5 i 6 punkt porządku dziennego:

  5. Przedstawiona przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego ˝Informacja o działalności sądów administracyjnych w 2012 roku˝ (druk nr 1301) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 1736).
  6. Przedstawiona przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego ˝Informacja o działalności sądów administracyjnych w 2013 roku˝ (druk nr 2346) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 2465).

Poseł Józef Zych:

    Pani Marszałek! Panie Prezesie! Panie Ministrze! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego zapoznał się z informacją prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o problemach orzecznictwa administracyjnego w 2012 r. i 2013 r. i ją przeanalizował. Z uznaniem odnosimy się nie tylko do działalności pana prezesa i Naczelnego Sądu Administracyjnego, ale przede wszystkim do podejmowania merytorycznych problemów. Pamiętam czas, kiedy dyskutowaliśmy w Sejmie nad kwestią wprowadzenia dwuinstancyjności. Wtedy nie wyobrażaliśmy sobie, że po 10 latach trybunał, przepraszam, Naczelny Sąd Administracyjny dojdzie do podejmowania zagadnień o charakterze o wiele szerszym niż wprost rozstrzyganie poszczególnych spraw. Przykładowo jednym z bardzo istotnych zagadnień, o których mowa, jest podejmowanie uchwał dotyczących wyjaśnień zagadnień prawnych i uchwał rozstrzygających. Uchwały wyjaśniające dotyczące rozbieżności w orzecznictwie są sprawą bardzo ważną. Rozbieżność w orzecznictwie sądowym nie jest niczym nowym. Pamiętamy jeszcze czas, było to niedawno, kiedy powstał ogromny problem w sądach powszechnych związany z rozstrzyganiem na tle art. 445 i 446 § 4 zagadnień dotyczących ustalania wysokości zadośćuczynienia. Rozbieżności były ogromne. Wtedy wspólnie - sejmowa komisja, minister sprawiedliwości, Trybunał Konstytucyjny i Sąd Najwyższy - podjęliśmy próbę wyjaśnienia tej sprawy i przeciwdziałania tym zjawiskom. W Sejmie odbyła się konferencja. Po zbadaniu ponad tysiąca wyroków przygotowaliśmy raport. Okazało się, że są wyniki tej konferencji, w której uczestniczyli Sąd Najwyższy i ponad stu sędziów. Dzisiaj orzecznictwo, głównie w zakresie zadośćuczynienia w razie śmierci, stabilizuje się. O ile jeszcze dwa lata temu, po tragedii smoleńskiej, mieliśmy 250-300 tys. zł, to dzisiaj jest to ustabilizowane na poziomie ok. 100 tys. zł. Tak więc przeciwdziałanie temu i podejmowanie tego typu działań jest sprawą niezwykle istotną.

    Druga sprawa. Panie i panowie, dziś Naczelny Sąd Administracyjny bardzo często podejmuje problemy, którymi zajmuje się również Trybunał Konstytucyjny. Naczelny Sąd Administracyjny wypowiada się np. w sprawie wolności i dopuszczalnej krytyki, co jest na tle art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego nagminną zasadą Trybunału Konstytucyjnego. To jest bardzo istotne, jeżeli dzisiaj sądownictwo podejmuje tak ważne zagadnienia wspólnie.

    Innym zagadnieniem, również wspólnym, jeżeli chodzi o egzekucje, według prawa cywilnego i Kodeksu postępowania administracyjnego, jest przerwanie biegu przedawnienia w egzekucji. Podjął tę kwestię Naczelny Sąd Administracyjny, podejmują również sądy cywilne. Jest wiele innych zagadnień, np. dwukrotnie Naczelny Sąd Administracyjny podejmował problem art. 17 konstytucji w części dotyczącej działalności samorządów. W tym przypadku chodziło o samorząd adwokacki, gdzie w jednej z uchwał Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że minister sprawiedliwości w ramach nadzoru nad adwokaturą może tylko mieć uprawnienia kasacyjne, a w innym, powołując się m.in. na Europejski Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, podjął problem dostępu do zawodu adwokata. Dziś jest to zagadnienie w Polsce bardzo istotne. Ciekawa jest interpretacja sądu, ponieważ samorząd adwokacki przyjął ściśle definicję ustawową, stojąc na stanowisku, że kandydat musi mieć doktorat, musi być doktorem habilitowanym prawa, mieć odbytą aplikację i ewentualnie zatrudnienie na stanowisku wprost wymienionym. Natomiast Naczelny Sąd Administracyjny, powołując się na Europejski Trybunał Sprawiedliwości, bo tam chodziło o referendarza zatrudnionego w Trybunale, poszedł o wiele dalej. Mówi bowiem, że nie ma znaczenia wprost sam przepis, tylko trzeba brać pod uwagę zakres czynności, a więc to, czy ten referendarz był zatrudniony przy tych czynnościach, które to uzasadniały. Chciałbym tutaj powiedzieć, że Naczelny Sąd Administracyjny twierdzi, iż orzecznictwo sądów administracyjnych niezmiennie uwzględnia standardy wartości i dóbr chronionych zarówno konstytucją, jak i prawem Unii Europejskiej. Analiza orzecznictwa sądownictwa administracyjnego jednoznacznie wskazuje na to, że z każdym rokiem w coraz szerszym zakresie sądownictwo administracyjne powołuje się na treść prawa unijnego, a także na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i właściwą dla Trybunału strategię interpretacyjną.

