Szanowna Pani Marszałek! W związku z przesłaną przy piśmie z dnia 30 stycznia 2013 r., znak: SPS-023-13705/13, interpelacją pana posła Tadeusza Arkita w sprawie sposobu obliczania liczby członków międzyzakładowej organizacji związkowej podlegających ochronie prawnej uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

   Zgodnie z art. 34² ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, z późn. zm.) zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej, która w co najmniej jednym zakładzie pracy objętym jej działaniem zrzesza pracowników w liczbie wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241^25a Kodeksu pracy, może wskazać pracowników podlegających ochronie przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych:

   1) w liczbie ustalonej zgodnie z art. 32 ust. 3 albo 4 lub

   2) w liczbie ustalonej zgodnie z art. 32 ust. 3 albo 4 w jednym zakładzie pracy wskazanym przez tę organizację spośród zakładów pracy objętych jej działaniem, w którym ta organizacja zrzesza pracowników w liczbie wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241^25a Kodeksu pracy, powiększonej o liczbę pozostałych zakładów pracy objętych działaniem tej organizacji, w których jest zatrudnionych co najmniej 10 pracowników będących jej członkami.

   Przepis ten określa mechanizmy ochrony stabilizacji zatrudnienia pracowników zrzeszonych w międzyzakładowych organizacjach związkowych, ze szczególnym uwzględnieniem zasad ustalania liczebności chronionych działaczy związkowych.

   Podstawowym kryterium wyznaczającym parametry ilościowe tej ochrony jest posiadanie przez międzyzakładową organizację związkową co najmniej w jednym objętym zakresem terytorialnym jej działania zakładzie pracy przymiotu reprezentatywności w rozumieniu art. 241^25a Kodeksu pracy. Na mocy tego przepisu w odniesieniu do międzyzakładowej organizacji związkowej wchodzą w rachubę trzy możliwości:

   - międzyzakładowa organizacja związkowa jest organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną na podstawie art. 241¹⁷ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy i skupia co najmniej 7% pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy,

   - międzyzakładowa organizacja związkowa zrzesza co najmniej 10% pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy,

   - międzyzakładowa organizacja związkowa skupia największą liczbę pracowników u danego pracodawcy, a żadna inna zakładowa bądź międzyzakładowa organizacja związkowa nie spełnia wymogów art. 241^25a § 1 Kodeksu pracy.

   Jeżeli w przypadku międzyzakładowej organizacji związkowej zachodzi któraś ze ww. wyżej sytuacji, to liczbę chronionych pracowników oblicza się zgodnie z art. 34² ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, przy czym w zakresie mechanizmu ustalania liczebności chronionych pracowników można wyróżnić dwa rozwiązania podstawowe (pkt 1 i 2 w art. 34² ust. 1).

   Po pierwsze, art. 34² ust. 1 pkt 1 określa liczebność pracowników chronionych - ustalaną albo według metody parytetowej, albo według metody proporcjonalnej, odwołując się w tym zakresie do art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Wybór którejś z tych metod należy do kompetencji zarządu międzyzakładowej organizacji związkowej, co wynika z obowiązującej w systemie zbiorowego prawa pracy zasady samorządności związkowej opartej na konstytucyjnej wolności działania związków zawodowych (K. W. Baran, Zbiorowe prawo pracy. Komentarz, Wolter's Kluwer Polska sp. z o.o., Warszawa 2007.).

   W świetle przyjętej w art. 32 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych metody parytetowej ochronie trwałości stosunku pracy podlegają pracownicy w liczbie nie większej niż liczba osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy. Zgodnie z art. 32 ust. 5 kadrę tę stanowią kierujący jednoosobowo zakładem pracy, ich zastępcy albo członkowie wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy, a także inne osoby wyznaczone do dokonywania za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy. Z kolei proporcjonalna metoda określania liczebności działaczy podlegających ochronie została określona w art. 32 ust. 4 ustawy o związkach zawodowych. Jej istota polega na tym, że liczba chronionych pracowników wzrasta wraz z liczbą członków zakładowej organizacji związkowej. Przepis ten przewiduje limity ilościowe chronionych działaczy związkowych w relacji do liczebności związku, wprowadzając sześć progów ilościowych.

   Natomiast zgodnie z regułą sformułowaną w art. 34² ust. 1 pkt 2 liczba pracowników ustalona według art. 32 ust. 3 albo 4 w jednym zakładzie wskazanym przez międzyzakładową organizację związkową objętym jej działaniem jest powiększana o liczbę pozostałych zakładów pracy objętych działaniem tej organizacji, w których jest zatrudnionych co najmniej 10 pracowników będących jej członkami. W ten sposób mniej liczne struktury zakładowe przyczyniają się do wzmocnienia ochrony działaczy w zakładzie, w którym międzyzakładowa organizacja związkowa ma status organizacji reprezentatywnej.

   W uzupełnieniu powyższych rozwiązań podstawowych przepis art. 34² ust. 2 ustawy o związkach zawodowych określa sytuację, gdy międzyzakładowa organizacja związkowa w żadnym zakładzie pracy objętym jej działaniem nie zrzesza liczby pracowników wymaganej dla uzyskania przymiotu reprezentatywności w znaczeniu przyjętym w art. 241^25a Kodeksu pracy. Wówczas liczba pracowników międzyzakładowej organizacji związkowej podlegających ochronie nie może być większa od liczby zakładów objętych działaniem tej organizacji, które zatrudniają co najmniej 10 pracowników będących jej członkami. W ujęciu funkcjonalnym oznacza to, że na jeden zakład pracy przypada jeden pracownik podlegający ochronie, co odpowiada regulacji przyjętej w art. 32 ust. 6 ustawy o związkach zawodowych. Należy przy tym zaznaczyć, że art. 34² ust. 2 ustawy o związkach zawodowych nie wymaga, żeby ochrona ta była rozłożona równomiernie, zatem w jednym zakładzie pracy może być zatrudniony więcej niż jeden działacz międzyzakładowej organizacji związkowej podlegający ochronie w trybie omawianego przepisu. Decyzję w tej materii podejmuje na zasadzie samorządności zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej.

   Odnośnie do zakresu ochrony przysługującej wyłonionym zgodnie z ww. zasadami członkom międzyzakładowej organizacji związkowej przepis art. 34² ustawy o związkach zawodowych odsyła do regulacji przyjętej w art. 32 ust. 1 tej ustawy. Oznacza to, że działacze międzyzakładowej organizacji związkowej podlegają ochronie w zakresie:

   - wypowiedzenia stosunku pracy,

   - rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy zarówno z winy, jak i bez winy pracownika,

   - jednostronnej zmiany warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika.

   W aspekcie mechanizmów stabilizacji stosunku pracy działaczy międzyzakładowych organizacji związkowych obowiązują zasady analogiczne, jak te przewidziane w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. W wymiarze temporalnym oznacza to brak gwarancji trwałości zatrudnienia działaczy międzyzakładowej organizacji związkowych po zakończeniu ich kadencji, ponieważ art. 34² ustawy o związkach zawodowych nie zawiera odesłania do art. 32 ust. 2 tej ustawy.

   Jednocześnie uprzejmie informuję, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie planuje nowelizacji ustawy o związkach zawodowych mającej na celu nadanie nowego brzmienia art. 34², ponieważ w dotychczasowej praktyce wykładnia tego przepisu nie budziła wątpliwości ze strony organizacji związkowych ani organizacji pracodawców.

   Łączę wyrazy szacunku

   Sekretarz stanu

   Jacek Męcina

   Warszawa, dnia 22 lutego 2013 r.