14 punkt porządku dziennego:

Poseł Stanisław Żelichowski:

    Szanowny Panie Marszałku! Panie Ministrze! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Chciałbym, mój czas jest niedługi, zaproponować państwu, żebyśmy spróbowali na chwilę zapomnieć o polityce XIX-wiecznej i zajęli się polityką nas, Polaków żyjących w XXI wieku, i tym, jakie mamy dylematy, jakie mamy zadania, bo historii nie da się zatrzymać.

    Zabierając głos jeszcze rok temu, wydawało się, że świat współczesny, również Europa wyciągnęła wnioski z historii, dobrze odrobiła lekcje z historii. Wydawało się, że koszmary XIX-, XX-wieczne już nigdy nie powrócą, że granice poszczególnych krajów nie będą już nigdy regulowane przy pomocy czołgów czy wozów bojowych. Nie będą tak regulowane, bo zawsze w dłuższej perspektywie czasowej przynosi to same straty. Często te straty są nie do odrobienia. Większość zdarzeń, które miały miejsce, poprzedzona była swoistego rodzaju testami. Testowane były zachowania Ukrainy w warunkach kryzysowych, Europy, Polski, NATO. I te testy trwają do dnia dzisiejszego. Warto zadać sobie pytanie, jakie wnioski wyciągnęli ci, którzy prowadzili testy, i czy my, Polacy, my, Europejczycy, potrafiliśmy również wyciągnąć wnioski z tych testów.

    Jeden z testów dotyczył uchwały Rady Najwyższej Federacji Rosyjskiej zezwalającej na wejście na terytorium Ukrainy. Uchwała została podjęta w sobotę, a wszyscy przywódcy europejscy wyjechali na weekend, co jest świętością w Europie. Zebrali się w czwartek, a więc wniosek dla tych, co testowali, był taki, że szybkość, czas reakcji w Europie to mniej więcej tydzień. Wejście wojsk, bo rzekomo mieli złe mapy, czy porwanie obywatela kraju NATO, wprawdzie małego, ale to obywatel kraju NATO, to też było sprawdzanie reakcji wolnego świata. Nałożone sankcje pokazały, jaka jest europejska solidarność, czy pokazały wręcz, jak bardzo brakuje nam dziś tej europejskiej solidarności.

    Na tym tle, bo to jest tło, mądra polityka zagraniczna ma obecnie i będzie miała w przyszłości znaczenie istotne dla umacniania państwa. Polityka zagraniczna takiego kraju jak Polska, mówiąc w pewnym uproszczeniu, to dwa główne zadania: bezpieczeństwo państwa, w tym zachowanie jego suwerenności i integralności terytorialnej, oraz zapewnienie możliwie korzystnych powiązań gospodarczych z zagranicą.

    Pozwolę sobie w pewnym uproszczeniu odnieść się do tego, o czym mówił pan minister. Jeżeli chodzi o politykę wschodnią, naszym zdaniem kryzys ukraiński i związane z tym poważne skomplikowanie się sytuacji międzynarodowej wydają się jednak na dzień dzisiejszy kwestiami dalekimi od rozwiązania, a ostateczny wynik zaistniałej konfrontacji jest trudny w tej chwili do przewidzenia. Dlatego też chcielibyśmy zachęcić pana ministra spraw zagranicznych do pewnego umiaru w działaniach i niewybiegania przed Unię Europejską, bo tylko w ramach Unii Europejskiej możemy być bardziej skuteczni. Wolna Ukraina to racja stanu przede wszystkim dla samych Ukraińców, ale to również racja stanu Polski. Naszym zdaniem Ukraina będzie wolna, jeżeli będzie dobrze rządzona, bo ma wspaniały potencjał. Wierzymy, że po wyborach prezydenckich i obecnych parlamentarnych, a następnie samorządowych Ukraina będzie krajem dobrze rządzonym, a to da nadzieję na to, że może rozwiązać rzeczywiście olbrzymie problemy. Chcemy jednak przestrzec przed takimi krokami, które przy niekorzystnym rozwoju wypadków mogłyby postawić Polskę w trudnym położeniu, a szczególnie spowodować nieprzyjazne dla nas reakcje społeczeństwa Ukrainy. Trzeba pomagać, tak jak pan minister mówił, i jesteśmy za taką skuteczną pomocą, która pozwoli Ukraińcom wyjść z tych trudnych zawirowań, w których się znaleźli.

    Jeżeli chodzi o politykę wschodnią, warto bardziej racjonalnie ułożyć nasze gospodarcze relacje również z Białorusią. Ponadto wydaje się nam, że należytą uwagę należy poświęcić również ociepleniu naszych stosunków z Litwą. Ważne jest to nie tylko w kontekście ostatnich napięć wokół Ukrainy - naszym zdaniem moment jest ku temu sprzyjający. Opowiadamy się jednak za zachowaniem zasad wzajemności w tej materii.

