Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Piotra Chmielowskiego, Marka Niedbały i Marka Domarackiego, znak: SPS-023-29520/14, z dnia 26 listopada 2014 r. skierowaną do ministra środowiska w sprawie listy gatunków chronionych roślin i zwierząt występujących na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego, uprzejmie informuję, że w trakcie prowadzonych przez Kampinoski Park Narodowy badań naukowych nie stwierdzono wpływu zmian klimatu na bytujące na obszarze parku chronione gatunki roślin, zwierząt i grzybów.

   Poniżej przekazuję listy gatunków chronionych roślin i zwierząt występujących na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego.

   Chronione ściśle gatunki zwierząt:

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo z dnia 26 listopada 2014 r., znak: SPS-023-29521/14, przy którym została przekazana interpelacja poselska posłów Piotra Chmielowskiego, Marka Niedbały i Marka Domarackiego w sprawie listy gatunków chronionych roślin i zwierząt występujących na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.

   Karkonoski Park Narodowy został utworzony 16 stycznia 1959 r. Powierzchnia Karkonoskiego Parku Narodowego na dzień 1 stycznia 2014 r. wynosi 5584,04 ha. Powierzchnia otuliny wynosi 11 265 ha i obejmuje wyłącznie grunty Skarbu Państwa w trwałym zarządzie Nadleśnictwa Szklarska Poręba, Nadleśnictwa Śnieżka w Kowarach oraz Nadleśnictwa Kamienna Góra. Cała powierzchnia parku narodowego oraz otuliny została włączona w granice obszaru Natura 2000: Karkonosze.

   Według obecnego stanu wiedzy Karkonoski Park Narodowy i jego otulina stanowi obszar wyjątkowy i wyróżniający się pod względem wszystkich komponentów środowiska przyrodniczego na tle innych tego typu masywów górskich w Polsce i Europie. Karkonosze są najwyższym pasmem górskim w Europie Środkowej na północ od Alp i Karpat, a także drugim najwyższym pasmem średniogórza europejskiego (po Masywie Centralnym we Francji). O bogactwie budowy geologicznej Karkonoszy świadczą zarówno zróżnicowanie skał, jak i zależności pomiędzy nimi. Naturalne odsłonięcia skalne na obszarze Karkonoszy pozwalają na zapoznanie się z wieloma odmianami skał metamorficznych i magmowych oraz składających się na nie minerałów, a także ze zjawiskami geologicznymi dokumentującymi różnego typu spektakularne wydarzenia, które zdarzyły się tu w głębi lub na powierzchni Ziemi podczas ostatnich 500 mln lat. Masyw Karkonoszy stanowi również jeden z najciekawszych mineralogicznie obszarów Europy. W granicie karkonoskim i skałach jego osłony występuje wiele minerałów, które już od wieków były obiektem zainteresowań człowieka. Na obszarze Karkonoszy (polskich i czeskich) naliczono ponad 150 przejawów mineralizacji oraz zidentyfikowano 230 minerałów. Z tego rejonu opisano po raz pierwszy na świecie pięć minerałów. Wyjątkowość Karkonoszy w skali całej Europy Środkowej i Średniogórza Europejskiego wynika również z bogactwa występujących tutaj form rzeźby terenu powstałych wskutek działalności różnorodnych procesów kształtujących powierzchnię Ziemi. Zróżnicowanie rzeźby jest tu konsekwencją długotrwałej ewolucji w warunkach lądowych trwającej przynajmniej kilkadziesiąt milionów lat w zmieniających się warunkach środowiskowych. Klimat Karkonoszy posiada wiele cech wyróżniających te góry na tle pozostałych pasm górskich Europy. Wyróżnia je przede wszystkim wyrazistość krawędzi morfologicznych, duża zwartość całego bloku górskiego, prostopadłe usytuowanie osi grzbietu względem przeważającego kierunku wiatru oraz położenie w pobliżu zachodniej orograficznej granicy wysokiej części Sudetów. Główną konsekwencją takiej specyfiki rzeźby terenu jest znaczna deformacja pola przepływu powietrza, która z kolei przekłada się na szczególnie dużą prędkość wiatru, bardzo częste występowanie mgły oraz wyjątkową intensywność osadów mgielnych i oblodzenia atmosferycznego. Przykładowo Śnieżka to nie tylko jedno z najbardziej wietrznych miejsc w Europie, ale również szczyt z rekordową średnią roczną liczbą dni z mgłą wśród wszystkich górskich stacji synoptycznych w kontynentalnej części Europy (296 dni w roku).

