Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację posła Rajmunda Millera oraz Parlamentarnego Zespołu ds. Przeciwdziałania Otyłości w sprawie monitoringu sposobu żywienia dzieci i młodzieży w stołówkach szkolnych (znak: SPS-023-25507/14), w odniesieniu do poszczególnych pytań zawartych w interpelacji wyjaśniam, co następuje.
Ad 1. Zgodnie z art. 67a ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) warunki korzystania ze stołówki szkolnej, w tym wysokość opłat za posiłki, ustala dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę. Funkcjonowanie stołówki - jako zadanie włączone w organizację pracy szkoły - jest finansowane przez jednostki samorządu terytorialnego, w tym ze środków przekazywanych z budżetu państwa w ramach części oświatowej subwencji ogólnej. Ze względu na fakt, że statut szkoły określa m.in.:
- cele i zadania szkoły wynikające z przepisów prawa oraz uwzględniające program wychowawczy szkoły i program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, o których mowa w odrębnych przepisach,
- sposób wykonywania zadań szkoły, z uwzględnieniem optymalnych warunków rozwoju ucznia, zasad bezpieczeństwa oraz zasad promocji i ochrony zdrowia,
- formy opieki i pomocy uczniom, którym z przyczyn rozwojowych, rodzinnych lub losowych potrzebne są pomoc i wsparcie, w tym również pomoc materialna,
- szkoła prowadząca stołówkę szkolną uwzględnia stosowne informacje, które wynikają z realizacji tego zadania.
W związku z powyższym np. szczegółowe zasady korzystania ze stołówki szkolnej, w tym czas wydawania posiłków, a także czas przeznaczony na zjedzenie posiłku, może określać statut szkoły lub jego załącznik w postaci regulaminu korzystania ze stołówki szkolnej. Dodatkowo należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 39 ww. ustawy zadaniem dyrektora szkoły jest kierowanie działalnością szkoły i sprawowanie opieki nad uczniami oraz stwarzanie uczniom warunków harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne. Ministerstwo Edukacji Narodowej zaleca - w każdej sytuacji, gdy jest to możliwe - prowadzenie stołówek, jednak ostatecznie decyzja w tej sprawie należy do organu prowadzącego szkołę.
Ad 2. W latach 2006-2013 minister edukacji narodowej realizował zadanie określone w programie wieloletnim ˝Pomoc państwa w zakresie dożywiania˝ (ustawa z dnia 29 grudnia 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego ˝Pomoc państwa w zakresie dożywiania˝, Dz. U. Nr 267, poz. 2259, z późn. zm.) w zakresie upowszechniania i monitorowania programu w szkołach i placówkach oświatowych. Celem programu było m.in. długofalowe działanie w zakresie poprawy stanu zdrowia dzieci i młodzieży poprzez ograniczenie zjawiska niedożywienia, upowszechnienie zdrowego stylu życia, poprawę poziomu życia osób i rodzin o niskich dochodach oraz rozwój w gminach bazy żywieniowej ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci i młodzieży. Program wspierał gminy w wypełnianiu zadań własnych o charakterze obowiązkowym.
Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało tabele monitoringu realizacji programu zawierające informacje na temat organizacji dożywiania w jednostkach systemu oświaty, w tym struktury jednostek oświatowych uczestniczących w programie, a także liczby dzieci i młodzieży w podziale na typy szkół i placówek. Monitoring uwzględniał również rodzaj i formę posiłków spożywanych przez uczniów, tj. całodzienne wyżywienie, pełny obiad, jedno danie gorące, mleko/bułka, kanapka i inne. Ministerstwo Edukacji Narodowej otrzymuje od kuratorów oświaty także wyniki monitoringu opiekuńczej funkcji szkoły w zakresie realizowanych form żywienia oraz np. średni koszt posiłku ponoszonego przez ucznia. Ponadto Ministerstwo Edukacji Narodowej otrzymało w 2014 r. częściowy raport ˝Posiłki, stypendia w szkołach - analiza na podstawie danych z badania BECKER˝, przygotowany przez Instytut Badań Edukacyjnych na podstawie badań ankietowych (CAPI) przeprowadzonych wśród dyrektorów szkół i zespołów szkół funkcjonujących na terenie 9 powiatów.
Ad 3. Zapewnienie bezpieczeństwa zdrowego żywienia związane jest z wdrażaniem systemów zarządzania bezpieczeństwem zdrowotnym żywności, jakimi są m.in. zasady dobrej praktyki higienicznej - GHP, dobrej praktyki produkcyjnej - GMP oraz system analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli - HACCP. Jest to wymóg prawa określony m.in. w:
- ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia,
- rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 178/2002 z dnia 28 stycznia 2002 r. ustalającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, ustanawiające Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w sprawie bezpieczeństwa żywnościowego,
- rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 852/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych.
