40 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Komisji do Spraw Unii Europejskiej o poselskim projekcie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druki nr 3109 i 3533).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Kazimierz Plocke:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo dziękuję wszystkim przedstawicielom klubów parlamentarnych za udział w debacie nad poselskim projektem ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Rzeczywiście trzeba przyznać, że ta debata była gorąca, ale jest najważniejszy moment: jesteśmy w przededniu głosowania nad tym niezwykle ważnym projektem.

    Chcę zwrócić uwagę na to, że po 11 latach obowiązywania ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nadszedł czas na dokonanie stosownych zmian wynikających z dotychczasowej pragmatyki stosowania tychże przepisów, a także zgłoszonych uwag, propozycji i wniosków przez stronę społeczną, zainteresowanych rolników, samorząd rolniczy, organizacje branżowe, jak również stosowne komisje w parlamencie.

    Chcę też zaakcentować naszą specyficzną sytuację w polskim rolnictwie, która wygląda tak, że mamy bardzo zróżnicowane gospodarstwa: od 1 ha do kilkunastu tysięcy hektarów. Warto o tym pamiętać. Warto także przywołać przepis art. 23 konstytucji, który mówi, że ustrój rolny w Polsce opiera się na gospodarstwie rodzinnym.

    (Głos z sali: Słuchajcie ministra.)

    W projektowanych przepisach ustawy odnosimy się do gospodarstwa rodzinnego o powierzchni do 300 ha albo 300 ha. Uważam, że to jest uregulowane. Myślę, że na zawsze będziemy mogli się tym terminem posługiwać. Choć prawdą jest też, że są gospodarstwa prywatne i indywidualne, które mają powierzchnię i 500 ha, i 800 ha. Wiemy też, że poprzez dzierżawę można było kupić 500 ha z zasobów Skarbu Państwa jako własność gospodarstw. Takie przypadki także mamy, więc warto sobie tutaj postawić kilka kluczowych pytań w tej sprawie.

    Będziemy mieli dobrze uregulowane kwestie gospodarstwa rodzinnego i wszelkie zasady, które wynikają z funkcjonowania tego gospodarstwa, łącznie z możliwością korzystania z pomocy przewidzianej prawem w ramach wspólnej polityki rolnej. Zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązania wyczerpują na dzisiaj te wszystkie doświadczenia, które były zgłaszane przez zainteresowane strony, stronę społeczną, a także administrację, związki branżowe i izby rolnicze.

    Odnosząc się do kilku istotnych wątków, chcę zwrócić uwagę na to, co było wielokrotnie podkreślane w wypowiedziach parlamentarzystów, a mianowicie na opinię Biura Analiz Sejmowych. Otóż chciałbym zwrócić uwagę na to, że jest to opinia, która również została napisana naprędce i na kolanie, w trybie pilnym. Jeżeli w tejże opinii, która ma być wiarygodna, czytamy na str. 4, że rozbudowujemy strukturę Agencji Nieruchomości Rolnych poprzez tworzenie oddziałów regionalnych, to rzeczywiście można sobie postawić pytanie: O co chodzi? To też jest bardzo interesujący przykład. Biuro Analiz Sejmowych odnosi się również do kwestii związanych z możliwą niezgodnością art. 6 projektu z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Jest napisane, do którego projektu odnosi się ten zarzut czy ta opinia.

    I wreszcie kolejna istotna sprawa. W opinii BAS-u zarzutem jest to, co jest laurką, która znalazła się w projekcie ustawy, mianowicie zastępca przewodniczącego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego wspólnie z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi zaproponował przepisy dotyczące przeniesienia własności nieruchomości obejmujących gospodarstwa rolne. A więc jak to jest? Tu jest zarzut, a tu są rozwiązania, które są przez fachowców, wybitnych ekspertów od prawa cywilnego uznane za dobre, i te rozwiązania znalazły się także w projekcie ustawy, nad którym dzisiaj procedujemy.

