1 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (druki nr 29 i 41).

Poseł Sprawozdawca Paweł Arndt:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! 1 grudnia odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, zwanej ustawą okołobudżetową, i również 1 grudnia Komisja Finansów Publicznych rozpatrzyła projekt tej ustawy. Ustawa okołobudżetowa przedkładana jest przez rząd co roku i co roku zmieniane są różne ustawy po to, aby umożliwić realizację ustawy budżetowej. Nie inaczej jest w tym roku. Rząd również przedłożył projekt ustawy okołobudżetowej. W tym roku ustawa okołobudżetowa ma głównie na celu zapewnienie stabilności finansów publicznych, zahamowanie wzrostu długu publicznego, dostosowanie do dyrektyw unijnych, a właściwie harmonizację polskich podatków z regulacjami wspólnotowymi. W tej ustawie zmieniamy przepisy około 20 ustaw. Jeśli Wysoka Izba pozwoli, pogrupuję te przepisy w różne bloki tematyczne i przedstawię dyskusję, jaka toczyła się nad tymi problemami w trakcie prac Komisji Finansów Publicznych. Przedstawię również poprawki, które zostały włączone do rządowego projektu ustawy. Pierwsza grupa tematyczna, o której chciałbym powiedzieć kilka zdań, obejmuje sprawy wynagrodzeń, zamrożeń płac w budżetówce. Druga grupa dotyczy Funduszu Pracy, finansowania staży podyplomowych. Trzecia grupa obejmuje sprawy związane z PFRON. Dalej chciałbym mówić o zmianach w Ordynacji podatkowej i o samych podatkach, wreszcie o finansowaniu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Na końcu chciałbym powiedzieć kilka zdań na temat poprawek wniesionych w trakcie prac Komisji Finansów Publicznych.

    Pierwsza sprawa - kwestie wynagrodzeń. Chodzi o niepodwyższanie wynagrodzeń osób zatrudnionych w sektorze finansów publicznych. Dotyczy to jednostek państwowych sektora finansów publicznych. I tak, w ustawie zaproponowano generalnie zamrożenie wynagrodzeń w tym sektorze, jednakże są pewne wyjątki, o których chciałbym parę zdań powiedzieć. Wyjątki te wywołały zresztą sporą dyskusję na posiedzeniu komisji.

    Pierwsza sprawa, o której chciałbym powiedzieć, to wynagrodzenia sędziów i prokuratorów. Jest to wyjątek o tyle, że przecież z zamrożeniami wynagrodzeń mieliśmy do czynienia również w poprzednich latach, ale akurat tej grupy te zamrożenia nie dotyczyły. Po raz pierwszy sędziowie i prokuratorzy mają mieć zamrożone wynagrodzenia. To jest dosyć duża grupa osób: począwszy od sędziów Sądu Najwyższego, aż po sędziów sądów rejonowych, od prokuratorów Prokuratury Generalnej, aż po tych z wszystkich innych jednostek prokuratur. Dotyczy to również sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego i innych sądów administracyjnych, w grę wchodzi także grupa prokuratorów zatrudnionych w IPN. Co jest tutaj istotne? Istotne jest to, że wszystkie inne osoby, których wynagrodzenie jest pochodną wynagrodzeń sędziego czy prokuratora, są objęte tym rozstrzygnięciem. Chodzi między innymi o referendarzy sądowych czy asesorów prokuratorskich.

