17 punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Anna Grodzka:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Panie Ministrze! Tytuł brzmi bardzo zawile, jest skomplikowany, nie jest rozpoznawany przez większość społeczeństwa. Społeczeństwo nie wie, o co chodzi. Tymczasem Komisja Europejska prowadzi negocjacje ze Stanami Zjednoczonymi na temat strefy wolnego handlu. Jakie są tego konsekwencje? Oczywiście mogą być to bardzo wszechstronne, wieloaspektowe konsekwencje.

    Chciałabym zwrócić uwagę na zagrożenia. Chcę zapytać: Jakie jest stanowisko polskiego rządu w tej sprawie? Negocjacje, o których mówię, są prowadzone w zasadzie w całkowitej tajemnicy. Jakieś fragmenty informacji dotyczące tego procesu przeciekają do świadomości społecznej, nie wiadomo, czy nie jest to kontrolowane.

    Generalnie problem polega na tym... Główne pytanie, jakie się rodzi, to pytanie, czy w ogóle może mieć miejsce taka sytuacja, w której tak ogromna umowa, bo to będzie największa umowa międzynarodowa w historii, jaka do tej pory powstała, nie wpłynie na ograniczenie możliwości rządów państw Europy, Unii Europejskiej, rządów europejskich w stanowieniu prawa. Innymi słowy, chodzi o to, czy nie ograniczy to demokracji. Istnieje w tym negocjowanym rozporządzeniu zasada, która będzie powodować to, że spółki, przede wszystkim wielkie, międzynarodowe korporacje, zlokalizowane zresztą w większości w Stanach Zjednoczonych, będą mogły skarżyć państwa w związku z nieuzyskanymi z jakiegoś powodu korzyściami, powołując się na bariery pozataryfowe. Wtedy ograniczamy możliwość podejmowania decyzji przez państwa. To jest ten mechanizm ISDS. Czy polski rząd dostrzega te zagrożenia? Bardzo proszę też o to, żeby rząd przedstawił stanowisko w sprawie tych zagrożeń i odpowiedział, czy podziela zdanie znacznej części ekspertów, że stanowi to ogromne zagrożenie dla demokracji. Ostatnie zdanie jest takie, że to podatnicy będą płacić wielkim korporacjom, pieniądze z podatków będą przeznaczane na odszkodowania, których będą żądały korporacje.

17 punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki Andrzej Dycha:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Decyzja o rozpoczęciu negocjacji umowy o Transatlantyckim Partnerstwie Handlowym i Inwestycyjnym, w skrócie TTIP, między Stanami Zjednoczonymi i Unią Europejską została podjęta w lutym 2013 r. Rozpoczynając te negocjacje, przedstawiciele Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych zainicjowali jedno z najistotniejszych działań w zakresie polityki handlowej w wymiarze dwustronnym, ale również globalnym. W opinii rządu to działanie wydaje się niezbędne i nieuniknione, szczególnie jeśli weźmie się pod uwagę rosnącą pozycję gospodarek wschodzących, przede wszystkim Chin, i ich udział w światowym handlu. Zgodnie z przyjętymi założeniami TTIP przez ustanowienie największej w świecie strefy wolnego handlu ma na celu nie tylko intensyfikację bilateralnej współpracy gospodarczo-handlowej, ale również stworzenie nowych miejsc pracy po obu stronach Atlantyku, jak również uzgodnienie globalnych standardów w handlu międzynarodowym.

    Z uwagi na fakt, że zakłada się, iż przyszła umowa TTIP będzie miała szeroki i ambitny charakter, oczekujemy, że oprócz redukcji ceł obejmie ona także kwestie eliminacji barier pozataryfowych, liberalizację sektorów usługowych, inwestycje i zamówienia publiczne oraz ujednolicenie zasad i standardów.

    Polska popiera negocjacje pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Unią Europejską, oczekując jednocześnie, że umowa ta będzie zbilansowana i korzystna dla obu stron, że będzie korzystna dla Polski.

    Z uwagi na istotny charakter tych negocjacji Minister Gospodarki prowadzi intensywne konsultacje z przedstawicielami różnych branż przemysłowych. Celem tych spotkań jest przedstawienie najważniejszych informacji przez środowiska biznesu, przez rząd odnośnie do stanu negocjacji oraz uzyskanie, przede wszystkim od branż, stanowiska w sprawie zakresu umowy TTIP wraz z jej ewentualnymi skutkami, jakie przewiduje się w odniesieniu do sektora, który reprezentują.

