5 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka (druki nr 3526 i 3552).

Poseł Jacek Świat:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiam stanowisko klubu Prawo i Sprawiedliwość na temat projektu ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka, zawartego w druku nr 3526.

    Wysoki Sejmie! Idea tej nowelizacji przedstawiona została jako wielce szczytna, idzie bowiem o przyspieszenie działań rzecznik praw dziecka, skrócenie do minimum sytuacji dla dziecka trudnych czy wręcz niosących cierpienia. Drogą do tego ma być ułatwienie rzecznikowi np. włączania się do postępowań sądowych na prawach prokuratora, choćby poprzez możliwość dostępu do akt w siedzibie rzecznika. Urząd rzecznika dysponuje zbyt skromnymi zasobami kadrowymi, by odwiedzić wszystkie miejsca w Polsce, gdzie toczą się sprawy z zakresu jego kompetencji. Brzmi to bardzo dobrze i myślę, że nikt przy zdrowym zmysłach nie jest zwolennikiem przewlekłości postępowań.

    Pojawia się jednak pytanie, czy lekarstwo nie będzie tutaj gorsze od choroby. Nowelizacja przewiduje, jak powiedziałem, że rzecznik uzyska prawo wglądu do akt również w siedzibie, a to oznacza, że instytucje publiczne, przede wszystkim sądy, będą miały obowiązek przesyłania rzecznikowi akt dotyczących również spraw będących w toku. Nie da się w tym miejscu uniknąć pytania o bezpieczeństwo tych akt zawierających dane wrażliwe, i to szczególnie wrażliwe, bo dotyczące dzieci, tym bardziej że rzecznik otrzymuje też spore uprawnienia dotyczące przetwarzania tych danych.

    Kolejna wątpliwość dotyczy nierówności praw stron. Rzecznik pełniący potencjalnie funkcję prokuratorską choćby na etapie postępowania przygotowawczego uzyskuje przewagę nad rodzicami, czyli drugą stroną postępowania. Jest wreszcie wątpliwość natury konstytucyjnej. Oto rzecznik praw dziecka ma uzyskać w istocie większe uprawnienia niż rzecznik praw obywatelskich, który może otrzymać do siedziby akta spraw zakończonych. Jest to o tyle bulwersujące, że rzecznik praw obywatelskich jest organem konstytucyjnym i ma szczególnie miejsce w polskim systemie prawnym i ustrojowym, silniejsze niż rzecznik praw dziecka, którego powołanie konstytucja deleguje do zwykłej ustawy. Rodzi się tu więc pytanie, czy nie jest tutaj naruszony art. 51 ust. 2 konstytucji ograniczający dostęp do akt tylko do niezbędnego minimum dla realizacji zasady państwa prawa. Wydaje się, że lepszą drogą, lepszym rozwiązaniem byłoby tutaj ujednolicenie uprawnień rzecznika praw obywatelskich i rzecznika praw dziecka oraz opracowanie jednolitych procedur postępowania z dokumentami zawierającymi dane wrażliwe. Właściwsze naszym zdaniem byłoby wyposażenie rzecznika praw dziecka w uprawnienia, jakie ma rzecznik praw obywatelskich, do żądania informacji o stanie spraw w toku postępowania prokuratorskiego bądź sądowego, a rzeczywiście w tej dziedzinie panuje dziś w praktyce zupełna dowolność.

    Wysoki Sejmie! Projekt został przedstawiony jako poselski. To jest oczywiście wygodna droga omijająca żmudny proces uzgodnień międzyresortowych i konsultacji. Rzeczywiście do projektu nie zostało dołączone stanowisko rządu, nie ma oficjalnego stanowiska ministra sprawiedliwości, nie ma oficjalnego stanowiska GIODO, choć pytałem o to podczas posiedzenia komisji. Otrzymaliśmy oczywiście mnóstwo ustnych wyjaśnień podczas posiedzenia komisji, ale to jednak cokolwiek za mało.

    Sama nowelizacja, o której tu mówimy, nabiera dość innego wymiaru, gdy zaczniemy rozpatrywać ją w szerszym kontekście praktyki prawnej, choćby w kontekście tzw. ustawy antyprzemocowej. Mamy bowiem do czynienia ze stopniowym zwiększaniem uprawnień instytucji państwa do ingerowania w życie rodziny, do ingerowania w jej autonomię zagwarantowaną w art. 48 konstytucji. Naprawdę nie chciałbym się w pewnym momencie znaleźć w krainie Jugendamtów.

    W tej sytuacji mój klub nie może poprzeć omówionej ustawy i będzie głosował przeciw.