15 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Infrastruktury oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o poselskich projektach ustaw o:
  1) zmianie ustawy o drogach publicznych,
  2) zmianie ustawy o drogach publicznych,
  3) zmianie ustawy o drogach publicznych oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
   (druki nr 1031, 1032, 1033 i 1599).

Poseł Michał Tomasz Pacholski:

    Bardzo dziękuję.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Ruch Palikota mam zaszczyt przedstawić stanowisko w sprawie sprawozdania Komisji Infrastruktury oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o poselskich projektach ustaw o: zmianie ustawy o drogach publicznych, zmianie ustawy o drogach publicznych, zmianie ustawy o drogach publicznych oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Sprawozdanie odnosi się do poselskich projektów ustaw zawartych w drukach nr 1031, 1032 i 1033.

    Zgodnie z propozycją Klubu SLD zawartą w druku nr 1031 odcinek drogi krajowej zastąpiony nowo wybudowanym odcinkiem drogi z chwilą oddania go do użytkowania zostaje pozbawiony dotychczasowej kategorii i zaliczony do kategorii drogi wojewódzkiej zamiast, jak to jest w obowiązujących przepisach, do dróg gminnych. Obowiązujące uregulowania w tym zakresie budzą wiele kontrowersji. Gminy, na terenie których znajdują się stare drogi krajowe, protestują przeciwko ich przejęciu. Koszty, jakie generują bieżące utrzymanie i remonty tych dróg, stanowią duże obciążenie budżetów samorządów gminnych.

    Projekt zgłoszony przez klub PiS, zawarty w druku nr 1032, zakłada uchylenie ust. 5 w ustawie z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Jak wynika z uzasadnienia, rozwiązanie polegające na ustaleniu automatyzmu przejmowania przez samorząd gminny odcinka drogi krajowej, wojewódzkiej albo powiatowej, który został zastąpiony nowo wybudowanym odcinkiem, jest niefunkcjonalne, szczególnie w przypadku dróg krajowych. Zaproponowane rozwiązanie ma stworzyć możliwość indywidualnego rozpatrzenia każdego przypadku.

    Natomiast projekt zawarty w druku nr 1033, autorstwa klubu PO, przewiduje obciążenie poszczególnych samorządów adekwatnie do kategorii drogi zastępowanej przez nowo wybudowany odcinek - w przypadku drogi krajowej zostanie on zaliczony do kategorii dróg wojewódzkich, w przypadku drogi wojewódzkiej do dróg powiatowych, a w przypadku drogi powiatowej do dróg gminnych.

    Do powyższego projektu wprowadzono autopoprawkę, która przewiduje, iż decyzję o zaliczeniu odcinków starych dróg do określonej kategorii podejmuje, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw transportu, po zasięgnięciu opinii właściwego dyrektora oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, właściwych sejmików województw oraz rad miast.

    Ponadto pomysłodawcy proponują zmianę ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, zmierzającą do dodania kategorii dróg gminnych, dla których w budżecie państwa tworzyć się będzie rezerwę subwencji ogólnej z przeznaczeniem na dofinansowanie inwestycji na tych drogach.

    W stosunku do każdego z tych projektów samorządy terytorialne zgłosiły wiele głosów krytycznych, zarzucając im m.in. zaburzenie istniejącego szkieletu sieci powiązanych ze sobą dróg, naruszenie jego spójności i przejrzystości, powrót do sytuacji sprzed nowelizacji ustawy w 2003 r., kiedy to samorządy wszystkich szczebli odmawiały przejmowania odcinków starych dróg, ograniczenie możliwości samodzielnego porozumiewania się właściwych jednostek samorządu terytorialnego w zakresie przejmowania dróg.

    Dla rozpatrzenia omawianych poselskich projektów zmian ustawy powołano podkomisję nadzwyczajną, której mam zaszczyt być członkiem. Po długich i trudnych obradach podkomisja wypracowała projekt ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych. Jest to swego rodzaju kompromis między projektami poselskimi a oczekiwaniami samorządów i rządu. Zakłada on, iż odcinek drogi krajowej zastąpiony nowo wybudowanym odcinkiem drogi z chwilą oddania go do użytkowania zostaje pozbawiony dotychczasowej kategorii i zaliczony do kategorii dróg wojewódzkich.

    Jednocześnie sejmik województwa może, w drodze uchwały, pozbawić kategorii drogi wojewódzkiej odcinek o proporcjonalnej długości do przejętego odcinka drogi krajowej. Ten odcinek drogi zostaje zaliczony do dróg powiatowych. Podobna zasada ma obowiązywać w przypadku dróg powiatowych.

    Ponadto odcinek drogi wojewódzkiej zastąpiony nowo wybudowanym odcinkiem drogi z chwilą oddania go do użytkowania zostaje zaliczony do kategorii drogi powiatowej, analogicznie w przypadku drogi powiatowej zostanie on zaliczony do kategorii drogi gminnej.

    Projekt komisyjny odnosi się również do stanów zastanych, tj. do sytuacji, kiedy stare odcinki dróg krajowych zostały zaliczone do kategorii dróg gminnych wbrew sprzeciwom samorządów.

    Projekt zakłada, że rada gminy może, w drodze uchwały, pozbawić kategorii drogi gminnej odcinek zaliczony do tej kategorii na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów - taki odcinek zostaje wtedy zaliczony do kategorii drogi wojewódzkiej.

    Pomimo iż projekt stworzony przez komisję budzi wiele wątpliwości, wydaje się najbardziej racjonalny i odpowiadający oczekiwaniom gmin i pozostałych samorządów, które są inicjatorami wprowadzenia zmian w tym zakresie w ustawie o drogach publicznych.

    Projekt stwarza możliwość przekazywania kolejnym szczeblom samorządu niechcianych odcinków dróg, co w konsekwencji może doprowadzić do ponownego obarczania utrzymaniem drogi gminy jako ostatniej jednostki w tym łańcuchu. (Dzwonek) Jednak już wielokrotnie przekonywaliśmy się o mądrości samorządów, które potrafią podejmować bardzo trafne decyzje, mając na względzie dobro obszaru, za jaki ponoszą odpowiedzialność.

    Przyjmując takie założenie oraz biorąc pod uwagę fakt, iż projekt komisyjny daje gminom możliwość pozbycia się odcinków starych dróg krajowych, które niejako z automatu zostały im przekazane bez względu na ich funkcjonalność dla gminy oraz koszty utrzymania, Klub Poselski Ruch Palikota pozytywnie opiniuje projekt przedłożony przez Komisję Infrastruktury oraz Komisję Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Marek Kuchciński)