16 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks wyborczy (druk nr 318).

Poseł Jerzy Rębek:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Parlamentarnego Solidarna Polska mam zaszczyt przedstawić projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks wyborczy, bo jest to projekt poselski.

    Projekt ustawy proponuje wprowadzenie zmiany w zasadach przeprowadzania głosowania w drugiej turze wyborów na wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Dotychczasowe przepisy w tym względzie powielają rozwiązania przyjęte w poprzednim stanie prawnym obowiązującym na podstawie ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta oraz ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatów i sejmików województw, do której pierwszy z wymienionych aktów prawnych odsyłał.

    Przepisy obowiązującego prawa wyborczego nie precyzują, czy w okresie pomiędzy pierwszą i drugą turą wyborów na wójta, burmistrza i prezydenta miasta możliwe jest dopisywanie do rejestru wyborców i w konsekwencji do spisu wyborców wszystkich osób, które w tym czasie zmieniły swoje miejsce zamieszkania i wystąpiły z odpowiednim wnioskiem do wójta gminy. Tę lukę w prawie wypełnia orzecznictwo sądów powszechnych, które, niestety, jest jednak niejednolite. W niektórych przypadkach sądy w odpowiedzi na protesty wyborcze stały na stanowisku, iż nie ma przeszkód, jeśli chodzi o aktualizowanie rejestru wyborców i spisu wyborców poprzez dopisywanie do nich osób, które zmieniły miejsce zamieszkania pomiędzy pierwszą i drugą turą wyborów. W innych przypadkach sądy stały z kolei na stanowisku, że rejestry wyborców i spisy wyborców pomiędzy dwiema turami wyborów mogą być aktualizowane tylko poprzez dopisywanie do nich tych spośród wyborców, którzy podczas pierwszej tury głosowania zamieszkiwali na obszarze gminy, w której wybory nie zakończyły się i przeprowadzane jest ponowne głosowanie, tak jak m.in. Sąd Apelacyjny w Lublinie w postanowieniu z dnia 13 lipca 2011 r.

    W efekcie wójtowie nie mają dziś jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy mogą, czy też nie mogą aktualizować rejestrów i spisów wyborców pomiędzy dwiema turami wyborów i czy w związku z tym, odmawiając aktualizacji, bądź też jej dokonując, dopuszczają się przestępstwa przeciwko wyborom, czy też nie i czy narażają się na możliwość unieważnienia wyborów przez sądy okręgowe.

    Dużo ważniejszym efektem opisanej powyżej luki w prawie wyborczym jest jednak patologia wyborcza polegająca na zjawisku masowej migracji wyborców między pierwszą i drugą turą wyborów na wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Skala tej migracji w niektórych gminach każe przypuszczać, że ma ona nie tyle związek ze zmianą miejsca zamieszkania wyborcy, zresztą dość nagłą, co z chęcią udzielenia poparcia preferowanemu przez siebie, często zaprzyjaźnionemu kandydatowi, który ma szansę przechylić szalę zwycięstwa na swoją korzyść właśnie w drugiej turze wyborów. Przykładem tego może być gmina Jedlnia-Letnisko w powiecie radomskim, w której pomiędzy pierwszą i drugą turą wyborów do rejestru wyborców i odpowiednio do spisu wyborców dopisano aż 102 osoby. To niemalże cała wieś. Podobne sytuacje zdarzały się np. w Radzyniu Podlaskim, gdzie dopisano 46 wyborców, czy też w Starym Zamościu, gdzie dopisano 35 osób.

    W wielu miejscach w Polsce zjawisko masowej migracji wyborców pomiędzy dwiema turami wyborów było przedmiotem protestów wyborczych. W niektórych miejscach, jak np. w Starym Zamościu, do dziś nie wiadomo, czy wybory były ważne. Postępowanie sądowe w sprawie unieważnienia wyborów nadal trwa. Analiza ostatnich wyborów samorządowych pozwala na postawienie tezy, zgodnie z którą zjawisko tzw. masowej migracji wyborców pomiędzy dwiema turami wyborów dotknęło setek gmin w Polsce. Bardzo wiele takich zjawisk nie zostało po prostu ujawnionych.

    Chcąc ukrócić wątpliwe pod względem prawa praktyki wyborcze, projektodawca proponuje zmianę przepisów art. 10 § 1 pkt 4 oraz art. 473 Kodeksu wyborczego, która jednoznacznie doprecyzuje, iż pomiędzy pierwszą i drugą turą wyborów na wójta, burmistrza i prezydenta miasta do rejestru wyborców i spisu wyborców będą mogły być dopisywane wyłącznie te osoby, które w tym czasie ukończą 18. rok życia i stale zamieszkują na terenie tej właśnie gminy. Osoby, które w tym czasie zmieniają miejsce zamieszkania i przeprowadzają się do gminy, w której odbywa się druga tura wyborów, nie będą mogły być dopisywane do spisu wyborców, na podstawie którego przeprowadza się ponowne głosowanie. W żadnym wypadku rozwiązanie to nie narusza konstytucyjnego czynnego prawa wyborczego tych osób. Decyzja o zmianie miejsca zamieszkania nie jest bowiem nigdy decyzją nagłą. Jest to decyzja planowana wcześniej. Jeśli zaś w ślad za tą decyzją miałaby pójść chęć skorzystania z czynnego prawa wyborczego w gminie nowego miejsca zamieszkania, to przecież decyzję tę można zrealizować kilka dni wcześniej, przed pierwszą turą głosowania, wszak termin wyborów jest powszechnie znany kilkadziesiąt dni wcześniej i osoby biorące czynny udział w życiu publicznym mają szansę śledzić te wszystkie wydarzenia.

    Projektowane rozwiązania pozytywnie wpłyną na kształt demokracji samorządowej i wychodzą naprzeciw wymogom zasady równości wyborów. W obecnym stanie prawnym zasada równości wyborów, Wysoka Izbo, absolutnie nie jest zachowana.

    Projektowane rozwiązania nie pociągną za sobą konieczności finansowania ich wejścia w życie z budżetu państwa ani jednostek samorządu terytorialnego. Ośmielę się nawet powiedzieć, że zmniejszą wysiłek pracowników samorządowych, którzy często między pierwszą a drugą turą wyborów w pocie czoła pracowali nad przepisywaniem bardzo wielu ludzi z innych gmin do tej gminy, w której wybory były, nazwijmy to, zagrożone.

    Projekt ustawy wymaga odpowiednich zmian rozporządzenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wydanego na podstawie art. 33 ustawy Kodeks wyborczy, uwzględniających proponowane w projekcie ustawy rozwiązania.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Solidarna Polska stoi na stanowisku, że powinnością nas wszystkich, parlamentarzystów Rzeczypospolitej Polskiej, jest poprawianie wszystkiego tego, co źle służy albo nie służy obywatelom naszej ojczyzny.

    Dlatego też proponowany projekt ustawy wychodzi naprzeciw oczekiwaniom wszystkich ludzi dobrej woli, a szczególnie tych, którzy biorą czynny udział w życiu publicznym. Dziękuję bardzo. (Oklaski)