1 punkt porządku dziennego:

Informacja ministra spraw wewnętrznych oraz ministra sprawiedliwości na temat utworzenia Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego (WESA).

Poseł Bogdan Rzońca:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym przedstawić stanowisko klubu parlamentarnego w rzeczonej sprawie, w sprawie, o której dyskutujemy.

    Trudno się nie zgodzić z tym pięknym zdaniem, które zostało tu zacytowane - że nikt nie będzie zesłany tam, gdzie jest narażony na jakiekolwiek prześladowania. Oczywiście my też się z tym zgadzamy, niemniej dostrzegamy w tych wszystkich obwarowaniach prawnych dotyczących wspólnej polityki azylowej wiele ogromnych problemów, które są, po pierwsze, oczywiste, po drugie, wynikają też z różnorodnej sytuacji, która ma miejsce na świecie. Jeśli pojawia się problem związany na przykład z konfliktem rosyjsko-gruzińskim, to już wiemy, że z tego powodu ta polityka azylowa może być bardziej modna, bo azylanci szukają po prostu swojego nowego domu. Tak samo było w przypadku wiosny arabskiej, gdzie też widzieliśmy ogromne natężenie migracji związane z poszukiwaniem nowego miejsca zamieszkania.

    Polityka azylowa, polityka w zakresie udzielania azylu nie jest jednolita w Unii Europejskiej, bo po prostu występują sprzeczności w samej Unii Europejskiej w tej sferze wynikające z następujących powodów. Otóż odpowiedzialność za wniosek azylowy spoczywa na pierwszym kraju Unii Europejskiej, którego granice uchodźca przekroczy, co oznacza, że takie kraje, jak Włochy, Malta, Grecja, a także Polska są po prostu w trudniejszej sytuacji. Trzeba także zauważyć, że niektóre kraje chętnie i szybko rozpatrują wnioski azylowe, a niektóre kraje rozpatrują je niechętnie i nieszybko. Do krajów, które szybko je rozpatrują, zaliczamy na przykład Maltę, Holandię i Danię, a niektóre kraje, na przykład Grecja, bardzo długo rozpatrują takie wnioski. Ktoś policzył, że np. przeciętny Irakijczyk ma szansę na uzyskanie azylu we Francji w 82%, a w Grecji w 2%. Tak że widzimy, iż brakuje bazy dobrych praktyk w zakresie rozpatrywania wniosków azylowych. Nie ma ścisłych informacji o krajach, z których pochodzą azylanci, brakuje informacji, czy przestrzegane są normy w zakresie traktowania azylantów, dopracowania wymaga kwestia infrastruktury azylowej, a to jest bardzo ważne - to, w jakich warunkach właśnie azylanci przebywają. Istnieje potrzeba powołania ekspertów międzynarodowych, którzy służyć będą radami krajom rozpatrującym wnioski azylowe. Trzeba odpowiedzieć na pytanie, czy ubiegający się o azyl mogą na przykład podejmować jakąkolwiek pracę, bo ten czas pobytu czy poszukiwania azylu w danym kraju to niekiedy wiele miesięcy. Brakuje monitoringu stosowania unijnych norm w zakresie prawa azylowego. Zauważamy też, że konieczne jest zwiększenie środków finansowych na rzecz uchodźców. I, co bardzo istotne, dostrzegamy też taki problem, że poszczególne kraje Unii Europejskiej boją się przekazać kompetencje w zakresie azylu instytucjom Unii Europejskiej. To jest bardzo wymowne spostrzeżenie, które chciałbym zaakcentować. Dostrzegamy także zjawisko zaostrzania prawa azylowego przez poszczególne kraje Unii Europejskiej. My w Polsce oczywiście zawsze musimy być pierwsi, jesteśmy kontrolowani w tym aspekcie, mamy być przykładni pod względem stosowania prawa europejskiego, a tymczasem okazuje się, że niektóre kraje Unii Europejskiej bardzo niechętnie patrzą na zjawisko azylu i generalnie zaostrzają przepisy, które mają umożliwić pozyskanie takiego statusu uchodźcom. Uchodźcy nie mają też dostatecznej wiedzy na temat prawa azylowego w danym kraju, bywa, że nie znają języka, że oczekują długo na tłumacza, oczekują pomocy prawnej. Te kwestie nie są rozwiązane do dzisiaj. Rozumiem oczywiście całą złożoność problematyki, ale fakty są takie i na razie Unia Europejska z tym się nie uporała. Wiemy, że po 3 latach funkcjonowania systemu azylowego w Unii Europejskiej na ponad 16 tys. osób ubiegających się o azyl w Unii Europejskiej zostało wszczętych, na podstawie 4 tys. wniosków, tylko niecałe 40% postępowań w krajach, które były zobowiązane do rozpatrzenia tych wniosków azylowych, czyli w krajach pierwszych. To jest istotna informacja dla Unii Europejskiej, dla budowania prawa w zakresie wspólnej polityki azylowej. Kwestie te są ważną częścią polityki Unii Europejskiej, wiemy o tym. Ich natężenie wynika z tego, czy w Unii Europejskiej jest spokój oraz czy na świecie jest spokój, czy w Europie jest spokój czy też występują sytuacje konfliktogenne. Wtedy widzimy zainteresowanie niektórych krajów na przykład Polską. Przy konflikcie polsko-rosyjskim ponad 4 tys. Gruzinów szukało w Polsce schronienia. To jest bardzo symptomatyczne.

