8 punkt porządku dziennego:

Poseł Zbyszek Zaborowski:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej mam zaszczyt przedstawić stanowisko w sprawie poselskiego projektu ustawy o powiecie metropolitalnym.

    Projekt podnosi bardzo istotną kwestię z zakresu polityki miejskiej w naszym kraju. Fakt, że do tej pory nie ma ram prawnych dla funkcjonowania aglomeracji i konurbacji wielkomiejskich. Istnieje co najmniej kilka aglomeracji, które wykształciły się na przestrzeni ostatnich stu kilkudziesięciu lat.

    W uzasadnieniu projektu jest mowa o aglomeracji górnośląskiej. Określiłbym ją mianem konurbacji górnośląsko-zagłębiowskiej. Jest to ten zasadniczy przykład i powód, dla którego ten projekt ustawy, jak rozumiem, powstał. Ta konurbacja ma historię co najmniej 150-letnią. Ona realnie istnieje. Istnieje 21 miast, w tym 14 powiatów grodzkich, na małych obszarze skupiającym przeszło 2 mln mieszkańców. Ramy rozwojowe tej aglomeracji ograniczają teraz ramy prawne.

    Myślę, że wspólna polityka planowania przestrzennego, ustalania strategii rozwoju, uzgadniania najważniejszych inwestycji, ale również inne zadania zapisane w projekcie ustawy wymagają obligatoryjnych ram prawnych. Oczywiście autorzy próbują uszczęśliwić cały kraj. Wydaje się, że autorzy cały czas wahają się w projekcie ustawy między stworzeniem ustawy dla aglomeracji górnośląsko-zagłębiowskiej a ustaleniem rozwiązań prawnych dla całego kraju.

    Mój przedmówca z Polskiego Stronnictwa Ludowego słusznie zauważył, że poza konurbacją górnośląsko-zagłębiowską można mówić również o aglomeracji trójmiejskiej jako policentrycznej. Inne to są aglomeracje monocentryczne, na czele z Warszawą i obszarem rozwojowym miasta stołecznego. Różne są też uwarunkowania funkcjonowania tych organizmów miejskich.

    Próba podjęta w projekcie ustawy o powiecie metropolitalnym jest bardzo średnio udana. Jak myślę, najlepszą częścią jest wykaz zadań. One zostały trafnie ujęte. Są to przede wszystkim: strategia rozwoju powiatu metropolitalnego, planowanie przestrzenne, komunikacja publiczna, acz myślę, że w punkcie dotyczącym zarządzania drogami krajowymi i wojewódzkimi warto by się zastanowić nad wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych, bo nawet to zadanie, które dzisiaj funkcjonuje, czyli zarządzanie w powiatach grodzkich drogami krajowymi, jest bardzo różnie wykonywane. Jak się okazuje, są one w ostatniej kolejności niekoniecznie odśnieżania, bo zimę mieliśmy lekką, ale w ostatniej kolejności remontowania i modernizacji. Zazwyczaj najpierw remontowane są odcinki dróg krajowych poza aglomeracją. Myślę, że jednolite zarządzanie drogami krajowymi przynosiłoby lepsze rezultaty.

    Dalej mamy uchwalanie i realizację programów ochrony środowiska, gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, założenia do planu i plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Wymieniam te najważniejsze zadania. Są również inne.

    Nasze wątpliwości budzi przede wszystkim budowa kolejnego szczebla samorządu terytorialnego. Byłby to tak naprawdę czwarty szczebel samorządu, nakładany na istniejące gminy, powiaty i umiejscowiony obok funkcjonujących województw samorządowych.

    Autorzy projektu proponują wybranie 15-osobowej rady powiatu metropolitalnego pochodzącej z wyborów proporcjonalnych przeprowadzanych w 3-5-mandatowych okręgach wyborczych. To jest pierwszy punkt sporu w momencie powołania nowej instytucji. Jak państwo sobie wyobrażają wybranie rady w składającej się z 21 miast konurbacji górnośląsko-zagłębiowskiej, bo tyle miast tam naliczyłem, które trzeba by objąć ramami prawnymi nowej ustawy? Jak państwo stworzą okręgi, żeby wszystkie te miasta były reprezentowane i żeby nie było naruszania interesów gospodarczych, społecznych poszczególnych miast?

    Notabene miasta w zdecydowanej większości negatywnie oceniły ten projekt ustawy, zresztą tak jak samorządy województw, z wyjątkiem samorządu województwa śląskiego, który przedstawił konkretne poprawki.

    (Poseł Jacek Brzezinka: Bo jest tym zainteresowany.)