    Jeszcze kilka uwag szczegółowych. Opinia publiczna jest zelektryzowana informacją, że polska ziemia już jest wyprzedana. Ja tylko chciałbym dodać, że z danych wynika, że ok. 2 tys. ha gruntów rolnych sprzedano cudzoziemcom w rozumieniu przepisów ustawy o cudzoziemcach.

    (Poseł Jacek Bogucki: 200 tys., panie ministrze, na słupy.)

    Mówię o oficjalnych danych, które są do dyspozycji Wysokiej Izby.

    Natomiast prawdą jest to, że w dzierżawie przez spółki z kapitałem zagranicznym jest ponad 85 tys. ha, a 30 tys. ha to grunty dzierżawione przez spółki z mniejszościowym kapitałem zagranicznym. To jest informacja oficjalna, która jest dzisiaj do opublikowania.

    A więc to nie jest tak, jak straszy się Polaków, że praktycznie Polska już nie istnieje, bo ziemia została wykupiona. Dlatego tworzymy te przepisy, które będą zabezpieczać to w oparciu o traktaty i o przepisy prawa krajowego, dając możliwość jeszcze większej kontroli nad obrotem nieruchomościami rolnymi w Polsce niż do tej pory, chociażby poprzez takie rozwiązania, jak: powołanie komisji do spraw ustroju rolnego przy dyrektorze regionalnym Agencji Nieruchomości Rolnych...

    (Poseł Zbigniew Babalski: To wiemy, panie ministrze, znamy tę ustawę.)

    Będzie czas na odpowiedź, tak że spokojnie.

    ...czy stosowanie hipoteki, która będzie równoważyła się z wartością nieruchomości. Wreszcie Agencja Nieruchomości Rolnych uzyskuje prawo ingerowania w prawo pierwokupu i odkupu, mając zwiększone środki finansowe. Na rok 2016 jest to kwota ok. 650 mln zł.

    Natomiast jeśli chodzi o jeszcze jedną sprawę, propozycję z projektu złożonego przez Prawo i Sprawiedliwość, ażeby zakazać...

    (Poseł Zbigniew Babalski: Moratorium.)

    ...na okres 5 lat sprzedaży ziemi, to mam pytanie do kolegów z Prawa i Sprawiedliwości: Czy chcecie, ażeby cudzoziemcy zameldowali się w Polsce i przez 5 lat byli obywatelami RP, żeby później uzyskać prawo do pierwokupu ziemi?

    (Głos z sali: Nie!)

    Tego chcecie?

    (Poseł Zbigniew Babalski: Ustanowimy takie prawo, które będzie dobre.)

    Dobrze, to ustanowicie je, jak wygracie wybory, natomiast dzisiaj dyskutujemy o realnym projekcie, który jest na stole, jest dyskutowany. I jeżeli Biuro Analiz Sejmowych krytykuje ten projekt, który jest projektem racjonalnym, to mogę sobie wyobrazić, jaka może być opinia BAS wobec waszego projektu, który jest jeszcze bardziej restrykcyjny. Warto o tym pamiętać.

    (Głos z sali: Trzeba było sprawdzić.)

    Proszę państwa, jest jeszcze kilka istotnych spraw, które chciałbym podnieść. Panie pośle Babalski, ustawa zabezpiecza przed nielegalnym obrotem nieruchomościami rolnymi. Agencja Nieruchomości Rolnych we wszystkich wątpliwych przypadkach może skorzystać z tego prawa pierwokupu bądź odkupu.

    (Poseł Zbigniew Babalski: Ale nie musi.)

    Mówię: w wątpliwych przypadkach.

    I jeszcze jedno. Warto zwrócić...

    (Poseł Zbigniew Babalski: Które artykuły?)

    To jest art. 9 ustawy.

    (Poseł Zbigniew Babalski: Nie ma obligatoryjnego...)

    ...uwagę, że kluczowa będzie opinia, ustalenie komisji do spraw ustroju rolnego.

    (Głos z sali: Nieprawda, panie ministrze.)

    Jeżeli nie ufamy swoim ludziom, to jest to katastrofa.

