1 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o przedstawionym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i senackim projektach ustaw o zmianie ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (druki nr 1633, 2539 i 3074).

Poseł Iwona Ewa Arent:

    Dziękuję bardzo.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! W imieniu Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość mam zaszczyt przedstawić opinię dotyczącą sprawozdania Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o przedstawionym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz senackim projektach ustaw o zmianie ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (druki nr 1633 i 2539, sprawozdanie - druk nr 3074).

    Rozpoczynając swoje wystąpienie, chciałabym powiedzieć, że ogólnie prawo administracyjne wkracza niemal w każdą dziedzinę naszego życia od urodzenia aż do pochówku. Już śp. rzecznik praw obywatelskich dr Janusz Kochanowski mówił, cytuję: Prawo do dobrej administracji to podstawowe prawo obywatela. Bez jasnego i mądrego prawa oraz bez rozsądnych, działających w oparciu o nie instytucji jakiekolwiek poważne mówienie o prawach obywatela jest co najwyżej pompatyczną retoryką lub katalogiem pobożnych życzeń. Skończyłam cytat.

    Zreformowane sądownictwo administracyjne funkcjonuje w Polsce od ponad 10 lat. Ta reforma była potrzebna, ale także praktyka pokazała konieczność wprowadzenia pewnych zmian.

    Jest to obszerna nowelizacja. Jak możemy przeczytać w uzasadnieniu nowelizacji, służy ona realizacji trzech głównych celów: ma, po pierwsze, uprościć i przyspieszyć postępowanie administracyjne, po drugie, zrealizować orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące postępowania przed sądami administracyjnymi i po trzecie, wyeliminować rozbieżności w obecnym orzecznictwie ze względu na wykładnię przepisów. Wydaje się, że nowelizacja w swoich przepisach realizuje zamierzone cele.

    Mój klub podczas pierwszego czytania projektu zawartego w druku nr 1633 na posiedzeniu plenarnym odniósł się do tej nowelizacji pozytywnie, zwracając jednak uwagę na pewne braki czy wątpliwości. Jednak w toku prac komisji i podkomisji projekt ustawy został dopracowany.

    Projekt zawiera szereg rozwiązań, które służą poprawie i usprawnieniu w zakresie postępowania przed sądami administracyjnymi. Tak jak mówili moi przedmówcy, przede wszystkim w projekcie nakłada się na sądy administracyjne obowiązek pouczania strony, która nie jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, tak aby strona nie ponosiła negatywnych skutków postępowania.

    Zmianą w dobrym kierunku jest też zmiana dająca sądowi możliwość wyznaczania organowi administracji publicznej terminów co do wydania nowej decyzji w razie uznania w orzeczeniu wadliwości takiej decyzji. Jeżeli wydanie takiego orzeczenia będzie uzasadnione, sąd będzie zobligowany nie tylko uchylić zaskarżony akt, ale również wskazać wiążący sposób załatwienia sprawy albo jej rozstrzygnięcia. To jest dobre rozwiązanie.

    Dobrym rozstrzygnięciem jest możliwość zasądzenia przez sąd od organu na rzecz skarżącego sumy pieniężnej od 1 tys. do 10 tys. zł jako pewnego zadośćuczynienia za niewykonanie wyroku. To rozwiązanie może zmusić i prawdopodobnie zmusi organ do tego, żeby w terminie wykonywać orzeczenia sądowe.

    Fundamentalną zmianą jest także to, że sądy administracyjne zaczną rozstrzygać sprawy merytorycznie. Nie będzie już tak, że sądy będą uchylały decyzje organów i odsyłały do ponownego rozpatrzenia, a organy będą ponownie wydawały decyzje i sądy będą je uchylały - i tak w kółko - bo nie było organu, który podjąłby decyzję zobowiązującą do wykonania wiążącej decyzji.

    Znaczącą zmianą jest też rozszerzenie zakresu spraw, które mogą być rozpoznawane w trybie uproszczonym, o skargi na postanowienia oraz bezczynność i przewlekłość postępowania organów.

    Jak już wcześniej wspomniałam, istotną kwestią jest zrealizowanie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawach związanych z postępowaniem przed sądami administracyjnymi. Tutaj, jak czytaliśmy, chodzi o wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2008 r. - przede wszystkim chodzi o ten wyrok - dotyczący określenia przesłanki wyłączenia sędziego. Także bardzo istotnym rozwiązaniem jest jednolita wykładnia przepisów w orzecznictwie sądowym w sprawach przed sądami administracyjnymi.