    Polska aktywnie uczestniczy w negocjacjach dotyczących tej umowy. Na bieżąco jest precyzowane stanowisko Polski, jest ono prezentowane na poziomie unijnym z uwzględnieniem priorytetowych obszarów z punktu widzenia polskich obywateli, konsumentów i przedsiębiorców. Te stanowiska są systematycznie przekazywane Komisji Europejskiej, która prowadzi negocjacje na podstawie mandatu udzielonego przez państwa członkowskie.

    Jeżeli chodzi o główne elementy tego porozumienia w zakresie dostępu do rynku, to opowiadamy się za ambitnym porozumieniem, które stworzy lepsze warunki dla eksportu polskich produktów i usług i zapewni dostęp do amerykańskiego rynku zamówień publicznych. Chcemy, aby ograniczenie ceł dotyczyło tych produktów, których eksportem Polska jest szczególnie zainteresowana. W obszarze współpracy regulacyjnej, gdzie według dokonanych analiz spodziewanych jest najwięcej korzyści, prezentujemy stanowisko, że eliminacja barier pozataryfowych, wynikających z odmiennych regulacji technicznych, może przynieść najwięcej korzyści i szans nie tylko wielkim korporacjom, o których wspomniała pani poseł, ale przede wszystkim małym i średnim przedsiębiorcom. Jednocześnie podkreślamy, iż przyjęte w tym obszarze rozwiązania nie mogą ograniczać prawa do suwerennego regulowania tych spraw w przyszłości oraz obniżać standardów w zakresie ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, środowiska i innych obszarów.

    Podzielamy stanowisko Komisji, że umowa nie może obniżać standardów, które obecnie obowiązują w Unii Europejskiej. Regulacje dotyczące takich kwestii jak żywność modyfikowana genetycznie, ochrona danych osobowych czy wysokie standardy bezpieczeństwa produktów nie powinny być zmieniane w sposób mogący osłabić dotychczasowy poziom ochrony istniejący w krajach Unii Europejskiej.

    Jednym z najważniejszych polskich priorytetów w tych negocjacjach jest wyeliminowanie ograniczeń w eksporcie gazu ze Stanów Zjednoczonych z uwagi na znaczenie tej kwestii dla konkurencyjności polskiego przemysłu. Popieramy włączenie rozdziału dotyczącego ochrony inwestycji do zakresu przyszłej umowy. Szczegółowe informacje przedstawię w dalszej części swojego przemówienia.

    Polska przywiązuje dużą wagę do kwestii ochrony własności intelektualnej. Podkreślamy, że umowa pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Unią Europejską nie powinna zawierać, nie może zawierać przepisów o prawie własności intelektualnej niezwiązanych bezpośrednio z handlowymi jej aspektami ani nie mających na celu liberalizacji handlu. W szczególności troszczymy się o to, aby żadne (Dzwonek) przepisy w tym zakresie nie naruszały praw obywateli, zwłaszcza w środowisku cyfrowym. Kolejnym wrażliwym elementem jest ochrona w Unii Europejskiej różnorodności kulturowej i sektora audiowizualnego. Polska w dalszym ciągu wspiera wyłączenie usług audiowizualnych z zakresu umowy, zresztą znalazło to swoje odzwierciedlenie w mandacie.

    I ostatnia sprawa, myślę, że ważna w kontekście obecnie toczącej się dyskusji, debaty publicznej. Opowiadamy się za publikacją przyjętego w ramach Unii Europejskiej mandatu negocjacyjnego i zapewnieniem maksymalnej przejrzystości tych negocjacji.

    Pani marszałek, krótko odnośnie do tego mechanizmu...

    Wicemarszałek Wanda Nowicka:

    Ale to już może w drugiej części, bo tutaj mamy ograniczony czas debaty, także dla przedstawicieli rządu.

    Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki Andrzej Dycha:

    Bardzo dziękuję.

17 punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Anna Grodzka:

    Panie ministrze, przede wszystkim pan opowiedział nam o tym, co może być teoretycznie zaletą tej umowy, natomiast nie odniósł się pan w zasadzie wcale do pytania o zagrożenia dla demokracji, o jakich mówiłam. Jasne jest, że na przykład na podstawie tego typu umów Philip Morris w arbitrażu przeciw państwu Urugwaj uzyskał 2 mld dolarów za to, że państwo postanowiło zamieścić ostrzeżenia o szkodliwości palenia na paczkach papierosów, że rząd Meksyku zapłacił korporacji Metalcard 17 mln dolarów odszkodowania, ponieważ lokalna społeczność nie zgodziła się na lokalizację olbrzymiego składowiska śmieci i odpadów. Takich przykładów są tysiące. To są ogromne pieniądze, w ten sposób korporacje będą blokowały możliwość podejmowania suwerennych decyzji przez państwa, demokratycznie wybrane władze i będą miały wpływ na politykę rządów znacznie większy niż obywatele. Pytanie dotyczy zagrożeń dla demokracji.