    (Poseł Zbigniew Babalski: Panie Ministrze, ustawa jest dokumentem...)

    (Głos z sali: My naszym ludziom ufamy, ale waszym nie.)

    Uważam (Dzwonek), że po to tworzy się prawo, żeby ono było dobrze stosowane. To po pierwsze.

    Po drugie, nie kończymy prac nad tym projektem w Wysokiej Izbie. Panie kolego pośle Babalski, zwracam się do pana, nie kończymy procedury legislacyjnej, jest jeszcze Senat, ta debata jeszcze będzie trwać.

    (Poseł Romuald Ajchler: Co ze spółdzielczością, panie ministrze?)

    Kolejna sprawa dotyczy roszczeń byłych właścicieli. Otóż chciałbym poinformować, że art. 29 ust. 1 pkt 1 obowiązującej ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa zostaje skreślony. Oznacza to, że byli właściciele bądź ich spadkobiercy nie będą mogli korzystać z pierwszeństwa w nabywaniu gruntów rolnych, i to także jest praktyczna realizacja postulatów środowiska rolniczego.

    Chciałbym też podać jako ciekawostkę, że najtrudniejsza sytuacja, jeżeli chodzi o roszczenia reprywatyzacyjne, jest na terenie województw wielkopolskiego i kujawsko-pomorskiego. Łącznie w skali kraju złożono prawie 2,9 tys. wniosków na ogólną powierzchnię 363 tys. ha. Natomiast od roku 2010 powierzchnia gruntów, wobec których udokumentowano roszczenia, wynosi 23,5 tys. ha.

    Pan poseł Bogucki pytał, dlaczego termin wyznaczono na 1 stycznia 2016 r. Taki termin został ustalony, ponieważ jeszcze przewiduje się procedowanie w Senacie, przewiduje się podpisanie tego przez pana prezydenta, przewiduje się procedurę powołania wszystkich przedstawicieli komisji wspólnej, a równocześnie trzeba pamiętać, że realizujemy ustawę budżetową na rok 2015, gdzie agencja ma praktyczne zalecenia i zadania do wykonania w zakresie wpłat do Funduszu Rekompensacyjnego i funduszu reprywatyzacyjnego...

    (Poseł Zbigniew Babalski: To jest argument.)

    A więc te bardzo poważne kwestie także muszą być uwzględnione.

    Pan poseł Maliszewski bardzo dużo czasu poświęcił tematowi dialogu społecznego. Tak, wydaje nam się, że jest on konieczny, potrzebny. Wydaje mi się, że strona społeczna najlepiej to rozumie, zwracam się do kolegów na galerii, ponieważ spotkania, które odbyliśmy, też zaowocowały konkretnymi rozwiązaniami. Pani premier również wyraziła opinię, że dzisiaj nie ma możliwości wprowadzenia zmian do traktatu akcesyjnego i strona polska takiej inicjatywy nie podejmie. Jeżeli chodzi o rozwiązania krajowe, to myślę, że oczekiwania zostały spełnione.

    Pan poseł Polak wyrażał wątpliwości, czy te przepisy będą dobrze zastosowane i czy Agencja Nieruchomości Rolnych będzie mogła skorzystać z prawa pierwokupu i w jakim trybie. Oczywiście taka możliwość zawsze istnieje. Agencja kierować się będzie wskazaniami komisji do spraw kształtowania ustroju rolnego.

    Jeżeli chodzi o art. 24., w którym jest mowa o rozporządzeniu w sprawie rezerwy strategicznej państwa, które wyda Rada Ministrów, dzisiaj z pewnością ta kwestia będzie rozstrzygnięta. Wiemy już, że z pewnością chcielibyśmy w tej rezerwie ująć, to jest pewne, grunty, które są dzierżawione przez spółki strategiczne. Ta powierzchnia pewnie będzie jeszcze poszerzona. Trzeba będzie konkretnych analiz przeprowadzonych przez ekspertów, by wypełnić ten przepis i stworzyć to, co jest bardzo ważne i o co zabiegają także sami rolnicy.