    Ta nowelizacja zwiększa zakres orzekania co do istoty sprawy przez wojewódzkie sądy administracyjne, a także Naczelny Sąd Administracyjny. Dzisiaj Naczelny Sąd Administracyjny ma charakter jedynie kasacyjny, a po wejściu w życie tej nowelizacji będzie mógł merytorycznie rozstrzygnąć sprawę.

    Dobrym rozwiązaniem jest także nadanie uprawnień samokontrolnych wojewódzkim sądom administracyjnym. Taki sąd będzie mógł uchylić swój wyrok zaskarżony skargą kasacyjną i ponownie rozpatrzyć sprawę.

    Na przyspieszenie postępowań wpłynie także możliwość rozpatrywania pewnych skarg przez referendarzy.

    Projekt ustawy wprowadza również zmiany w sposobie doręczania pism przez profesjonalnych pełnomocników. Jest to już nie fakultatywne, ale stało się obowiązkiem - obligatoryjne dostarczanie bezpośrednio pism procesowych.

    W projekcie ustawy wprowadza się obowiązek reprezentacji profesjonalnego pełnomocnika przy składaniu skargi kasacyjnej, a także w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

    Istotną kwestią tej nowelizacji jest też rozszerzenie zakresu zwolnień z obowiązku uiszczania kosztów sądowych dla tych obywateli, którzy są najubożsi. Tak jak wspominał pan minister podczas posiedzenia, jeśli chodzi o sprawy dodatków mieszkaniowych, to przeważnie najubożsi ludzie występują z takimi wnioskami. Ale chodzi tu także o organizacje pożytku publicznego oraz, również jak wspominał pan minister, o cudzoziemców, którzy ubiegają się o status uchodźcy. A więc to jest zmiana w dobrym kierunku.

    Wracając do rozwiązań, o których wspomniałam, powiem, że były one zawarte w projekcie prezydenckim. To, o czym teraz wspominałam, było zawarte w projekcie prezydenckim, natomiast komisja sprawiedliwości zajęła się, pracowała także nad projektem senackim, który również odnosi się do pewnych rozwiązań dotyczących postępowania przed sądami administracyjnymi. Dobrze, że te dwa projekty były rozpatrywane razem.

    W sprawozdaniu, nad którym się teraz pochylamy, są więc też zawarte rozwiązania z projektu senackiego, a dotyczą wykonania obowiązku dostosowania systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2013 r. W projekcie tym są zmiany art. 177 i art. 253 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Nowelizacja ta mówi o terminie wniesienia skargi kasacyjnej. Projekt określa szczególne zasady dotyczące terminu wniesienia skargi kasacyjnej dla strony, której ustanowiono pełnomocnika z urzędu. Określa także reguły wyznaczania pełnomocnika z urzędu. Wprowadza zasadę, że sąd, zwracając się do właściwego organu o wyznaczenie pełnomocnika, doręcza postanowienie o przyznaniu prawa pomocy. Od doręczenia postanowienia ma się zaczynać bieg terminu na wyznaczenie pełnomocnika i zawiadomienie go. Rozwiązania przyjęte w tym projekcie zakładają, że do zawiadomienia o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej pełnomocnik dołącza sporządzoną przez siebie opinię w tej sprawie.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ta obszerna nowelizacja ukierunkowana jest na zwiększenie sprawności postępowania sądów administracyjnych. Jest to kierunek bardzo dobry, ponieważ będzie to służyło naszym obywatelom, nam wszystkim - tak jak wcześniej mówiłam - na każdym etapie życia, od urodzenia aż do pochówku, i w życiu zawodowym, i społecznym, i rodzinnym. Wszystkie przepisy, które ułatwiają życie naszym obywatelom, idą w kierunku niwelowania niedociągnięć chociażby w ustawach, Prawo i Sprawiedliwość zawsze będzie popierało, zawsze takie rozwiązania leżą na sercu mojemu klubowi i będziemy za wszelkimi rozwiązaniami, które usprawniają, przyspieszają, precyzują postępowania przed sądami administracyjnymi. Dziękuję. (Oklaski)