    Wysoka Izbo! O skuteczności naszej polityki zagranicznej decyduje nie tylko Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Określoną rolę do odegrania mają w sytuacjach kryzysowych również takie służby, jak choćby kontrwywiad czy wywiad. Jak dobrze wiadomo, w służbach tych dokonano swego czasu poważnych spustoszeń. Powstały mnogie nowe struktury, a nie zawsze mnogość przerodziła się w jakość. Należy przyjrzeć się im być może jeszcze raz pod kątem skuteczności działania i lepszej koordynacji.

    Kończąc tę część wystąpienia, chciałbym podkreślić, że kilka powyższych uwag i rekomendacji dla nowego ministra nie świadczy o krytycznej ocenie naszej polityki zagranicznej. Jest wręcz przeciwnie. W dziedzinie polityki zagranicznej osiągnęliśmy szereg wymiernych i widocznych sukcesów, do których mógłbym przykładowo zaliczyć lepsze zbalansowanie naszych stosunków z sojusznikami. Mam tu na myśli z jednej strony umacniającą się pozycję Polski w ramach Unii Europejskiej, czego mieliśmy ostatnio liczne i doniosłe dowody, a z drugiej strony zachowanie dobrych stosunków, czy bardzo dobrych, ze Stanami Zjednoczonymi, czego potwierdzeniem była tegoroczna wizyta prezydenta Obamy w Polsce. W rezultacie Polska umocniła w ostatnich latach swoją pozycję w dziedzinie politycznej i w dziedzinie bezpieczeństwa, stając się ważnym graczem w obszarze euroatlantyckim.

    Jak wspomniałem na początku swojego wystąpienia, poza wymiarem bezpieczeństwa istnieje również wymiar gospodarczy polityki zagranicznej, czyli wspieranie polskich interesów gospodarczych. Naszym zdaniem istnieje potrzeba pełnego zaangażowania instrumentów polityki zagranicznej na rzecz rozwoju i modernizacji kraju, zwiększenia PKB itp. Podobnie jak w przypadku bezpieczeństwa i integracji, ten trzeci filar powinien być traktowany jako zadanie ogólnonarodowe odnoszące się do całej sfery zadań państwa.

    Jednym z czynników przemawiających za przyjęciem powyższej triady priorytetów jest polityka i praktyka innych państw, które w tym zakresie odniosły spore sukcesy. Doprowadzenie do podjęcia decyzji nadających ekonomicznemu wymiarowi polityki zagranicznej rangę jednego z głównych priorytetów wymaga oczywiście szerszej dyskusji. Podstawą takiej dyskusji mogłoby być ze strony MSZ: dokonanie analizy modelowych rozwiązań co do probiznesowych funkcji resortów spraw zagranicznych w takich państwach, jak Wielka Brytania, Niemcy, Francja, Hiszpania i Włochy; opracowanie wzorowanego na modelu amerykańskim wykazu zadań i kompetencji ambasadorów RP; uzgodnienie zasad tworzenia międzyresortowych zespołów zadaniowych do realizacji poszczególnych projektów w obszarze zewnętrznych stosunków gospodarczych, handlowych i relacji biznesowych; przyciąganie inwestycji, kreowanie polskiej marki na rynkach światowych, promocja eksportu specjalnego, reagowanie na czynniki ograniczające rozwój współpracy. Warto poprzeć pomysł ministra finansów co do utworzenia europejskiego funduszu inwestycyjnego.

    Zdaję sobie sprawę, że poszczególne kwestie i opinie mogą oczywiście budzić polemiki. Nasz wielki rodak Stefan Żeromski wiele lat temu pisał, że Polakom potrzebna jest wielka idea, żeby mogli wykonywać wielkie zadania. Po zdaniu egzaminu z unijnej współpracy winniśmy podjąć nowe wyzwania o porównywalnym znaczeniu. Według ekspertów odpowiednio skonstruowany i dobrze funkcjonujący system promocji gospodarczej mógłby powodować wzrost PKB o ok. 1,5-2% w skali kraju, więc jest o co walczyć.

    Na zakończenie chciałbym zasygnalizować jeszcze jedną, zdaniem PSL-u ważną, sprawę. W związku z nową perspektywą finansową na lata 2014-2020 dla województw i regionów z jednej strony oraz rosnącymi tendencjami w ramach Unii Europejskiej do zwiększania autonomii regionów z drugiej strony zachodzi potrzeba lepszej koordynacji działań zagranicznych naszych województw, naszych regionów, gdyż w przeciwnym wypadku możemy mieć szereg niepożądanych problemów już w niedalekiej przyszłości.

    Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego oczywiście będzie głosował za przyjęciem informacji przedstawionej przez pana ministra. Dziękuję bardzo. (Oklaski)