20 punkt porządku dziennego:

Informacja minister edukacji narodowej na temat skutków wynikających ze zmiany ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, dokonanej ustawą z dnia 13 czerwca 2013 r., w zakresie przeprowadzania zajęć dodatkowych na terenie przedszkoli, niejednoznaczności rozstrzygnięć legislacyjnych powodujących niepokój i protesty rodziców dzieci uczęszczających do publicznych przedszkoli.

Poseł Zbigniew Włodkowski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Edukacja przedszkolna na terenie gminy nie jest nowym zadaniem. Polityka państwa wyznaczyła szczególną rolę samorządom lokalnym, od których oczekuje się efektywnego organizowania i prowadzenia edukacji przedszkolnej oraz umiejętnego dostosowywania jej do lokalnych możliwości i potrzeb. Dzisiaj mówimy o tych lokalnych możliwościach i potrzebach. Odnoszę wrażenie, że na ten dzisiejszy problem patrzymy głównie z perspektywy dużego miasta, natomiast trochę mniej z perspektywy miasta za miedzą i z perspektywy wsi, gdzie ta oferta jest taka, jacy są nauczyciele kształcący w przedszkolach.

    To Sejm w 1992 r., przekazując gminom zadanie zakładania i prowadzenia przedszkoli, określił jednocześnie, że jest to obowiązkowe zadanie własne gmin. Samorządy gminne musiały zatem podejmować konkretne kroki w celu zapewnienia dzieciom w wieku od 3. do 6. roku życia jak najlepszej edukacji przedszkolnej. Dyrektorzy przedszkoli, realizując podstawę programową i opracowując plany pracy szkoły, korzystali też z ustawowej możliwości ustalania opłat za świadczenia przedszkoli, zgodnie z tym przedszkole mogło pobierać opłaty za zajęcia wykraczające poza podstawę programową i pobierać opłatę za każdą godzinę zajęć realizowanych ponad czas bezpłatnego nauczenia, wychowania i opieki ustalony przez radę gminy, nie krótszy jednak, jak mówiła ustawa, niż 5 godzin dziennie. Zapis ten dawał też dyrektorom możliwość podpisywania umów z firmami zewnętrznymi na prowadzenie dodatkowych zajęć na terenie przedszkoli, opłacanych przez rodziców. Zajęcia te niewątpliwie wzbogacały ofertę edukacyjną przedszkoli, ale - tak jak powiedziałem - nie na terenach wiejskich. Oferowano dzieciom atrakcyjne formy opłacanych zajęć, na przykład: rytmikę, zajęcia teatralne, plastyczne, baletowe czy językowe, prowadzonych przez firmy zewnętrzne w dużych miastach. W małych gminach ta oferta musiała pochodzić od nauczycieli, instruktorów domów kultury czy nauczycieli wychowania fizycznego pracujących w szkołach. Zajęcia te jednak - dzisiaj wcześniej było już o tym mówione - dostępne były tylko dla dzieci, których rodziców stać było na wniesienie opłat za zajęcia. Dzieci, które nie miały opłaconych zajęć dodatkowych, nie brały w nich udziału. I nieprawdą jest, albo zdarzało się to bardzo rzadko, że dzieci te zapraszane były na płatne zajęcia. Często te dzieci w małej grupce, a czasami samotnie czekały na następne zajęcia ze swoimi rówieśnikami, którzy wrócą z płatnych zajęć. Część rodziców stawała w sytuacji bez wyjścia i, nie chcąc stygmatyzować swoich dzieci, płaciła za dodatkowe zajęcia. Status materialny rodziców decydował o dostępie do zajęć dodatkowych, co było niekomfortowe dla rodziców i dla samych dzieci.

    Możliwość zawierania umów przez dyrektorów przedszkoli z firmami zewnętrznymi o prowadzenie zajęć dodatkowych stwarzała również możliwość, niestety, nadużyć finansowych. O tego typu sytuacjach mogliśmy przeczytać w prasie, mogliśmy znaleźć te informacje w Internecie. Na przykład na stronie internetowej dziennika ˝Rzeczpospolita˝ możemy jeszcze dzisiaj przeczytać, cytuję: Sąd skazał byłą dyrektorkę przedszkola za przyjmowanie łapówek od firm organizujących zajęcia dodatkowe. Zdaniem prokuratury wzięła 55 tys. zł prowizji.