    Przewidziane są z tego tytułu oszczędności w kwocie ok. 140 mln zł. W czasie prac Komisji Finansów Publicznych wywiązała się dość duża dyskusja na ten temat. Padały nawet głosy, że te rozstrzygnięcia mogą być niezgodne z konstytucją. Cytowano art. 178 konstytucji, który stanowi, że sędziowie powinni otrzymywać wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu i zakresowi obowiązków. Komisja nie podzieliła jednak tych wątpliwości. Uznała, że niezwiększenie wynagrodzeń mające charakter epizodyczny nie powinno być sprzeczne z konstytucją. Jeżeli w tym roku wynagrodzenia odpowiadają godności urzędu, to zamrożenie ich w okresie jednego roku nie powinno spowodować jakichś zmian. Gdyby cały system był zmieniany, to byłaby oczywiście inna sytuacja, ale tego nie robimy. Wszyscy się zgodzili, że jedynym organem, który jest władny stwierdzić ewentualną niezgodność z konstytucją, ocenić to, jest Trybunał Konstytucyjny. Trybunał Konstytucyjny przyszedł nam tu z pomocą. Prezes Trybunału Konstytucyjnego przysłał nowelizację czy zmianę swojej własnej części budżetu, która uwzględnia zamrożenie płac. Było to jak gdyby tą kropką nad i. Komisja większością głosów zgodziła się z zapisami, które przedłożył w tej materii rząd.

    Jeśli chodzi o inne wyjątki, są takie sytuacje w ustawie budżetowej, gdzie dopuszcza się większą pulę na wynagrodzenia. Dotyczy to na przykład instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk. Granty na realizację projektów badawczych to sprawa istotna. Tu zamrożenie mogłoby spowodować, że te jednostki nie byłyby zainteresowane badaniami, nie byłyby zainteresowane sięganiem po granty, a to przecież nie byłoby dla nikogo dobre.

    Podobna sytuacja jest w przypadku dwóch agencji wykonawczych: Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Tutaj potrzebne jest dostosowanie tego do wykonywanych zadań, w związku z tym może być tak, że będzie potrzebna większa pula środków na wynagrodzenia. Analogicznie jest, jeśli chodzi o Narodowy Fundusz Zdrowia. Narodowy Fundusz Zdrowia w 2012 r. będzie wykonywał dodatkowe zadania wynikające między innymi z ustawy o refundacji leków. Powinno to zapewnić stabilność w zakresie wydatków na leki, ale jednocześnie ten wzrost zadań spowoduje, że potrzebne będą większe środki na wynagrodzenia. Zresztą podobna historia jest, jeśli chodzi o Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przechodzi reorganizację. Tutaj zachodzi taka sytuacja, że przejmuje się zadania realizowane do tej pory przez firmy zewnętrzne. To powoduje, że środki na wynagrodzenia muszą wzrosnąć, aczkolwiek całkowite koszty funkcjonowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych powinny być mniejsze.

    Dyskusję wywołały sprawy związane z wynagrodzeniami w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Tutaj również, zdaniem pani rzecznik, potrzebny jest wzrost środków na wynagrodzenia, ponieważ rzecznik wykonuje od pewnego czasu dodatkowe zadania, m.in. są to wizytacje miejsc odosobnienia czy też działania związane z problemami dyskryminacji. Komisja Finansów Publicznych odbyła dyskusję na ten temat. Zmian nie dokonano, natomiast pojawiły się w trakcie dyskusji głosy, że warto jeszcze zastanowić się nad tym problemem. Sugerowano nawet, że zostaną zgłoszone poprawki w trakcie drugiego czytania. Jesteśmy w trakcie drugiego czytania, być może takie poprawki zostaną złożone, wtedy je rozpatrzymy.

    Chciałbym także powiedzieć kilka zdań o środkach na wynagrodzenia w części 02: Kancelaria Sejmu i części 03: Kancelaria Senatu. Tu akurat mamy do czynienia ze zmniejszoną pulą na wynagrodzenia, ale chciałbym państwa posłów uspokoić, że nie jest to związane z obniżeniem wynagrodzeń posłów i senatorów. Chodzi o to, że w roku 2011 w ramach części 02 i 03 były przewidziane dodatkowo środki na odprawy dla posłów, którzy nie uzyskali mandatu poselskiego, w związku z tym pula na wynagrodzenia w roku 2011 była większa. W roku 2012 takiej potrzeby już nie ma, dlatego środki będą nieco niższe.

