzone w okresie od kwietnia do czerwca 2014 r., uwzględniony zostanie sposób wdrażania podstawy programowej wychowania fizycznego na II i IV etapie edukacyjnym, w tym stosowanie przez szkoły zalecanych warunków i sposobu jej realizacji. Uprzejmie informuję, że monitorowanie wdrażania podstawy programowej prowadzone jest począwszy od roku szkolnego 2009/2010 i obejmuje również wdrażanie podstawy programowej wychowania fizycznego. Celem monitorowania wdrażania podstawy programowej jest pozyskanie od dyrektorów szkół i placówek informacji o wprowadzeniu podstawy programowej i stosowanych przez przedszkola i szkoły rozwiązaniach organizacyjnych i metodycznych związanych z wdrażaniem podstawy programowej oraz o uwzględnianiu zalecanych warunków i sposobów jej realizacji, których stosowanie sprzyja osiąganiu zamierzonych efektów edukacyjnych.
Wyniki monitorowania realizacji zajęć wychowania fizycznego w formach do wyboru przez uczniów we wszystkich typach szkół publicznych, które przeprowadzone zostało w roku szkolnym 2009/2010 oraz w roku szkolnym 2011/2012 równolegle z monitorowaniem realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego, wskazują na wzrastający odsetek szkół realizujących zajęcia z wychowania fizycznego w formie innej niż zajęcia klasowo-lekcyjne:
- szkoły podstawowe - z 26% do 33%,
- gimnazja - z 51% do 56%,
- szkoły ponadgimnazjalne - z 17% do 33%.
Minister edukacji narodowej dostrzega poruszane przez państwa niepokojące zjawiska i prowadzi szereg działań związanych z popularyzowaniem aktywności fizycznej i promocją zdrowego stylu życia, które zapobiegać mają omawianemu zjawisku. W ramach ustalonego kierunku polityki oświatowej państwa pn. ˝Działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów˝ rok szkolny 2013/2014 został ogłoszony Rokiem Szkoły w Ruchu. Adresowanym do dzieci i młodzieży akcjom i programom edukacyjnym dotyczącym popularyzacji aktywności fizycznej i zdrowego odżywiania, które prowadzone są przez szkoły i instytucje publiczne, trudno będzie osiągać zamierzone cele bez zmiany modelu życia wyniesionego z najbliższego środowiska dziecka, jakim jest rodzina. Działania szkół i instytucji publicznych są bowiem tylko jednym z elementów zmiany świadomości społecznej i przeciwdziałania brakowi ruchu wśród najmłodszych. Zmniejszanie odsetka polskich dzieci unikających zajęć wychowania fizycznego wymaga kształtowania świadomości rodziców, którzy w procesie wychowania odgrywają najistotniejszą rolę.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Joanna Berdzik
Warszawa, dnia 11 kwietnia 2014 r.