24 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych (druki nr 3193 i 3593).

Poseł Sprawozdawca Krzysztof Jurgiel:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawiam sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych.

    Marszałek Sejmu zgodnie z art. 37 ust. 1 i art. 40 ust. 1 regulaminu Sejmu, po zasięgnięciu opinii Sejmu, skierował powyższy projekt ustawy do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi do pierwszego czytania. Komisja powołała podkomisję, następnie 2 lipca rozpatrzyła go i wnosi, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył załączony projekt ustawy.

    Wysoka Izbo! Celem projektu jest uporządkowanie stanu prawnego w zakresie wspólnot gruntowych i dostosowanie zasad ich funkcjonowania do współczesnych realiów społeczno-gospodarczych. Projekt zakłada, po pierwsze, wprowadzenie nowych zasad ustalania uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, po drugie, umożliwienie członkom wspólnoty jej przekształcenie w prawo własności gruntów w częściach ułamkowych, po trzecie, zmianę zasad funkcjonowania spółki celowej powołanej do zarządzania wspólnotą przez umożliwienie członkom wspólnoty zaskarżania uchwał sprzecznych z prawem lub statutem spółki.

    Zgodnie z ustawą, która reguluje tę sprawę, a więc ustawą matką z 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych - w art. 1 wymieniono, co zaliczamy do wspólnot gruntowych - w Polsce funkcjonuje 5100 wspólnot gruntowych na łącznym obszarze 107 tys. ha. 3500 nie ma stanu prawnego ustalonego zgodnie z tą ustawą, a tylko 1080 utworzyło spółki zgodnie z ustawą.

    Przytoczę kilka najważniejszych propozycji zmian w tej ustawie. Pierwsza dotyczy art. 6, w którym określone są ogólne zasady: uprawnionymi do udziału we wspólnocie są osoby fizyczne lub prawne posiadające gospodarstwo rolne, jeżeli w ciągu ostatniego roku przed dniem wejścia w życie ustawy faktycznie korzystały z tej wspólnoty. Dodano art. 6a, zgodnie z którym jeśli nie jest możliwe ustalenie uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, o której mowa w art. 6 ust. 1 lub 2, uprawnionymi do udziału w tej wspólnocie są osoby fizyczne i osoby prawne, które - i to jest ta najważniejsza zmiana - posiadają gospodarstwa rolne i nieprzerwanie przez okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. faktycznie korzystały ze wspólnoty gruntowej, albo osoby fizyczne, które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie miejscowości, w której znajdują się grunty stanowiące wspólnotę, lub mają miejsce zamieszkania w innej miejscowości, a w tej miejscowości prowadzą gospodarstwo rolne, jeżeli wspólnotą gruntową są lasy, grunty leśne albo nieużytki przeznaczone do zalesienia, chyba że przez okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. osoby te faktycznie nie korzystały ze wspólnoty.

    Druga zasadnicza zmiana dotyczy art. 8, w którym stwierdza się, że starosta ustala, które spośród nieruchomości, o których mowa w art. 1 - tam, gdzie są wymienione rodzaje wspólnot - stanowią mienie gromadzkie. Zmiana polega na dodaniu art. 8a, w którym określa się zasadę ustalania, które nieruchomości stanowią wspólnotę gruntową.

    Wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym jeśli do dnia 30 czerwca 2016 r. nie ustalono udziału we wspólnocie - mówię tutaj o trybie, który obowiązywał na podstawie ustawy z 1963 r. - to udział we wspólnocie ustala się na nowo. Jeszcze raz to powtórzę: jeśli do 30 czerwca 2016 r. w trybie starej ustawy nie zostaną na wniosek uprawnionych ustalone udziały, wtedy prawo do udziału we wspólnocie mają osoby, które posiadają gospodarstwo rolne nieprzerwanie przez okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i faktycznie korzystają ze wspólnoty. Jest to tzw. drugi krok i jeśli w tym drugim etapie nie nastąpi wydanie decyzji, czyli nie będzie uprawnionych, to w trzecim etapie gmina ma prawo wystąpić z wnioskiem o przejęcie części wspólnoty na cele zawarte w ustawie o gospodarce nieruchomościami, czyli na cele publiczne, w tym na budownictwo mieszkaniowe. Jeśli gmina nie wystąpi z wnioskiem ani nie będzie decyzji - tutaj decyzje wydaje wojewoda - o przeniesieniu tej własności, wtedy te nieruchomości, w drodze decyzji wojewody, przechodzą na Skarb Państwa.

    Te ważniejsze zmiany są już proceduralne. Następna sprawa dotyczy uzupełnienia spraw związanych z zagospodarowaniem. Tutaj ważna jest zmiana dotycząca statutu, chodzi o określenie, co powinien zawierać statut. Dodano dwa punkty, określono rodzaj dokonywanych przez spółkę czynności prawnych, w przypadku których podjęcie uchwały wymaga zebrania członków, czyli jest to wzmocnienie wszystkich udziałowców, i warunki reprezentowania spółki oraz zaciągania zobowiązań majątkowych.

    Art. 18 określał, że statut spółki, jego zmiany zatwierdza wójt. Nie było określone, w jakiej formie, dlatego doprecyzowano, że statut spółki, jego zmiany wójt, burmistrz, prezydent zatwierdza w drodze decyzji.

    Następnie dodano art. 19a dotyczący możliwości powództwa o uchylenie uchwały spółki i określono, kto może wytoczyć takie powództwo. Podczas prac komisji była na ten temat dyskusja, natomiast ostatecznie przyjęto, że prawo wytoczenia powództwa przysługuje zarządowi, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym członkom. Zgodnie z ust. 3 prawo do wytoczenia powództwa przysługuje także wójtowi, z zastrzeżeniem przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 3.