    Jeśli chodzi o wynagrodzenia, chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię, która wywołała dość dużą dyskusję na posiedzeniu komisji, a mianowicie w projekcie rządowym był zapis, że minister finansów może w uzasadnionych przypadkach wyrazić zgodę na zwiększenie wynagrodzeń. Pojawiały się głosy, że jeżeli minister finansów może zwiększyć pulę środków, to po co w ogóle te zapisy dotyczące wynagrodzeń, bo minister finansów i tak może zrobić, co zechce. Przedstawiciel Ministerstwa Finansów wyjaśniał jednak, że sprawa dotyczy właściwie tych zadań, które finansowane są ze środków europejskich. Ponieważ te środki europejskie nie zawsze są przewidywalne, więc może się zdarzyć taka sytuacja, że w niektórych częściach, czy w przypadku niektórych zadań trzeba będzie te wynagrodzenia zwiększyć. Ostatecznie komisja zdecydowała się na zmianę brzmienia tych zapisów. Komisja zaproponowała, czy zdecydowała o tym, że minister finansów będzie mógł ingerować w wysokość wynagrodzeń, ale w formie rozporządzenia. Komisja zaproponowała również wytyczne, którymi minister finansów winien się kierować, wydając takie rozporządzenie.

    Mówiąc o wynagrodzeniach, chciałbym jeszcze tylko w jednym zdaniu wspomnieć o jednej kwestii. W roku 2012, tak jak w latach poprzednich, wzrost wynagrodzeń będzie dotyczył nauczycieli. Wzrost ten będzie wynosił 3,8% i będzie miał miejsce od 1 września.

    Kolejna grupa przepisów, o których chciałbym powiedzieć kilka zdań, dotyczy Funduszu Pracy. Zapis stanowi, że staże podyplomowe oraz szkolenia specjalizacyjne lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek i położonych finansowane będą w 2012 r. z Funduszu Pracy. Kwota na ten cel wyniesie około 717 mln zł. Dyskusja dotyczyła tego, że właściwie to rozwiązanie było zaproponowane w roku 2009 jako rozwiązanie o charakterze incydentalnym, natomiast przez kolejne lata było wprowadzane do ustawy budżetowej, miało odzwierciedlenie w budżecie. Powstało pytanie, czy w chwili, kiedy na przykład zamrażane są środki na aktywne formy walki z bezrobociem, nadal te staże winny być finansowane z Funduszu Pracy. Po informacji o tym, że sytuacja finansowa Funduszu Pracy jest dobra, większość członków komisji zgodziła się jednak z tym zapisem i w roku 2012 staże nadal będą finansowane z Funduszu Pracy.

    Kolejna grupa spraw dotyczy PFRON, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Dotyczy to właściwie jednego artykułu. W ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych wprowadzono stały mechanizm dotyczący wydatków PFRON na dofinansowanie wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych dotacją z budżetu państwa w wysokości do 30% wydatków PFRON zaplanowanych na realizację tych zadań. Istotne jest to sformułowanie ˝do 30%˝. Podczas dyskusji padały głosy, że jeżeli jest do 30%, to właściwie może to być każda kwota: i 5%, i 10%. W związku z tym ten zapis nie jest zbyt precyzyjny.

    Do tej pory również taki zapis funkcjonował. On był właściwie co roku powielany. W tym roku proponuje się, aby już na stałe wpisać do ustawy, że będzie funkcjonował taki mechanizm, czyli od 2012 r. z budżetu państwa do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, do PFRON będzie można dopłacać do 30%. W roku 2012 planuje się, że będzie to nieco powyżej 25%. Po dyskusji ostatecznie ten zapis większością głosów przyjęto.

