15 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji ˝Krajowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie˝ za okres od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. (druk nr 971) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 1095).

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szanowna Pani Minister! ˝Krajowy program przeciwdziałania przemocy˝ w rodzinie funkcjonuje od 2006 r. Program został przyjęty przez Radę Ministrów i nakłada na wszystkie szczeble administracji publicznej ujęte kompleksowo zadania, których celem jest przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. W ramach programu realizowane są zadania mające na celu ochronę ofiar przemocy w rodzinie oraz realizację działań skierowanych do osób stosujących przemoc w rodzinie. Rok 2011 był rokiem szczególnym, jeżeli chodzi o realizację programu, dlatego że wprowadzano nowe rozwiązania prawne i w związku z nowelizacją ustawy wdrażano w życie 6 aktów wykonawczych, w tym 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej, jedno Rady Ministrów oraz jedno ministra spraw wewnętrznych i administracji. Tym aktom wykonawczym towarzyszyło również opracowanie i wydanie stosownych wytycznych prokuratora generalnego oraz komendanta głównego Policji.

    Sprawozdanie za 2011 r. zostało opracowane w oparciu o sprawozdanie administracji rządowej i samorządowej oraz Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. W innych sprawozdaniach rządowych często korzysta się z opinii zawartych w ankietach sektora pozarządowego. Tego mi w tym sprawozdaniu zabrakło. Warto zapytać partnera, który również uczestniczy w znacznej części działań związanych z realizacją ustawy oraz programu, o jego zdanie. Jednak to jest coś innego, kiedy pyta się osoby niezależne, które funkcjonują, nie będąc w tej sprawie na garnuszku samorządowym czy rządowym.

    Resort pracy i polityki społecznej w ramach zadań wynikających z programu przeprowadził między innymi badania opinii publicznej wśród dorosłych Polaków. Ten raport może nas niepokoić, a z drugiej strony mobilizować do systematycznych działań. Takie zjawiska, fakty - mówią o tym dorośli Polacy - że przemoc w rodzinie dotyczy od 20 do 39% polskich rodzin, że rośnie zjawisko przemocy fizycznej, zwłaszcza wobec rodziców i dzieci, że co trzeci badany uznaje, że w ciągu ostatnich 5 lat nasiliło się zjawisko przemocy seksualnej w rodzinie, a 29% badanych nadal akceptuje fakt stosowania kary fizycznej wobec dzieci, są niepokojące i w naszej działalności politycznej również muszą być brane pod uwagę.

    Z kolei z badań profesjonalistów realizujących programy korekcyjno-edukacyjne dla osób stosujących przemoc w rodzinie wyłania się obraz zagrożeń związanych z realizacją tych programów. Z badań dotyczących osób stosujących przemoc w rodzinie, odbywających karę pozbawienia wolności, wynika, że ofiarami przemocy w rodzinie są w 74% żony, partnerki, w 32% - dzieci oraz w 29% - rodzice. Przemoc w rodzinie występuje razem z różnymi trudnościami pojawiającymi się w życiu rodzin. Ta grupa osadzonych podaje, że w ich wypadku przemoc powstała z następujących powodów: alkoholu - 47% przypadków, sytuacji zawodowej i materialnej - 38%, relacji w rodzinie - 25% czy złego samopoczucia oraz stosowania przemocy jako formy samoobrony. Pani profesor wspomniała w swoim wystąpieniu o podglebiu, które jest powodem m.in. przemocy w rodzinie.

    Zdaniem klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej w 2011 r. przyczyną złej sytuacji materialnej i zawodowej, którą wskazują jako drugą zarówno osadzeni, jak i opinia publiczna, jest właśnie sytuacja zawodowa i materialna Polaków. Uważamy, że rząd nie podjął, niestety, wszystkich działań, które mogłyby to ograniczyć - nie wyeliminować, ale ograniczyć. Przede wszystkim rosło bezrobocie. Rząd ograniczył o połowę środki na rzecz Funduszu Pracy w porównaniu do 2010 r. - o połowę. W programach aktywizacyjnych wzięło udział o 360 tys. osób mniej niż w roku 2010. To oznacza, że mimo środków finansowych w sposób świadomy nie stwarzano możliwości rozwiązywania tych problemów. Rośnie bieda. W Polsce bieda ma twarz rodziny wielodzietnej, rodziny wychowującej czy mającej w swoim składzie osobę niepełnosprawną, rodziny bezrobotnej, co częściej dotyczy mieszkańców wsi niż miast.

    Od 2004 r., szanowni państwo, do 2011 r. nie było waloryzacji świadczeń rodzinnych ani progów dostępu do pomocy społecznej. Ponad 2 mln dzieci straciło tę pomoc, o tyle mniej wypłacano zasiłków rodzinnych. Nadal funkcjonuje bardzo niesprawiedliwy system podatkowy, jeśli chodzi o ulgę na wychowanie dzieci. W wyniku braku możliwości odpisu prawie 3 mln dzieci z tego nie korzysta. Problem stanowi także tak istotne dla osób niepełnosprawnych świadczenie pielęgnacyjne, wspomagające ich egzystencję na co dzień i rehabilitację. Od 2006 r. słynne 153 zł nie jest waloryzowane.