    Następna ważna zmiana. Jeśli w ciągu trzech miesięcy od daty ustalenia wykazu uprawnionych wspólnota nie przedstawi do zatwierdzenia statutu, zostanie utworzona - tutaj wprowadza się to pojęcie - spółka przymusowa.

    Następne zmiany dotyczą rozporządzania wspólnotami gruntowymi. Tutaj mamy, po pierwsze, że jeżeli chodzi o sprzedaż nieruchomości stanowiącej wspólnotę gruntową, to gminie przysługuje prawo pierwokupu. Udział we wspólnocie może być zbywany wyłącznie w całości tylko na rzecz osoby posiadającej już udział w tej wspólnocie oraz na rzecz osób posiadających gospodarstwa rolne w tej samej wsi lub we wsiach przylegających do wspólnoty. Dodano w art. 27 nowy ust. 2 w brzmieniu: ˝Zbycie udziału we wspólnocie gruntowej wymaga formy aktu notarialnego˝.

    Następnie dodano cały rozdział 3a, w którym postanawia się o przekształceniu wspólnot gruntowych we współwłasność. Ogólne postanowienie brzmi: ˝Uprawnieni do udziału we wspólnocie gruntowej mogą podjąć uchwałę o przekształceniu wspólnoty gruntowej we współwłasność w częściach ułamkowych˝. Ważne jest tutaj, że uchwała podejmowana jest jednogłośnie przez wszystkich uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej. Przy braku jednomyślności należy stosować Kodeks cywilny. I to są te najważniejsze zmiany.

    Trzeba jednak tutaj wskazać, że podczas pracy komisji i podkomisji wystąpiliśmy o szereg opinii do Krajowej Rady Izb Rolniczych, do Związku Powiatów Polskich. Opinie Związku Powiatów Polskich zostały po uzgodnieniach uwzględnione. Natomiast jeżeli chodzi o największe kontrowersje, poza tymi omówionymi rozwiązaniami, i to jest też dylemat dla Wysokiej Izby, muszę o tym powiedzieć, bo to jest bardzo ważne, to w tej ustawie Biuro Legislacyjne, Biuro Analiz Sejmowych kwestionowało zgodność z konstytucją art. 6a, a więc tego zasadniczego artykułu, który uznano za łamiący konstytucyjne prawo własności, bo tutaj mamy, Wysoka Izbo, taką sytuację, że po nieustaleniu uprawnionych we wspólnocie gruntowej w trybie art. 6, czyli tak jak to było w roku 1963, wprowadzono mechanizm umożliwiający udział we wspólnocie osób, które pięć lat korzystały ze wspólnoty gruntowej, a także posiadają gospodarstwo rolne. Zdaniem Biura Analiz Sejmowych to może być niezgodnie z art. 64 ust. 1 i ust. 2 konstytucji. Wystąpiliśmy do biura legislacyjnego rządu i tutaj mamy z tej strony uzasadnienie, że przyjęto taką formułę, jaka była w roku 1963. Wtedy takie uprawnienia otrzymały osoby, które posiadały gospodarstwo i rok przed wejściem w życie ustawy korzystały ze wspólnoty. Teraz też jest taka propozycja, ponieważ po 50 latach są trudności w ustaleniu udziałowców. Przyjęto zatem konstrukcję, że dotyczy to stanu, jaki był pięć lat przed wejściem przepisów, czyli tak porównawczo zastosowano tę metodę i tutaj rząd przyjął stanowisko, że to należy przyjąć, a większość komisji taką decyzję podjęła. Tak jak mówię, tutaj są ekspertyzy, może każdy przed głosowaniem się zastanowić i oddać głos według swego sumienia, bo można różnie do tego podchodzić. Ale mówię, jest to wątpliwość konstytucyjna, natomiast stanowisko rządu tutaj jest jednoznaczne i takie rozwiązanie przyjęto.

    Druga sprawa, która była podnoszona, jeśli chodzi o zgodność z konstytucją, to sprawa art. 47 konstytucji dotyczącego prywatności, a także art. 51 ust. 2 dotyczącego autonomii informacji dotyczącej jednostki. Tutaj chodzi o ogłaszanie różnych decyzji w prasie. W pierwszej wersji przyjęto, że te decyzje będą ogłaszane i udziałowcy będą informowani przez Internet, będzie to zamieszczane w Internecie, ale po opiniach generalnego inspektora ochrony danych osobowych rząd wycofał się, jeżeli chodzi o Internet. Przyjęto zasadę, że ogłasza się w sposób zwyczajowy przyjęty w danej miejscowości oraz w Biuletynie Informacji Publicznej urzędu gminy, ewentualnie też w prasie lokalnej. Generalny inspektor ochrony danych osobowych oczywiście restrykcyjnie podchodzi do pewnych spraw, natomiast tutaj coś trzeba wybrać. Ja też uważam, że jeśli ma być te pół roku czy ileś tam, - poprawkę Prawo i Sprawiedliwość będzie składało, żeby to był rok - to przy wykonaniu tego pierwszego kroku należałoby się zastanowić, w jaki sposób dotrzeć do wszystkich potencjalnych uprawnionych z informacją, tak aby po paru latach nie było konieczności korzystania z instytucji Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczącej stwierdzenia unieważnienia, chyba art. 156 dotyczy stwierdzania nieważności decyzji.

    Tak że te dwie sprawy, o których powiedziałem, niektóre rozwiązania, te podstawowe rozwiązania mogą budzić wątpliwość, jeżeli chodzi o zgodność z konstytucją. Ale taka jest decyzja rządu, jest to projekt rządowy i został przez większość komisji przyjęty. Dziękuję bardzo. (Oklaski)