    Pan przewodniczący Jurgiel zwrócił uwagę na pewną sytuację, która teoretycznie może wystąpić, i opisał ją. Chciałbym powiedzieć, że oczywiście można przedstawiać różne przykłady. W tym wszystkim najważniejsze jest to, że nasi przedstawiciele, którzy będą tworzyć komisję do spraw kształtowania ustroju rolnego, muszą być bardzo odpowiedzialni także za swoją działalność. Wydaje się, że działalność tych ludzi będzie kluczowa. Zresztą przyjęte na Pomorzu Zachodnim po protestach rolników rozwiązania, rozporządzenia wydane przez prezesa zaczęły funkcjonować. Dzisiaj na szczęście mamy szansę wszystkie przepisy wynikające z rozporządzeń prezesa zamienić na przepisy ustawowe. Uważam, że to jest rozwiązanie, które będzie miało jeszcze większą moc i skuteczność.

    Pan poseł Dunin pytał, czy ustawa spełnia wymagania w zakresie ochrony ziemi przed cudzoziemcami. Tak, ta ustawa te kryteria spełnia. Jest ona zgodna także z prawem europejskim. Jeżeli chodzi o spadkobiercę, to już mówiłem, że spadkobiercy bądź byli właściciele nie będą korzystać z prawa pierwszeństwa w nabywaniu nieruchomości rolnych.

    Pan poseł Kalemba pytał o wyłączenia gruntów, tych 30%. Otóż w skali kraju wyłączyliśmy ponad 77 tys. ha, na Pomorzu Zachodnim - 17 tys. ha. A więc była dodatkowa powierzchnia, która w ramach ograniczonych przetargów trafiła do rolników. Ten proces jeszcze trwa. O ile dobrze pamiętam, ponad 60% tych wyłączeń jest już zrealizowanych. Rzeczywiście w tych rozwiązaniach, to jeszcze mówię do pana posła Kalemby, kwestia dzierżawy jest traktowana na równi ze sprzedażą nieruchomości. To też jest praktyczna realizacja postulatów środowiska rolniczego.

    Pan Telus postawił bardzo ważne pytanie i chciałbym też zwrócić na nie uwagę: Co będzie, kiedy cudzoziemiec zaproponuje wysoką cenę za nieruchomości? Otóż, po pierwsze, agencja może tej propozycji, tej transakcji nie uznać z uwagi na rażąco wysoką cenę. Wtedy rzeczywiście będą stosowane odpowiednie przepisy. Nie ma żadnych obaw.

    (Poseł Stanisław Kalemba: Musi być wydana decyzja dyrektora.)

    (Głos z sali: Jak dostanie w łapę, to nie musi.)

    Pan poseł Sosnowski, już mówiłem o tym, zwrócił uwagę na kilka istotnych kwestii. Czy ustawa chroni przed spekulacją? Tak, chroni.

    (Poseł Robert Telus: Nie bardzo.)

    Musimy też wiedzieć o jednej kwestii. Można wyobrazić sobie rygorystyczne przepisy, które mogą być niezgodne z przepisami Unii Europejskiej. W związku z tym my zaproponowaliśmy przepisy zgodne z przepisami Unii Europejskiej i takie też są w projekcie poselskim. To jest jak gdyby tajemnica. Jeżeli ktoś się powołuje na węgierskie przepisy, to jeszcze troszeczkę poczekajmy i zobaczymy, jaka będzie reakcja Unii Europejskiej na drastyczne ograniczenia w obrocie nieruchomościami rolnymi w oparciu o przepisy Unii Europejskiej. A więc przed nami pewnie jeszcze daleka droga.

    (Poseł Romuald Ajchler: A co ze spółdzielczością?)

    Chciałbym jeszcze raz bardzo gorąco podziękować za wszystkie zgłoszone uwagi i pytania. Jednocześnie deklaruję pracę przy dalszym procedowaniu w Senacie i pewnie jeszcze w Sejmie. Dziękuję państwu za uwagę. (Oklaski)