    Kilka zdań na temat Ordynacji podatkowej, a dokładnie na temat likwidacji produktów, głównie lokat antypodatkowych. Wszyscy doskonale wiemy, że takie lokaty ostatnio stają się coraz modniejsze. System zaokrąglania podstaw opodatkowania i kwot podatków powodował, że w specyficznych przypadkach - chodzi właśnie o jednodniową kapitalizację odsetek - można było uniknąć podatków. Zapis, który teraz jest przewidywany, likwiduje taką możliwość. Oszczędności z tego tytułu wyniosą około 380 mln zł. Rozwiązanie to przyjęto bez dyskusji, choć w głosowaniu nie było to już takie jednoznacznie. Propozycja ta została przyjęta większością głosów.

    Kolejna sprawa, o której chciałbym powiedzieć, to kwestia podatków. Ta sprawa wywołała bodajże najwięcej dyskusji na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych. Mamy w tym przypadku do czynienia z koniecznością dostosowania wysokości naszych podatków do dyrektyw unijnych. Chodzi o stawki akcyzy właściwie na 2 grupy towarów. Głównie chodzi o akcyzę na olej napędowy oraz akcyzę na papierosy. Jeśli chodzi o olej napędowy, wzrost akcyzy spowoduje wzrost cen oleju napędowego mniej więcej o 18 gr na litrze. Jeśli chodzi o zmianę stawki akcyzy na papierosy, wzrost ten wyniesie 4%. W przypadku tytoniu do palenia wzrost będzie nieco wyższy i wyniesie 6,6%.

    Przy ustalaniu minimalnych stawek akcyzy dość istotny jest kurs euro. Zgodnie z przepisami unijnymi bierzemy pod uwagę kurs euro z pierwszego roboczego dnia października, w tym konkretnym przypadku z 3 października tego roku - kurs 3 października wyniósł dokładnie 4,3815 - i według tego kursu wyliczamy minimalne stawki akcyzy. Ten kurs jest dużo wyższy aniżeli rok temu, w związku z czym również stawki akcyzy niestety będą wyższe.

    Zasadnicze pytanie, które pojawiło się na posiedzeniu komisji, było takie: Czy nie można było wynegocjować okresów przejściowych dla tej sprawy? W tym przypadku sytuacja wygląda w taki sposób, że jeśli chodzi o paliwa, to okresy przejściowe akurat stopniowo wygasają i od 1 stycznia 2012 r. musimy zastosować już właśnie tę minimalną stawkę akcyzy, którą określają przepisy unijne.

    Trochę inna sytuacja jest, jeśli chodzi o tytoń, o papierosy, o tytoń do palenia. W tym zakresie jesteśmy właśnie w okresie przejściowym. Okres ten wygasa 1 stycznia 2018 r., czyli można przyjąć, że mamy jeszcze sporo czasu. W związku z tym pytanie: Dlaczego już teraz zmieniamy stawkę akcyzy? Otóż sytuacja jest taka, że dzisiaj minimalna akcyza na papierosy wynosi 64 euro za tysiąc sztuk. W roku 2018 ta stawka wzrośnie aż do 90 euro, czyli o około 30%. W związku z tym trudno oczekiwać, że z dnia na dzień czy z roku na rok stawka akcyzy zmieni się o 30%. Zdecydowaliśmy się, żeby ta stawka rosła jednak stopniowo. W związku z tym ten wzrost jest niezbędny już od roku 2012. Oczywiście jest to również korzystne dla budżetu, bo można założyć, że nastąpi wzrost dochodów z tego tytułu, chociaż pojawiały się również głosy, że wzrost akcyzy być może wcale nie spowoduje wzrostu spożycia, wzrostu konsumpcji, a w związku z tym dochody do budżetu wcale nie będą większe. Muszę powiedzieć, że gdyby z powodu wzrostu akcyzy zmalała konsumpcja papierosów, to osobiście nie miałbym nic przeciwko temu. Wzrost cen z tego powodu wyniesie około 0,034%, a więc jest to zupełnie niewiele. Większość komisji zdecydowanie poparła ten projekt i stawki akcyzy na papierosy i na olej napędowy wzrosną, oczywiście jeżeli Wysoka Izba podzieli ten pogląd.

