31 punkt porządku dziennego:

Przedstawiona przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego ˝Informacja o działalności sądów administracyjnych w 2014 roku˝ (druk nr 3394) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 3447).

Poseł Zofia Czernow:

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Panie Prezesie! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka w sprawie informacji prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o działalności sądów administracyjnych w 2014 r., druki 3394 i 3447.

    Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka na posiedzeniu w dniu 27 maja br. zapoznała się z przedstawioną przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego prof. Romana Hausera informacją o działalności sądów administracyjnych w 2014 r. oraz odbyła szeroką dyskusję na ten temat.

    Działalność sądów administracyjnych w 2014 r., podobnie jak w latach poprzednich, była skoncentrowana na dbałości o ich efektywne funkcjonowanie, zapewniające obywatelom ochronę przed arbitralnym działaniem władzy publicznej poprzez eliminację aktów i czynności administracji publicznej wydanych bez podstawy prawnej lub z naruszeniem prawa.

    Zauważalny jest wzrost wpływu skarg do wojewódzkich sądów administracyjnych oraz skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W 2014 r. do wojewódzkich sądów administracyjnych wpłynęło 77 400 skarg na akty i czynności oraz 6770 skarg na bezczynność organów i przewlekłe prowadzenie postępowania, łącznie ponad 84 tys. skarg. Skargi na bezczynność stanowiły aż 8% wszystkich skarg. W porównaniu z rokiem poprzednim wpłynęło ponad 2 tys. spraw więcej. Najwięcej skarg wniosły osoby fizyczne, stanowiło to 74% skarg ogółem.

    O sprawności postępowań przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi świadczą konkretne liczby. I tak wojewódzkie sądy administracyjne załatwiły w terminie do trzech miesięcy 42,5% skarg, a w terminie do sześciu miesięcy - prawie 77%. Świadczy to niewątpliwie o dużej sprawności działania wojewódzkich sądów administracyjnych, a w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej niewątpliwie wojewódzkie sądy administracyjne są w czołówce. Wojewódzkie sądy administracyjne wyeliminowały z obrotu prawnego co piątą decyzję lub inną czynność organów administracyjnych, tj. na poziomie zbliżonym do lat poprzednich.

    W 2014 r. do Naczelnego Sądu Administracyjnego wpłynęło 17 800 skarg kasacyjnych. Wraz z pozostałymi z okresu poprzedniego Naczelny Sąd Administracyjny miał do rozpatrzenia 37 tys. skarg, tj. o 13% więcej niż w 2013 r. i 31% więcej aniżeli w roku 2012. W tym okresie Naczelny Sąd Administracyjny załatwił 15 tys. skarg, co stanowi 40% ogółu skarg kasacyjnych do rozpatrzenia.

    Podobnie jak w latach poprzednich najwięcej skarg kasacyjnych, o czym mówił przed chwilą pan prezes, dotyczyło podatków i innych świadczeń pieniężnych, do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej, oraz egzekucji tych świadczeń pieniężnych - stanowiły one ponad 43%, a następnie budownictwa i nadzoru architektoniczno-budowlanego, specjalistycznego, ochrony przeciwpożarowej - stanowiło to prawie 8% skarg kasacyjnych.

    W roku sprawozdawczym Naczelny Sąd Administracyjny załatwił w terminie do 12 miesięcy 54% ogółu spraw. W porównaniu z wynikami osiąganymi w innych krajach Naczelny Sąd Administracyjny jest niewątpliwie w czołówce europejskiej, co z przyjemnością pragnę podkreślić.

    Największą dyskusję w komisji wywołały zagadnienia wykonalności orzeczeń sądów administracyjnych. Zgodnie bowiem z art. 153 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia. Niejednokrotnie zdarzały się sytuacje, gdy organ uchybiał temu obowiązkowi, co skutkowało koniecznością ponownego przeprowadzenia postępowania administracyjnego i miało negatywny wpływ na przedłużanie się postępowania z nieuzasadnionych powodów. Przyczyną niepodjęcia przez organ sprawy po uchyleniu wyroku jest niczym nieuzasadniona bezczynność, podejmowanie czynności pozornych lub czynności zbędnych.

    Wprawdzie w sytuacji, gdy organ pozostaje w bezczynności po wyroku sądu, strona mogła wystąpić do sądu z wnioskiem o wymierzenie organowi grzywny, liczba wniosków w tej sprawie rosła, a sąd coraz częściej wymierzał organowi grzywnę, to jednak przepisy w tym zakresie były niewystarczające i nie ograniczały skali bezczynności.

    Ta sytuacja spowodowała reakcję prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego, który wniósł do Sejmu projekt ustawy nowelizującej ustawę Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Głównym celem nowelizacji było usprawnienie, uproszczenie i zapewnienie szybkości postępowania przed sądami administracyjnymi. Sejm uchwalił w kwietniu tego roku ustawę, która obecnie już obowiązuje.

    Zmiany w ustawie zmierzają do ograniczenia negatywnych zjawisk związanych z przewlekłością postępowania. W oparciu o nowe przepisy sądy administracyjne mają kompetencje do określenia w wyroku uwzględniającym skargę sposobu załatwienia sprawy, a nawet przyszłego rozstrzygnięcia, jeżeli uzasadniają to okoliczności sprawy. W określonych przypadkach sądy mogą orzekać merytorycznie, a nie tylko ograniczać się do uchylenia zaskarżonego aktu. W przypadku niewydania decyzji lub postanowienia o wskazanym rozstrzygnięciu w określonym przez sąd terminie strona może wnieść skargę, żądając wydania orzeczenia, a także wymierzenia organowi grzywny.

    Nowym rozwiązaniem jest możliwość zasądzenia przez sąd od organu na rzecz skarżącego sumy pieniężnej jako zadośćuczynienia za niewykonanie wyroku.

    Wpływ nowych przepisów na lepszą wykonalność orzeczeń sądów administracyjnych można będzie ocenić częściowo w 2016 r., a kompleksowo po zakończeniu 2016 r.

    W imieniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka pragnę serdecznie podziękować prof. Romanowi Hauserowi, prezesowi Naczelnego Sądu Administracyjnego, za działalność sądów administracyjnych w 2014 r. Szczególnie dziękuję za determinację i konsekwencję w dążeniu do sprawności, efektywności i rzetelności postępowań sądowoadministracyjnych jako narzędzi kontroli prawidłowości działania organów administracji publicznej, stanowiących niezbędne warunki budowania zaufania do instytucji państwa. Bardzo dziękuję, panie prezesie. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)