15 punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Mieczysław Kasprzak:

    Dziękuję bardzo.

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Uczelnie wyższe jako jednostki sektora finansów publicznych zobligowane są do prowadzenia gospodarki finansowej w sposób racjonalny i efektywny, jednak uczelnie zgłosiły szereg uwag wobec procedury przekazywania środków finansowych i udzielania informacji w tym zakresie. Ponaddwumiesięczny okres od momentu zatwierdzenia, podpisania ustawy budżetowej na dany rok do chwili ostatecznego podziału środków w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego i przekazania wiedzy w tym zakresie uczelniom uniemożliwia racjonalne prowadzenie gospodarki finansowej. Zazwyczaj decyzje o wysokości budżetu na dany rok kalendarzowy są przekazywane szkołom wyższym w kwietniu, co znacznie utrudnia funkcjonowanie uczelniom bazującym jedynie na przyjętym prowizorium. Uczelnie nie mają pełnej wiedzy na temat przewidywanej wysokości budżetu.

    Zgodnie z obowiązującymi przepisami podział dotacji tzw. podstawowej jest dokonywany w oparciu o algorytm przy uwzględnieniu podziałów uzupełniających i korygujących. Należy jednak zauważyć, że wydatki eksploatacyjne związane z przyjęciem dodatkowych powierzchni dydaktycznych finansowanych za zgodą Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego są określane w skali czteromiesięcznej, a nie dwunastomiesięcznej. Uczelnie zgłaszają w tym zakresie szereg uwag. (Dzwonek) Szczególne problemy występują na uczelniach lotniczych. Związane jest to z utrzymaniem personelu szkoleniowego i bazy.

    Moje pytanie: Czy ministerstwo przewiduje jakieś zmiany w tym zakresie, bo dawniej była taka dobra praktyka, że wcześniej informowano uczelnie o przewidywanych środkach finansowych, aby mogły one racjonalnie prowadzić gospodarkę finansową? Wiele uczelni musi korzystać z kredytów lub z dodatkowych środków w okresie przejściowym. Czy Ministerstwo Finansów przewiduje tutaj jakieś zmiany, aby dać możliwość bardziej racjonalnego i efektywnego korzystania z przyznanych środków? Dziękuję bardzo.

15 punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Marek Ratajczak:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szanowni Państwo! W wypowiedzi i pytaniu pana posła w zasadzie zawarte były trzy elementy. Jeden dotyczył terminu, w którym uczelnie dowiadują się o budżecie, o dotacji przyznanej na kolejny rok. Drugi problem jest związany z uwzględnianiem kosztów utrzymania bazy materialnej w dotacjach dla poszczególnych uczelni. I trzeci problem, specyficzny, dotyczy kilku uczelni związanych z kształceniem - umownie - lotników czy personelu na potrzeby lotnictwa.

    Jeśli chodzi o pierwszą sprawę, to mogę powiedzieć tylko tyle: przede wszystkim czynimy starania, żeby - m.in. w wyniku rozwoju systemu POL-on - przyspieszyć termin wydawania decyzji związanych z naliczaniem dotacji dla poszczególnych uczelni. Algorytm, który służy do naliczania dotacji, obejmuje elementy, które są - jeszcze nie wszystkie - objęte systemem POL-on. Są to np. kwestie grantów związanych z udziałem polskich naukowców w programie ˝Horyzont 2020˝ czy z ˝Narodowym programem rozwoju humanistyki˝, przy czym elementy i jeden, i drugi zostały wprowadzone do algorytmu na wyraźne życzenie znacznej części środowiska akademickiego.