W świetle tego ostatniego rozporządzenia wszyscy operatorzy żywności bez względu na wielkość i profil prowadzonej działalności od 1 stycznia 2006 r. mają obowiązek posiadać wdrożony i funkcjonujący system HACCP. Instytucją, której zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa żywności, w tym spożywanej przez dzieci i młodzież, jest Główny Inspektorat Sanitarny. Obecnie prowadzone są prace nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Projekt zakłada ograniczenie możliwości sprzedawania, podawania i promowania na terenie szkół i placówek żywności zawierającej znaczną zawartość cukrów prostych, tłuszczów i soli.
Ad 4. Ministerstwo Edukacji Narodowej współpracuje zarówno z głównym inspektorem sanitarnym, którego zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa żywności, jak również z Instytutem Żywności i Żywienia, którego zadaniem jest m.in. opracowanie rekomendowanych norm żywieniowych zalecanych dla prawidłowego rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży. MEN wspólnie z Instytutem Żywności i Żywienia upowszechnia informacje na temat zasad zdrowego żywienia dzieci i młodzieży, podejmuje również działania mające na celu dostarczenie dyrektorom szkół praktycznych informacji o tym, jak wykorzystać obecnie dostępne instrumenty prawne do zapewnienia zdrowej żywności w stołówkach i sklepikach szkolnych. Przykładem takich działań jest uczestnictwo resortu edukacji w projekcie ˝Szkolne smaki - szkoły dobrego żywienia˝, realizowanym przez Fundację Banku Ochrony Środowiska oraz Fundację ˝Szkoła na widelcu˝, upowszechnianie na stronie internetowej informacji o akcji ˝Wiem co jem˝, a także wspieranie programu ˝Trzymaj formę˝.
Ad 5. i 6. Zgodnie z art. 39 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty dyrektor szkoły ma istotny wpływ m.in. na podejmowanie działań zapewniających prawidłową organizację żywienia w szkołach i placówkach systemu oświaty. Dyrektor szkoły w ramach realizacji przepisów ww. ustawy może określić np.: szczegółowe wytyczne lub inny wewnętrzny dokument szkoły dotyczący organizacji pracy stołówki, w tym czas przerwy śródlekcyjnej przeznaczonej na zjedzenie obiadu w szkole, tzw. przerwy obiadowej, kolejności korzystania ze stołówki przez uczniów poszczególnych klas czy zasad zachowania bezpieczeństwa i higieny osób korzystających ze stołówki szkolnej. Jednak nie mają one szczegółowych uregulowań w prawie oświatowym. Zgodnie z dokumentem: Stanowisko ministra edukacji narodowej, ministra zdrowia oraz ministra sportu i turystyki w sprawie działań podejmowanych przez szkoły w zakresie zdrowego żywienia zaleca się umożliwienie spożywania drugich śniadań w szkole wspólnie z nauczycielem. Odpowiednia długość przerw śniadaniowych i obiadowych była jednym z ważnych zagadnień poruszanych w ramach wspomnianej powyżej akcji ˝Wiem, co jem˝. Jednocześnie uprzejmie informuję, że Ministerstwo Edukacji Narodowej nie zbiera informacji o czasie trwania przerw obiadowych w szkole.
Ad 7. Ministerstwo Edukacji Narodowej do tej pory nie otrzymywało sygnałów od uczniów, rodziców lub nauczycieli odnośnie do krótkich przerw obiadowych, które przeszkadzały w spożyciu posiłku bez pośpiechu. Jednocześnie warto zaznaczyć, że zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty kurator oświaty m.in. realizuje politykę oświatową państwa, a także współdziała z organami jednostek samorządu terytorialnego w tworzeniu i realizowaniu odpowiednio regionalnej i lokalnej polityki oświatowej, zgodnych z polityką oświatową państwa. Dodatkowo Ministerstwo Edukacji Narodowej wspiera rozwój idei szkoły promującej zdrowie - tworzącej warunki sprzyjające podejmowaniu wspólnie przez dzieci, rodziców i nauczycieli działań na rzecz zdrowia. Obecnie sieć szkół promujących zdrowie w Polsce zrzesza 2659 placówek. Planuje się dalszy rozwój tego projektu. W kolejnych latach resort edukacji planuje również kontynuację programu HEPS (Healthy Eating and Physical Activity in Schools) ˝Zdrowe żywienie i aktywność fizyczna w szkole˝. Zgodnie z założeniami projektu cała szkoła włącza się w działania na rzecz promocji zdrowia we wszystkich aspektach życia uczniów, nauczycieli oraz jej pracowników. Szczegółowe informacje udostępniono dla szerokiej grupy odbiorców na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji www.ore.edu.pl.
Z wyrazami szacunku
Sekretarz stanu
Tadeusz Sławecki
Warszawa, dnia 4 kwietnia 2014 r.