    Znaczna część dzieci jest niedożywionych mimo funkcjonowania rządowego programu. Trzeba się zastanowić, dlaczego program rządowy nie dociera jeszcze do wszystkich, zwłaszcza do młodych ludzi, którzy po szkole gimnazjalnej kontynuują naukę w szkołach ponadgimnazjalnych. Moim zdaniem, zdaniem klubu SLD, nieskutecznie wydawane są także środki finansowe, które są w dyspozycji gmin, w dyspozycji województw, jeśli chodzi o walkę z uzależnieniami. Powołany został fundusz hazardowy. Przecież państwo w ogóle nie wie, jak za to się zabrać. Przez dwa lata składane środki nie są wydawane. Stąd w większym stopniu powinniśmy przeznaczać te środki przede wszystkim na rzecz ofiar przemocy w rodzinie, w szczególności jeśli chodzi o ochronę dzieci, na edukację, dożywianie, rozwój osobowości dzieci i młodzieży, jak również na kwestie związane z budownictwem.

    Podmiotami, które m.in. realizują program, znaczną część zapisów ustawy, są samorządy. Była o tym mowa w sprawozdaniu, mówiła o tym pani minister. Pani minister stwierdziła, że satysfakcjonuje fakt, iż 82% gmin przyjęło programy. Mnie nie satysfakcjonuje, bo jest 2040 gmin, a ponad 400 gmin stwierdziło, że to prawo na razie ich nie dotyczy. Tego nie można akceptować we władzy publicznej, tak jak nie można akceptować faktu, że na 372 powiaty 270 - co stanowi 74% - przyjęło te programy. Nie można również akceptować faktu, że jeśli chodzi o samorządy wojewódzkie - 13, a 3 nie przyjęły, że nie powołano krajowych koordynatorów, że w 4 województwach wojewodowie nie przeprowadzili kontroli zlecania zadań w zakresie zwalczania przemocy, jeśli chodzi o sektor pozarządowy.

    Jak można mieć pewność, bez monitorowania, bez kontroli, że środki finansowe przeznaczone na te cele są właściwie wykorzystywane? A czy tam nie powstaje źródło przemocy? Przykłady te są pokazywane również przez media. Stąd myślę, że władza publiczna, władza samorządowa ma jeszcze wiele do zrobienia. Razem musimy to monitorować i mobilizować do tego, aby jak najlepiej wykorzystać wszystkie instrumenty, które dzisiaj są dostępne. Biorąc pod uwagę to wszystko, zwłaszcza, jak mówię, naszym zdaniem, zdaniem klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej, opieszałość państwa w rozwiązywaniu podstawowych problemów społecznych mimo istniejących możliwości finansowych, wstrzymamy się od głosu w głosowaniu nad tym raportem.

    Uważamy, że przede wszystkim na ten cel przeznaczono niewystarczające środki finansowe z budżetu państwa dla samorządów terytorialnych, chodzi o realizację programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Rozumiem jednak, że cześć tych zadań to zadania własne samorządu, a część - zadania zlecone. Niemniej jednak z tym trudniej dotrzeć do samorządów, trzeba więc wykazać, że zadania, które są zlecane przez państwo, mają pokrycie, a one jednak, jak pokazują samorządy, nie mają.

    Kolejna kwestia to niepełne wykonywanie obowiązków, właściwie to, o czym mówiłem, przez gminy, powiaty, województwa czy wojewodów. Ważne jest rozszerzenie narzędzi monitorowania realizacji programu właśnie o ankietę przeprowadzaną wśród sektora pozarządowego, ewentualnie chodzi o inne formy spojrzenia z perspektywy, dotyczy to również tych, do których ten program jest adresowany. Potrzebna jest większa interwencja państwa w te obszary biedy, tam, gdzie można przeciwdziałać, czy można poprawiać sytuację materialną rodziny, a zwłaszcza dzieci i młodzieży. Problemem jest brak systemowego wsparcia - o tym mówiła również pani poseł Kozłowska - tych ludzi pierwszego kontaktu, przeciwdziałania tzw. wypalaniu się zawodowemu, nadmierne obciążanie kuratorów sądowych przy braku wsparcia logistycznego. O tym też była mowa na powiedzeniu komisji, kiedy rozpatrywaliśmy ten projekt.

    Dlatego też nie możemy udzielić wsparcia temu sprawozdaniu. Liczymy na to, że w kolejnych latach będziemy jednak w większym stopniu, korzystając również z instytucji państwowych, będziemy lepiej wykorzystywać to wszystko, co do tej pory jest pewnym doświadczeniem oraz taką wartością dodaną, jeśli chodzi o stan realizacji tego programu. W większym stopniu będziemy wspierać również samorządy i sektor pozarządowy w realizacji określonych obszarów, w realizacji programu, ale także będziemy lepiej wykorzystywać już istniejące instrumenty finansowe i prawne, które są. Dziękuję uprzejmie.