17 punkt porządku dziennego:

Poseł Gabriela Masłowska:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiam stanowisko w imieniu Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość odnośnie do projektu ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym.

    Przemiany systemowe w ostatnich latach spowodowały ogromne rozwarstwienie społeczne, osłabienie tradycyjnych funkcji rodziny, rozluźnienie więzi rodzinnych. Trudna sytuacja ekonomiczna większości polskich rodzin - z powodu utraty pracy i ciągłego wzrostu kosztów utrzymania, braku polityki prorodzinnej - powoduje wiele problemów w polskich rodzinach i wiele patologii. Rodzice zajęci pozyskiwaniem środków na przeżycie nie mają często czasu na wychowanie dzieci. Zastępuje ich w tym szkoła, inne placówki lub ulica. Ludzie samotni byli i będą zawsze, ale faktem jest, że przybywa osób starszych mających dzieci i wnuki, które na ich pomoc nie mogą jednak liczyć i popadają w nędzę. Jak pokazują oficjalne dane statystyczne, w 2011 r. średni dochód na osobę w gospodarstwie domowym emerytów i rencistów wynosił 1171 zł i właściwie zaledwie pokrywał bieżące wydatki na utrzymanie.

    Mimo ogromnych wyrzeczeń brak środków na przeżycie i bieżące potrzeby stwarza w połączeniu z podeszłym wiekiem poczucie zagrożenia, żalu i bezradności. Z drugiej strony wychowywanie na singla, wychowywanie według zasady: do was młodych świat należy, niszczy naturalne funkcje opiekuńcze i wychowawcze rodziny, wzajemne więzi, odpowiedzialność za innych członków rodziny, zwłaszcza za ludzi starszych. Dlatego coraz częściej, obserwujemy to także w pracy biur poselskich, mamy przypadki osób starszych, które pytają, czy w tej sytuacji to, że posiadają jedyną nieruchomość, czasem jest to po prostu zwyczajnie mieszkanie, dach nad głową, pozwala im zwiększyć bieżący dochód z majątku zawartego w posiadanej nieruchomości, aby zaspokoić podstawowe bieżące potrzeby. I to są, proszę państwa, fakty; nie ma co udawać, że problemu nie ma. Zanika także w życiu polskiego społeczeństwa instytucja dożywocia, tak mocno w Polsce dotychczas zakorzeniona. Mam nadzieję, że fiskalizm przy umowach dożywocia nie wynika z chęci ministra finansów upowszechniania odwróconego kredytu hipotecznego.

    Czy proponowane rozwiązania w ustawie o odwróconym kredycie hipotecznym rzeczywiście zapewnią ludziom starszym niezależność i bardziej godną starość? To było pytanie, które towarzyszyło mi cały czas przy lekturze i analizie tego projektu. A może popadną w jeszcze większą zależność, tym razem od wyrafinowanych, chłodnych, bezwzględnych, potężnych instytucji finansowych? Projekt tworzy nową instytucję prawną, którą ma być odwrócony kredyt hipoteczny. W myśl projektu osoba zawierająca umowę z instytucją finansową kontrolowaną przez KNF okresowo lub jednorazowo będzie mogła otrzymywać świadczenie w zamian za roszczenie tej instytucji do przejęcia własności nieruchomości.

    Wysoka Izbo! Lektura projektu nasuwa następujące uwagi. Przede wszystkim jest zbyt słaba ochrona strony słabszej, czyli kredytobiorców. Jak powiedziałam, na ogół ludzi starych, nieznających prawa, mających jeszcze nadal dużo ufności wobec instytucji państwa, mających wiarę w państwo prawa, co, jak czasem się okazuje, niestety jest na wyrost. Bank zabezpiecza spłatę hipoteką na nieruchomości, ma roszczenie o przeniesienie prawa własności do nieruchomości, może monitorować stan wartości tej nieruchomości, jego zmiany, może żądać utrzymania jej w należytym stanie, niedopuszczenia do obniżenia wartości nieruchomości, może też żądać pełnomocnictwa i dbać o ten stan niezmieniony nieruchomości już osobiście. A więc, mówiąc obrazowo, z powodu jednej dziury w dachu może nakazać wymianę dachu.