    Natomiast chcę wyraźnie podkreślić, że zmiany, o których mówił pan poseł, w zakresie wysokości dotacji w ostatnich kilku latach dotyczą, powiedziałbym, stosunkowo niewielkiego przedziału, licząc rok do roku, dla ponad 90% uczelni. A ponieważ rozporządzenie, które reguluje podział dotacji, jest zawsze znane z wyprzedzeniem - zmiany proponowane w tym rozporządzeniu są podawane do wiadomości publicznej, chociażby w ramach konsultacji ze środowiskiem akademickim - to w związku z tym wydaje mi się, że ryzyko, o którym mówił pan poseł, czyli że uczelnie nie wiedzą, jakiej dotacji na przyszły rok mogą się spodziewać, jest, jak powiadam, dla zdecydowanej większości uczelni stosunkowo niewielkie, bo są to zmiany dotacji rzędu 2-3% w stosunku do roku wcześniejszego albo nawet mniejsze.

    Natomiast nie zmienimy, przynajmniej na razie, tego, że system dotacyjny, jak cały system budżetowania, oparty jest na zasadzie jednego roku. Nie możemy tego zmienić - co część środowiska akademickiego coraz wyraźniej postuluje - i w wypadku dotacji na potrzeby szkół wyższych wprowadzić mechanizmów, które pozwalałyby na określenie tej dotacji np. na cały okres kadencji władz uczelni - w tej chwili jest to okres czteroletni - żeby właśnie to ryzyko, nawet w zakresie jakichkolwiek zmian, wyraźnie wyeliminować.

    Jeśli chodzi o drugą kwestię, to pragnę przypomnieć, że majątek nie występuje jako odrębny element algorytmu podziału dotacji. Założenie jest takie, że ta dotacja ma objąć wszystkie koszty, jest przeznaczona na finansowanie wszelkich elementów kosztów, które związane są z funkcjonowaniem uczelni. Natomiast jeśli chodzi o cztery miesiące, o których mówił pan poseł, to można powiedzieć tak: już wiele lat temu ministerstwo przyjęło taką politykę, że uczelnie, które oddają do użytku nowe obiekty, otrzymują swoistą premię poza algorytmem, w postaci naliczenia kosztów utrzymania danego majątku z czterech miesięcy, co następnie, w kolejnym roku, jest już włączane do podziału algorytmicznego. Natomiast jest to, można powiedzieć, swego rodzaju premia, którą otrzymują te uczelnie, która nie jest przewidziana w podstawowym podziale środków. W podstawowym podziale środków nie ma odrębnego elementu, jakim są koszty utrzymania majątku. Mamy świadomość, że dla części uczelni jest to problem - mamy coraz bardziej narastający problem dotyczący utrzymania starzejącej się bazy materialnej poszczególnych uczelni czy, w tej chwili, kosztów utrzymania nowych obiektów - natomiast w podstawowych regułach nie ma, jako odrębnego elementu, kosztów utrzymania majątku.

    Natomiast co do tego trzeciego elementu, czyli kształcenia na potrzeby lotnictwa, to chciałbym podkreślić, że zgodnie z obecnymi regułami prawnymi środkami na ten cel dysponuje minister właściwy w sprawach transportu - czyli w obecnej sytuacji minister infrastruktury i rozwoju - i to on jest odpowiedzialny za kształtowanie reguł podziału tych środków, jeśli chodzi o kształcenie na potrzeby lotnictwa. Oczywiście można wyobrazić sobie, że te środki zostałyby przeniesione z budżetu ministra infrastruktury i rozwoju do budżetu ministra nauki i szkolnictwa wyższego, tyle tylko, że trzeba mieć świadomość, że gdyby zostały one przeniesione na zasadzie dołożenia do ogólnej puli środków na szkolnictwo wyższe, to wtedy nie byłyby dzielone w sposób celowy, na potrzeby tych konkretnych uczelni, tylko musiałyby powiększyć ogólną pulę środków dzielonych między wszystkie uczelnie. A więc być może to rozwiązanie wcale nie byłoby tak dobre, jak to się w tej chwili wydaje władzom uczelni, gdzie jest kształcony personel na potrzeby lotnictwa.

