24 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw dotyczących przekształceń własnościowych nieruchomości (druk nr 2134).

Poseł Józef Racki:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie Ministrze! Z upoważnienia Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego odniosę się do projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw dotyczących przekształceń własnościowych nieruchomości, druk nr 2134.

    Przedłożony poselski projekt ustawy ma na celu przyznanie uprawnień najemcom tzw. mieszkań zakładowych. Są to lokale mieszkalne należące przed dniem 5 grudnia 1990 r. do Skarbu Państwa, a po tej dacie przekazane na własność przedsiębiorstwom państwowym.

    Przedsiębiorstwa od dnia 5 grudnia 1990 r. sukcesywnie zbywały mieszkania zajmowane przez pracowników na rzecz osób trzecich. Nie istniały bowiem regulacje prawne przyznające najemcom prawo pierwszeństwa nabycia mieszkania. Ponadto od dnia 12 listopada 1994 r. do dnia 31 maja 2000 r. przedsiębiorstwa państwowe mogły również nieodpłatnie przekazywać zakładowe budynki mieszkalne osobom prawnym, np. spółkom, i tak się zdarzało. W efekcie powyższych czynności prawnych mieszkańcy zakładowych budynków mieszkalnych stawali się najemcami lokali mieszkalnych w budynkach stanowiących własność prywatną.

    Przedłożony projekt ustawy jest już kolejną próbą przyznania tym najemcom uprawnień do nabycia prawa własności zajmowanego mieszkania. Inicjatywa w tym zakresie była przedłożona w 2006 r. w senackim projekcie ustawy zawartym w druku nr 602 w V kadencji Sejmu RP oraz w 2008 r. w poselskich projektach ustaw zawartych w drukach nr 1224 i 1224-A w VI kadencji Sejmu RP. Omawiany projekt ustawy zawiera podobne, ale dalej idące propozycje, a tym samym, podobnie jak poprzednie projekty, rodzi duże skutki finansowe dla Skarbu Państwa i samorządu, a tym samym obawy o brak faktycznej możliwości realizacji tego typu rozwiązań.

    W uzasadnieniu wnioskodawcy piszą, że proponowane regulacje nie powodują dodatkowych skutków finansowych w budżecie państwa lub budżecie jednostek samorządu gminy. Według mnie skutki finansowe będą wynikały z szerokiego zakresu podmiotowego roszczeń przyznanych w art. 6 projektu ustawy. Określając przesłanki przyznania roszczenia o ustanowienie własności lokalu, projektodawca wskazał m.in. na przypadki, w których najemca świadomie nie skorzystał z oferty nabycia lokalu składanej w przeszłości przez przedsiębiorstwo lub następcę prawnego przedsiębiorstwa, w następstwie czego lokal został zbyty osobie trzeciej za cenę niższą niż oferowana najemcy, lub przypadki, gdy nie pomniejszono ceny zbywanego lokalu o wartość nakładów poniesionych przez najemcę. W praktyce są to wszystkie przypadki, w których następowała sprzedaż mieszkania przez przedsiębiorstwa państwowe. Według szacunków z 2010 r. przybliżona liczba byłych mieszkań zakładowych, które podlegałyby projektowanym regulacjom, może zawierać się w przedziale od 19 do 35 tys. mieszkań. W odniesieniu do takiej liczby mieszkań Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego będą zobowiązane do wypłaty odszkodowań na rzecz obecnych właścicieli, którzy mają założone księgi wieczyste i są prawnymi właścicielami na podstawie ówczesnego prawa, przy czym nie oszacowano skali tych zobowiązań. Szacowane w 2007 r. skutki finansowe rozwiązania polegającego na wypłacie właścicielom mieszkań różnicy między wartością rynkową lokalu a wartością, jaką zapłaci najemca, kupując lokal, wahały się między 3 a 12 mld zł. Skutki finansowe będą wynikały również z obowiązku udzielenia przez Skarb Państwa gwarancji zastępującej hipotekę w przypadku braku możliwości wskazania przez właściciela obciążonej nieruchomości zabezpieczenia zastępczego - chodzi o art. 6 projektu ustawy dotyczący zmiany w art. 4a ust. 11 - a także ze zwolnienia z opłat sądowych, o których mowa w art. 7 projektu ustawy, z obciążenia Skarbu Państwa wydatkami, bez ich wyszczególnienia, związanymi z określonymi postępowaniami, o których mowa w art. 7 pkt 3 projektu ustawy... (Dzwonek)

    Już będę kończył, panie marszałku.

    ...oraz z obciążenia Skarbu Państwa wydatkami związanymi z wynagrodzeniem notariusza za ogół czynności notarialnych dokonanych przy zawieraniu umowy z najemcą, chodzi o art. 10 projektu ustawy.

    Całościowa analiza projektowanych rozwiązań wskazuje, że realizacja tych przepisów w praktyce może napotkać trudności. W szczególności zaprojektowana konstrukcja roszczenia o stwierdzenie przez sąd nieważności umowy przenoszącej własność lokalu na rzecz osoby prywatnej, prowadząca do pozbawienia za pomocą środków o charakterze cywilnoprawnym prawa własności obecnych właścicieli lokali może naruszyć art. 21 konstytucji, który zapewnia ochronę własności. Zaproponowane wyeliminowanie z obrotu prawnego wszystkich umów o charakterze cywilnoprawnym, które stanowiły w przeszłości podstawę zmian własnościowych budynków zakładowych, będzie miało w praktyce charakter retroaktywny, a tym samym może naruszać konstytucyjną zasadę niedziałania prawa wstecz.

    Wicemarszałek Jerzy Wenderlich:

    Panie pośle, proszę zmierzać do końca.

    Poseł Józef Racki:

    Już kończę.

    Dokończę, dobrze?

    (Poseł Leszek Aleksandrzak: Tak, tak, dokończ.)

    Zawarte w projekcie roszczenie o wykup lokalu, które po stwierdzeniu nieważności umowy najemca może kierować do Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, może okazać się niekonstytucyjne, gdyż ingeruje w swobodę rozporządzania mieniem.

    Biorąc pod uwagę zastrzeżenia natury konstytucyjnej, a także przewidywany bardzo istotny wpływ proponowanych rozwiązań na stan sektora finansów publicznych, przy jednoczesnym braku przedstawienia przez projektodawców szacunków w tym zakresie, trzeba stwierdzić, że przyjęcie projektu w przedłożonym brzmieniu spowodowałoby wiele procesów sądowych. Z upoważnienia klubu wnoszę o przekazanie omawianego projektu ustawy do właściwej komisji, mając na uwadze potrzebę regulacji tej materii. Dziękuję za uwagę.