17 punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki Andrzej Dycha:

    Dziękuję bardzo.

    W kontekście mechanizmu rozstrzygania sporów na linii inwestor - państwo, czyli tego mechanizmu ISDS, Polska, tak jak wspomniałem, popiera włączenie tego rozdziału do tekstu umowy.

    Chciałbym zwrócić państwa uwagę na fakt, że Polska już dzisiaj posiada umowę dwustronną o ochronie inwestycji ze Stanami Zjednoczonymi, która została podpisana w roku 1990. Zawiera ona ten mechanizm dotyczący ochrony, mechanizm rozstrzygania sporów na linii inwestor - państwo w wersji o wiele szerszej i ogólniejszej niż ten, który proponuje Unia Europejska. Włączenie ochrony inwestycji do zakresu tej umowy będzie rodzić szansę na wprowadzenie większej równowagi między prawami inwestora zagranicznego a prawem organów państwowych do regulacji. Umowa nie gwarantowałaby wyższego poziomu ochrony inwestycji amerykańskich, ale w większym stopniu zabezpieczałaby państwo przed nieuzasadnionymi pozwami, które mogą obecnie już być składane na podstawie dwustronnej umowy wiążącej Polskę ze Stanami Zjednoczonymi.

    Jeżeli chodzi o konkretne proponowane przez Unię Europejską rozwiązania, mają one na celu uporządkowanie zbyt swobodnie funkcjonującego systemu arbitrażu międzynarodowego. Zmiany te idą w kierunku wprowadzenia większej precyzji w standardowych klauzulach ochronnych. Wymienić należy na przykład wprowadzenie zamkniętego katalogu sytuacji oznaczających złamanie klauzuli równego i uczciwego traktowania, wprowadzenie definicji wywłaszczenia pośredniego, większą precyzję w rozdziale definicji inwestora i inwestycji wykluczającą np. możliwość rozpatrzenia sprawy przez arbitraż w przypadku inwestora, który w nielegalny sposób rozpoczął inwestycję, a również wprowadzenie bardziej szczegółowych procedur będących niejako instrukcją dla arbitrów odnośnie do mechanizmu rozstrzygania sporów, np. wprowadzenie szybkiej ścieżki odrzucania tzw. frywolnych roszczeń, wprowadzenie kodeksu postępowania arbitra, zachęcanie do polubownego, mediacyjnego rozstrzygania sporów.

    Dodatkowo należy nadmienić, że Polska odpowiadać będzie finansowo jedynie w przypadku sporów wynikających z traktowania krajowego, tj. tego, co zostało wyrządzone przez polskie organy władzy publicznej. Oznacza to, że Polska nie będzie odpowiadała finansowo za spory wynikające z traktowania na poziomie unijnym, tj. na przykład spory wynikające z prawa unijnego, z rozporządzeń (Dzwonek), z dyrektyw i decyzji, jak jest obecnie. Obecnie mamy sytuację tego rodzaju, że państwo polskie na podstawie umowy o ochronie inwestycji ze Stanami Zjednoczonymi odpowiada w pełni za ewentualne roszczenia wynikające zarówno z prawa krajowego, jak i z rozstrzygnięć czy z decyzji, które są podejmowane na poziomie unijnym. Dziękuję bardzo.

17 punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Anna Grodzka:

    Tylko jeszcze jedna rzecz. Chciałabym poprosić, panie ministrze, w związku z tym, że to była w moim przekonaniu taka dosyć ezopowa odpowiedź, która nie odnosiła się do intencji tego pytania, o odpowiedź na piśmie, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzi na pytanie, dlaczego konsultacje przez ministerstwo są prowadzone tylko z biznesem, a nie ze społeczeństwem, które tak naprawdę będzie płacić wszystkie koszty...

    Wicemarszałek Wanda Nowicka:

    Dziękuję, pani posłanko.

    Pan minister już...

    Poseł Anna Grodzka:

    ...nieracjonalnego działania. Dziękuję.