    Podkreślam raz jeszcze: czynimy starania, by ten okres pomiędzy przyjęciem ustawy budżetowej i jej podpisaniem przez prezydenta Rzeczypospolitej maksymalnie skrócić. Natomiast co roku jest on mniej więcej taki sam, czyli uczelnie, można powiedzieć, mają świadomość, kiedy w przybliżeniu mogą się spodziewać tej dotacji. Jak powiedziałem: czynimy w tej chwili starania, by wahania w zakresie tej dotacji w kolejnych okresach rocznych (Dzwonek) były jak najmniejsze. Dziękuję bardzo.

15 punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Mieczysław Kasprzak:

    Panie Ministrze! Uczelnie mówią, że kiedyś takie spotkania odbywały się z kanclerzami, a wcześniej z wyprzedzeniem przekazywano już jakieś informacje o tendencjach, kierunkach, trendach i o tym, ile ta dotacja ostatecznie będzie wynosić i czego mogą się spodziewać. Myślę, że to jest tylko kwestia lepszego doinformowania uczelni, bo z tego, co pan powiedział, wynika, że nie ma jakichś większych cięć. Myślę, że tutaj ministerstwo może iść w tym kierunku, żeby tę informatykę lepiej, że tak powiem, wykorzystać do tego, aby uczelnie były w pełni świadome, co je czeka. Dziękuję bardzo.

15 punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Marek Ratajczak:

    Takie spotkania z kanclerzami rzeczywiście miały miejsce, ale ostatnie - staraliśmy się to odtworzyć - odbyło się w 2002 r. Było to w okresie, kiedy tak naprawdę nie obowiązywały jeszcze ścisłe regulacje prawne dotyczące naliczania środków na dotacje w ramach podziału algorytmicznego, i to algorytmu, który był powszechnie i publicznie znany, ponieważ musiał przybierać postać odpowiedniego rozporządzenia. Wtedy wykorzystywano tego typu spotkania jako pewną formę komunikowania się ze środowiskiem akademickim, żeby przekazać, czego to środowisko może się spodziewać w kolejnym roku.

    W tej chwili mogę powiedzieć tak: jesteśmy w stałym kontakcie z ciałami reprezentującymi oficjalnie środowisko akademickie, czyli Konferencją Rektorów Akademickich Szkół Polskich i Konferencją Rektorów Szkół Zawodowych Szkół Polskich. Wszelkie proponowane przez ministerstwo zmiany w rozporządzeniu są przekazywane do konsultacji i do zaopiniowania tym instytucjom. Rektorzy, formułując swoje opinie - co oczywiste - korzystają z pomocy i odwołują się do opinii kanclerzy i kwestorów. Tak że sądzę, że nie ma problemu niedoinformowania, że nie wiemy, czego się spodziewać, jeśli chodzi o kierunek zmian.

    Oczywiste jest, że każdy kanclerz, kwestor i rektor chciałby wiedzieć jak najszybciej, o ile zmieni się dotacja. Co prawda w kategoriach procentowych, jak powiedziałem, dla większości uczelni są to zmiany bardzo nieduże, ale mamy świadomość, że w obecnej sytuacji, gdy w wielu uczelniach niekiedy dość radykalnie spadły tzw. dochody własne, czyli np. dochody ze studiów niestacjonarnych, nawet procentowo niewielka zmiana, rzędu 1% - ale dla przeciętnej uczelni 1% to kwota w granicach 1 mln zł - jeśli chodzi o dotacje, z punktu widzenia kanclerza, kwestora i rektora, którzy muszą podejmować decyzje dotyczące budżetu na kolejny rok, ma istotne znaczenie. Tak że mogę tylko jeszcze raz zadeklarować, że uczynimy wszystko, by ten czas między uchwaleniem ustawy budżetowej a informowaniem o wysokości dotacji maksymalnie skrócić. Dziękuję bardzo.