    Niestety, związek miast i powiatów również przedstawił ocenę negatywną. Myślę, że taka budowa projektu, taka budowa władz spowoduje również odrzucenie tej propozycji przez samorządy miast górnośląskich. Nie chcę mówić o samorządach w innych częściach kraju.

    Mamy również problem z finansowaniem nowego tworu samorządowego. Autorzy proponują zniesienie tzw. janosikowego na okres pięciu lat, zwiększenie udziału w PIT, co wynika z obecnej ustawy o dochodach jednostek samorządu, dla łączących się miast i powiatów, proponują stworzenie podstawy finansowej takiej jak w przypadku powiatu funkcjonującego w polskim porządku prawnym, a więc 10,25% podatku od osób fizycznych oraz 1,4% podatku od osób prawnych. Ten podatek byłby dzielony między powiat metropolitarny i dotychczasowe powiaty grodzkie proporcjonalnie do zaplanowanych czy przekazanych zadań.

    Zwracam uwagę autorom projektu, że największe koszty nowych zadań przejmowanych przez nowy twór samorządowy dotyczą komunikacji publicznej, która nie jest zadaniem własnym samorządu powiatowego, ale samorządu gminnego, a w przypadku regionalnej komunikacji kolejowej samorządu wojewódzkiego. Powiatowa baza finansowa dla tego nowego tworu nie będzie wystarczająca, jeżeli chodzi o przejęcie tych zadań. Notabene pozostawienie regionalnej komunikacji kolejowej poza ramami projektowanej ustawy nie spowoduje pozytywnych zmian, jeżeli chodzi o integrację komunikacji publicznej. 20 lat dyskutujemy o aglomeracji górnośląsko-zagłębiowskiej, 20 lat dyskutujemy o wspólnym bilecie, a ten bilet do tej pory nie powstał. Jeżeli tworzymy nową instytucję, warto naprawdę zintegrować komunikację publiczną.

    W projekcie ustawy mamy również proste błędy, niejasności. Jedną z nich jest sprzeczność wewnętrzna. W jednym punkcie jest mowa o mieście metropolitarnym, które zresztą nie jest zdefiniowane, a w innym o tym, że ramami ustawy będą objęte gminy, miasta, powiaty i powiaty grodzkie. Zatem w przypadku aglomeracji górnośląsko-zagłębiowskiej wychodzimy poza ramy 14 powiatów grodzkich. W innym punkcie ustawy jest mowa wyłącznie o miastach metropolitarnych. Autorzy zdają sobie sprawę, że nie możemy objąć całości realnie istniejących aglomeracji powiatem metropolitarnym, dlatego mówią o związkach, stowarzyszeniach i porozumieniach. Tutaj nowy twór wchodzi w uprawnienia dotychczas istniejących samorządów, jednostek samorządu terytorialnego. Zwracam tylko uwagę, że istnieje prezydencki projekt o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym, w którym jest mowa o kolejnych formach współpracy, między innymi o stowarzyszeniach i komitetach aktywności lokalnej, a przede wszystkim o zespołach współpracy terytorialnej. Trzeba będzie skoordynować prace komisji sejmowych, żebyśmy nie stworzyli dwóch różnych rywalizujących ze sobą prawnie form. W prezydenckim projekcie mowa jest o konwencie delegatów samorządu lokalnego w województwie, w art. 46 o powiatowych konferencjach rozwoju gospodarczego. To jest pewien problem. (Dzwonek)

    Mamy też zapisy, które trudno wyjaśnić, bo w przypadku uprawnień rady powiatu metropolitarnego jest mowa o przygotowaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego powiatu metropolitarnego, w przypadku zarządu jest mowa o przygotowaniu projektu uchwał rady powiatu metropolitarnego, w tym o opracowaniu strategii rozwoju oraz projektu planu zagospodarowania przestrzennego powiatu metropolitarnego. Czy zatem tylko studium uwarunkowań stanowi obowiązujące wytyczne dla innych samorządów, czy plan zagospodarowania przestrzennego? Tutaj autorzy nie byli konsekwentni. Zwracam również uwagę wnioskodawcy, aby tę sprzeczność wyeliminować. Osobiście opowiadałbym się wyłącznie za uchwalaniem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Wydaje mi się, że to byłoby logicznie.

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Reasumując, projekt ma liczne wady, ale idea jest bardzo ważna. Mam nadzieję, że ten projekt zostanie gruntownie przepracowany w komisji sejmowej i że skończy się uchwaleniem ustawy o aglomeracjach w Polsce, a nie o powiecie metropolitarnym jako czwartym szczeblu samorządu terytorialnego w Polsce. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)