    Wysoka Izbo! Między innymi właśnie z tych powodów ustawa przedszkolna wprowadzona od 1 września 2013 r. za główny cel stawia zniesienie barier w upowszechnianiu wychowania przedszkolnego i zagwarantowanie każdemu dziecku uczęszczającemu do przedszkola dostępu do oferty - jak to podkreśliła dzisiaj pani poseł Kopaczewska - bez względu na status materialny rodziny. Zagwarantowanie takiej oferty należy do zadań samorządu gminnego, dyrektora szkoły. Aby ułatwić gminom realizację tego zadania, w tym także organizację zajęć dodatkowych, od września 2013 r. gminy otrzymują dotacje z budżetu państwa. W tym roku do gmin trafiło łącznie prawie 504 mln zł. O tym szczegółowo mówił pan minister.

    Zatem zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi, przepisami prawa rodzice nie mogą płacić za zajęcia realizowane przez przedszkola poza czasem bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki, w tym także zajęcia dodatkowe, więcej niż 1 zł, niezależnie od tego, w jaki sposób są one organizowane i prowadzone.

    Obowiązująca podstawa programowa obejmuje wiele treści, które nakazują nauczycielom prowadzenie różnych zajęć edukacyjnych i wychowawczych, rozwijających osobowość dziecka w wieku przedszkolnym, dostosowując te zajęcia do jego możliwości i potrzeb. Takie zajęcia, jak zajęcia z rytmiki, teatralne, plastyczne, baletowe i wiele innych, o których wspominał dzisiaj pan minister Krzyżanowski, znajdują się w podstawie programowej. Ich realizacja należy do obowiązków przedszkola. Wszystkie zajęcia organizowane przez dane przedszkole są realizowane w ramach jego zadań statutowych, a za realizację tych zadań odpowiada głównie dyrektor przedszkola, a także organ prowadzący.

    Decyzje z zakresu organizacji pracy przedszkola, w tym o powierzaniu nauczycielowi prowadzenia określonych zajęć, podejmuje - jak już dzisiaj wspominaliśmy - dyrektor przedszkola. W ramach realizacji statutowych zadań przedszkola dyrektor, organizując m.in. zajęcia dodatkowe, może powierzyć ich prowadzenie nauczycielom zatrudnionym w przedszkolu, o czym też dzisiaj mówiliśmy, zatrudnić nowych nauczycieli lub specjalistów, którzy pracują w gminie. Nawet jeżeli nie posiadają oni kwalifikacji pedagogicznych, to w wyjątkowych sytuacjach za zgodą kuratora można ich dopuścić do wykonywania czynności nauczycielskich. Można również podpisywać umowy z podmiotami zewnętrznymi na prowadzenie zajęć niekolidujących ze statutową pracą przedszkola. Zatem przedszkole nadal może i powinno realizować swoją statutową ofertę edukacyjną, uwzględniając potrzeby i możliwości rozwojowe dzieci. Różnorodność tej oferty zależy w głównej mierze od inicjatywy, aktywności i pomysłowości dyrektora.

    Zmiany wprowadzone w roku szkolnym 2013/2014 nie zabraniają prowadzenia dodatkowych zajęć w przedszkolach. Zmiany te mają na celu wyeliminowanie częstych praktyk żądania od rodziców podwójnego finansowania, tj. ponoszenia opłat ustalonych przez gminę oraz dodatkowych opłat pobieranych przez przedszkola. Jest społecznie sprawiedliwe, aby wszystkie zajęcia, również dodatkowe, w przedszkolu publicznym były finansowane z budżetu przedszkola. Nie mogą się one wiązać z ponoszeniem dodatkowych opłat przez rodziców.

    Zapisy ustawy, jak podkreślał pan minister, wbrew niektórym opiniom w żaden sposób nie uderzają w podmioty zewnętrzne, organizujące na wniosek rodziców zajęcia dodatkowe. Dyrektor przedszkola może wynająć podmiotowi zewnętrznemu pomieszczenia na prowadzenie działalności edukacyjnej, tyle że w tym przypadku działalność ta nie może kolidować z pracą przedszkola.

    Mój klub, panie ministrze, poprze przedłożoną informację, jednak chciałbym zwrócić uwagę pana ministra na pewien fakt. Otóż Ośrodek Rozwoju Edukacji realizuje obecnie projekt, którego jednym z celów jest informowanie na wojewódzkich konferencjach samorządów o tym, na jaki cel może być przeznaczona dotacja. Niestety, odbywa się to bez konsultacji z kuratorami wojewódzkimi. Warto zwrócić uwagę na to, aby w tych konferencjach brali udział przedstawiciele wszystkich samorządów lokalnych, a nie przedstawiciele grupy samorządów, którzy zdążyli zgłosić akces, gotowość do udziału w konferencji czy w szkoleniu. Myślę, że specjaliści, którzy jeżdżą z Ministerstwem Edukacji Narodowej w teren, na wiele pytań, które dziś się pojawiają, mogliby odpowiedzieć na miejscu. Dziękuję bardzo. (Oklaski)