    Obowiązki kredytobiorcy związane z nieruchomością, na której ustanowiono zabezpieczenie hipoteczne, zapisane są w ustawie niestety nieprecyzyjnie. Mogą one dawać pretekst do łatwego wypowiedzenia umowy ze wszystkimi tego konsekwencjami. Pojawia się pytanie, czy kredytobiorcy mają zagwarantowaną informację, jaką wartość nieruchomości będą stanowiły wypłacone środki, aby nie byli oszukani. Jest zbyt krótki termin na odstąpienie od umowy, 30-dniowy. Czy będą mieć możliwość wyboru rzeczoznawcy dla sporządzenia operatów szacunkowych, czy mogą ten operat kwestionować na drodze sądowej i czy w razie, jeśli sąd uzna ich rację, będą mogli żądać zwrotu tej kwoty?

    Proszę państwa, szczególnie drażliwy jest problem sankcji. Jeśli instytucja kredytująca narusza obowiązki ustawy, to ma miejsce zwrot kredytu pomniejszonego tylko, proszę państwa, o 1/10 części odsetek innych kosztów kredytu należnego tej instytucji. Pytam wnioskodawców: Dlaczego tylko o 1/10? Dlaczego nie ma zapisu, że umowy takie są nieważne? Czy instytucji kredytującej w tej sytuacji nie będzie opłacało się ponieść tak nieznaczną karę za niespełnienie wymogów zapisanych w ustawie? Dlaczego odstąpiliście państwo chociażby od nieco bardziej rygorystycznej sankcji zawartej w ustawie o kredycie konsumenckim?

    Wiele spraw istotnych dla tej idei, również dla kredytobiorców, wyrzuca się z ustawy i przenosi się do prospektu informacyjnego, już pomijam wątpliwą nazwę, a także ewentualnie do umowy. To też rodzi niebezpieczeństwo dużej dowolności w stosowaniu prawa.

    Chciałabym poruszyć oddzielną kwestię, bo chyba ona tutaj w wypowiedziach nie padała, która dotyczy samego roszczenia o przeniesienie własności. Chodzi o przepisy odnośnie do przeniesienia własności na rzecz instytucji finansowej przez wyznaczonego przez sąd kuratora w sytuacji, kiedy nastąpiła śmierć biorącego kredyt i spadkobiercy z mocy prawa stali się właścicielami albo współwłaścicielami tego majątku - z mocy samego prawa spadkowego, a następnie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku ma tylko i wyłącznie moc deklaratoryjną, a więc jedynie potwierdzającą to, co zaistniało z mocy samego prawa.

    Proszę państwa, uważam, że zapis ustawowy, iż wyznaczony przez sąd kurator zabierze z mocy prawa otrzymaną własność osobom trzecim i przeniesie ją na rzecz instytucji finansowej, która udzieliła zmarłemu kredytu odwróconego, ma pewne niebezpieczeństwa natury konstytucyjnej, ponieważ w moim przekonaniu wywraca pojęcie ochrony własności w polskim systemie prawa.

    Wysoka Izbo! Życzyłabym sobie, aby nie było potrzeby zawierania umów o odwróconym kredycie hipotecznym. Wobec tego ze względu na wielką skalę ubóstwa rozszerzającego się niestety wskutek chociażby zróżnicowania, dywersyfikacji społeczeństwa - problem ten jednak istnieje, zwłaszcza jeśli chodzi o ludzi starszych, i będzie się nasilał - a także ze względu na to, o czym wspomniałam na początku, czyli na pewne zmiany w stosunkach, relacjach rodzinnych, osłabienie funkcji więzi rodzinnych, potrzebne są pewne rozwiązania, ustawodawca powinien nad nimi pracować. Dlatego oczywiście jesteśmy za skierowaniem tego projektu do komisji, będziemy starali się angażować, z tym że musimy mieć świadomość, iż skala potrzebnych zmian w projekcie jest bardzo duża. Popieram przede wszystkim uwagi przedłożone przez Narodowy Bank Polski, a jest ich około 20, dosyć istotne, trafne. (Dzwonek) Jeżeli one zostaną uwzględnione w pracach komisji i poprawią ten projekt, będzie można uznać, że jeśli chodzi o samą ideę, jest to dobry kierunek prac i należy je kontynuować, nie zapominając jednak o tym, że odpowiedzialność za ten stan rzeczy ponosi także państwo i od państwa trzeba wymagać takich zmian w polityce rodzinnej, w polityce dochodowej, ażeby do takich sytuacji nie dochodziło. Dziękuję. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Wanda Nowicka)