    Ostatnia rzecz, o której chciałbym powiedzieć, dotyczy finansowania zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Do tej pory maksymalne dofinansowanie jednostek samorządu terytorialnego wynosiło 80% kosztów realizacji zadania. Jest to zgodne z nową ustawą o finansach publicznych. Zresztą było to przyjęte przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. Okazuje się jednak, że nie we wszystkich przypadkach było to dobre rozwiązanie. W przypadku wypłat zasiłków stałych i opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne za osoby pobierające świadczenia z pomocy społecznej okazało się, że nie jest to właściwe rozwiązanie. W związku z tym proponuje się przywrócenie stanu prawnego sprzed 1 stycznia 2010 r., czyli sprzed tego momentu, w którym zaczęła obowiązywać nowa ustawa o finansach publicznych. Od tej pory, jeśli te rozwiązania zostaną przyjęte, będzie możliwość dofinansowania zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego do 100%. Jest to bardziej elastyczne podejście w różnych specyficznych sytuacjach jednostek samorządu terytorialnego. Myślę, że to będzie dobre rozwiązanie. Propozycja ta została zresztą zgodnie przyjęta na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych.

    Proszę państwa, jeszcze kilka zdań na temat poprawek, które zostały wniesione, oprócz tych, o których mówiłem wcześniej. Otóż chciałbym powiedzieć o dwóch grupach poprawek. Pierwsza grupa to są poprawki zaproponowane przez Biuro Legislacyjne. Sugestia była taka, aby część przepisów o charakterze epizodycznym nie była wpisywana do konkretnych ustaw, tak jak w projekcie, ale jako odrębny przepis w ustawie budżetowej, i to rozwiązanie zostało przyjęte przez Komisję Finansów Publicznych.

    Natomiast jest jeszcze druga grupa poprawek, które wywołały tutaj dużo więcej kontrowersji. Jest to grupa poprawek zgłoszonych przez posłów, konkretnie przez panią poseł Krystynę Skowrońską. Były to poprawki do ustaw, które nie były uwzględnione w projekcie rządowym, ale poprawiały wadliwe zapisy w ustawach, które albo już obowiązują, albo są w okresie vacatio legis. Były to poprawki techniczne, typowo legislacyjne, zupełnie drobne, ale sprawa budzi wątpliwości, gdyż dotyczyły ustaw, które nie były objęte projektem rządowym. Zgodnie z opinią Biura Legislacyjnego większość posłów uznała, że lepiej jest jednak dokonać tych poprawek, czyli lepiej zmienić wadliwe prawo już teraz, aniżeli dopuścić do tego, żeby takie wadliwe prawo obowiązywało. Rzeczywiście są to drobne rzeczy. Mogę państwu podać przykład dotyczący ustawy o zalegalizowaniu pobytu niektórych cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W jednym z artykułów były dwa podpunkty c. Jest to zupełny drobiazg, ale jednak jest tam jakaś wada legislacyjna i tę wadę legislacyjną Komisja Finansów Publicznych proponuje usunąć. Takich rozwiązań było kilka, były złe odesłania. Te wszystkie poprawki miały charakter legislacyjny, budziły one wątpliwości, ponieważ - jak mówiłem wcześniej - nie były zapisane w projekcie budżetowym, ale większość członków komisji uznała, że lepiej to prawo poprawić w taki sposób, aniżeli dopuścić do wejścia w życie czy do funkcjonowania prawa wadliwego.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! To wszystko, co chciałem powiedzieć na temat ustawy okołobudżetowej. W imieniu Komisji Finansów Publicznych proszę Wysoką Izbę, aby zechciała przyjąć sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych. Bardzo dziękuję za uwagę. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Jerzy Wenderlich)