    Z tym że, panie prezesie, panie i panowie, wydaje się, że w tym przypadku tym orzeczeniem Naczelny Sąd Administracyjny poszedł trochę za daleko, bo pomimo że musimy honorować przepisy Unii Europejskiej i ich interpretację, to jednak musimy również stać na stanowisku, że obowiązują nas nasze wewnętrzne regulacje i nie możemy zbyt wybiegać do przodu, bo to może być właśnie sytuacja trochę niebezpieczna. Podzielam więc pogląd w sprawie podejmowania tych zagadnień, ale w pewnych przypadkach należy podchodzić do tego trochę ostrożniej.

    Innym problemem, który dotyczy także szeroko pojętych przepisów, są rozstrzygnięcia odnoszące się do Instytutu Pamięci Narodowej, a mianowicie chodzi o to, czy Instytut Pamięci Narodowej ma uprawnienia do tego, żeby wydawać zaświadczenia. Poprzednio je wydawał. Tu stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego jest nieco inne, także wobec uprawnień samego prezesa. A więc trzeba powiedzieć, że ta rola sądownictwa administracyjnego dziś ogromnie wzrosła. Bardzo dobrze, że jest dzisiaj niejako współdziałanie Trybunału Konstytucyjnego w zakresie merytorycznym, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Jeżeli ten kierunek będzie się dalej rozwijać i taka współpraca będzie podejmowana, to będzie bardzo dobrze. Rzecz tylko w tym, żeby podejmując zagadnienia - bo często bywa tak, że one zahaczają o siebie i różne podmioty mogą do tego podchodzić - mieć na uwadze takie interdyscyplinarne spojrzenie. Proszę bardzo, jeżeli chodzi o Prawo o adwokaturze i ustawę o radcach prawnych, to Trybunał Konstytucyjny również w tej sprawie się wypowiadał, oczywiście w trochę innym zakresie. A więc biorąc pod uwagę to wszystko, trzeba przyznać, że poza tymi konkretnymi sprawami ta ewolucja co do uwzględniania szeroko pojętych praw, wolności i stosowania przepisów jest bardzo ważna.

    Rzecz jasna, tutaj przede mną kolega poruszał problem wzrostu liczby tych spraw. Trzeba przyznać, że popełnianie błędów w administracji i w samorządach oczywiście zdarza się i o tym świadczy orzecznictwo, tylko że trafnie podkreślono również, że dziś zakres tych zjawisk, przede wszystkim gospodarczych i dotyczących administracji, się rozszerza. Jest coraz więcej tego typu działalności i stąd problem.

    Natomiast przechodząc jeszcze do problemów podatkowych, trzeba podkreślić, że błędem jest to, że zrezygnowano w Polsce w pewnym okresie z wiążących wyjaśnień ministra finansów i dano tutaj swobodę, jeśli chodzi o ocenę urzędów skarbowych, co spowodowało te ogromne rozbieżności. Próba naprawienia tego przez powołanie w Lesznie instytutu do spraw wyjaśnienia nie rozwiązuje sprawy i wydaje się, że sądownictwo administracyjne, podejmując niewątpliwie bardzo trudne problemy dotyczące podatków (Dzwonek), odgrywa ogromną rolę, ale wsparcie w tym zakresie Ministerstwa Finansów i organów finansowych powinno być bardzo duże, bo przecież to jest bardzo czuły instrument. Dziękuję bardzo. (Oklaski)