    Do czego powinniśmy, wobec powyższego, zmierzać? Po pierwsze, trzeba zastanowić się nad kosztami związanymi z utrzymaniem w areszcie uchodźców i trzeba rozważyć możliwość albo ograniczenia aresztowania, albo zatrzymywania uchodźców. Każdy kraj musi się jakoś z tym problemem, z tym faktem, zmierzyć. Trzeba wzmocnić Europejski Urząd Wsparcia w Dziedzinie Azylu, który ma swoją siedzibę na Malcie. Trzeba wesprzeć kraje graniczne w rozwiązywaniu spornych kwestii. Należy określić czas przewidziany na rozpatrywanie wniosku azylowego. Wydaje nam się, że mogłoby to być sztywne 6 miesięcy na rozpatrzenie wniosku azylowego. Byłaby to norma obowiązująca w każdym z krajów Unii Europejskiej. Później można byłoby prowadzić statystyki dotyczące tego, który kraj w jaki sposób z takiej normy się wywiązuje.

    Należy też określić - a tego nie wiemy - skalę nielegalnej imigracji, bo bez niej nie można stworzyć spójnego systemu związanego na przykład z zatrudnieniem czy polityką azylową. Trzeba także - to dotyczy również Polski - policzyć nielegalnych emigrantów. Mówi się, nie wiem, mam takie informacje, że dzisiaj w Polsce może być ok. 0,5 mln nielegalnych emigrantów. Stwierdzenie, czy tak jest czy nie, jest w gestii pewnych organów państwa. Bardzo istotne jest też dokończenie prac nad dyrektywami, w tym nad najtrudniejszą dyrektywą azylową, dyrektywą recepcyjną. W tej chwili mieliśmy jako Polska, podczas polskiej prezydencji, ambitne zamiary, żeby opracować i dopracować dwie dyrektywy, recepcyjną i kwalifikacyjną. Lepiej nam poszło z dyrektywą kwalifikacyjną, dużo gorzej z dyrektywą recepcyjną. Prezydencja duńska też się z tym nie uporała. Być może problem ten rozwiąże, jak mówił pan minister, prezydencja cypryjska. Wszyscy oczywiście czekamy na pozytywny finał tej kwestii.

    Generalnie można powiedzieć, że Prawo i Sprawiedliwość dostrzega problem budowania wspólnego systemu azylowego. Prawo i Sprawiedliwość widzi ten problem. Także poszczególne kraje Unii Europejskiej mają dosyć odmienne stanowiska w tej kwestii. Powiedziałbym, że jako Polska nie mamy czego się wstydzić, a wiemy, że niektóre kraje Unii Europejskiej, które szermują hasłem wolności i ochrony praw człowieka, są w tej kwestii bardzo ostrożne, na przykład przy rozpatrywaniu wniosków azylowych. A więc będziemy pilnie przyglądać się dalszym działaniom i liczymy na to, że Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, jak również Ministerstwo Spraw Zagranicznych będą właściwie reprezentować polski interes w sprawie polityki azylowej w Unii Europejskiej. Dziękuję bardzo.