   Karkonosze odznaczają się również wyraźnie zarysowaną odmienną od innych masywów Europy Środkowej kompozycją gatunków roślin i zwierząt. Do najcenniejszych elementów świata przyrody ożywionej Karkonoszy należy wyraźne zróżnicowanie rozmieszczenia zbiorowisk roślinnych w zależności od wysokości nad poziomem morza w strefach nazywanych piętrami roślinnymi. Nie dość, że wykształciły się one na tak niewielkim obszarze, to jeszcze w Karkonoszach powyżej górnej granicy lasu można wyróżnić również piętra o charakterze górskim - subalpejskie i alpejskie. Porównanie karkonoskich pięter z tatrzańskimi ujawnia specyfikę klimatyczną omawianego obszaru wyrażającą się w obniżeniu granic zasięgu wszystkich pięter roślinnych. Do piętrowego rozmieszczenia roślinności nawiązują również zbiorowiska fauny. O odmienności przyrodniczej Karkonoszy na tle innych gór Europy świadczy występowanie tutaj zarówno gatunków górskich, które spotkamy dziś w Tatrach lub Alpach, oraz gatunków północnych typowych dla dalekiej Skandynawii. Taka mozaika gatunków występuje głównie w najwyższych partiach Karkonoszy (w piętrze subalpejskim oraz alpejskim), a niektórzy badacze określają ten rodzaj roślinności mianem tundry arktyczno-alpejskiej. Skład gatunkowy oraz specyfika fauny Karkonoszy jest wynikiem panujących tutaj warunków klimatycznych, występującej roślinności oraz gospodarczego wykorzystania zasobów naturalnych w przeszłości. W Karkonoszach wyróżniamy pięć klimatycznych pięter roślinnych: piętro pogórza (do 500 m n.p.m.), piętro regla dolnego (500-1000 m n.p.m.), piętro regla górnego (1000-1250 m n.p.m.), piętro subalpejskie (1250-1450 m n.p.m.) oraz piętro alpejskie (1450-1602 m n.p.m.).

   Potencjalnie najważniejszym zespołem leśnym w piętrze pogórza Karkonoszy jest grąd środkowoeuropejski z takimi gatunkami drzew jak: dąb szypułkowy, grab, lipa drobnolistna i szerokolistna, buk zwyczajny oraz klon jawor i klon zwyczajny. W piętrze regla dolnego najważniejszym zbiorowiskiem jest uboga buczyna górska i dolnoreglowy bór bukowo-jodłowo-świerkowy. W strefie piętra regla górnego (wysokość od ok. 1000 m n.p.m. do ok. 1250 m n.p.m.) jedynym zespołem leśnym uwarunkowanym klimatycznie jest górnoreglowa świerczyna sudecka. Jednym z najbardziej charakterystycznych zbiorowisk roślinnych w piętrze subalpejskim Karkonoszy są zbiorowiska sosny górskiej - kosodrzewiny. Płatowatym zespołom sosny górskiej towarzyszą murawy bliźniczkowe. Piętro alpejskie (halne) wykształciło się tylko fragmentarycznie. Obejmuje swym zasięgiem część szczytu Śnieżki, grań Czarnego Grzbietu, najwyższe partie Wielkiego Szyszaka i skalne krawędzie Śnieżnych Kotłów. Charakterystycznymi dla piętra alpejskiego są murawy halne z udziałem situ skuciny oraz tundra porostowa. W Karkonoskim Parku Narodowym występuje wiele wysokogórskich gatunków roślin (np. sasanka alpejska, jastrzębiec alpejski, widłak alpejski), a także relikty polodowcowe (np. wierzba lapońska, wierzba zielna, malina moroszka, skalnica śnieżna) i gatunki endemiczne (skalnica bazaltowa, dzwonek karkonoski). Wśród karkonoskiej fauny także spotkamy relikty epoki lodowej (np. podróżniczek, ślimak poczwarówka arktyczna, reliktowy gatunek wirka z Wielkiego Stawu) oraz endemiczne formy, jak np. podgatunek motyla miernikowca. Awifauna parku obejmuje 11 gatunków strefy tajgi (m.in. orzechówka, cietrzew) i 4 gatunki alpejskie (płochacz halny, drozd obrożny, siwerniak, górski podgatunek czeczotki).

   Wyrazem uznania wielkich i niepowtarzalnych walorów Karkonoszy było uznanie przez UNESCO obszaru Karkonoskiego Parku Narodowego oraz obszaru parku po stronie czeskiej jako Bilateralnego Rezerwatu Biosfery UNESCO Karkonosze/Krkonoše (MaB) w roku 1992. Wyrazem wielkiego uznania wartości przyrodniczych Karkonoszy przez społeczność międzynarodową było także wpisanie torfowisk subalpejskich leżących zarówno w Karkonoskim Parku Narodowym, jak również w parku po stronie czeskiej na listę obszarów wodno-błotnych chronionych konwencją ramsarską. Są to jedyne w Europie torfowiska wysokogórskie wpisane na listę obszarów Ramsar. W wyniku uznania wysokiego poziomu współpracy pomiędzy parkiem polskim i czeskim Europejska Federacja Parków Narodowych i Parków Natury EUROPARC Federation w 2004 r., a następnie w 2011 r. nadała obu parkom narodowym certyfikat Parku Transgranicznego. Spośród polskich parków narodowych jedynie Karkonoski Park Narodowy posiada taki certyfikat. Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej teren Karkonoskiego Parku Narodowego i jego otuliny został włączony do europejskiej sieci Natura 2000 zarówno jako obszar siedliskowy, jak i ptasi, co potwierdza olbrzymie walory przyrodnicze Karkonoszy. W tym miejscu należy podkreślić, że na terenie Karkonoskiego PN występują trzy gatunki roślin (przytulia sudecka, gniadosz sudecki oraz dzwonek Karkonoski), które znalazły się w załączniku dyrektywy siedliskowej UE.

   Karkonoski Park Narodowy wraz z przyjęciem strategii ochrony przyrody systematycznie prowadzi inwentaryzację oraz monitoring składników przyrody, stanu przyrody oraz stanu gatunków, w tym gatunków chronionych, endemicznych, reliktowych oraz gatunków o dużej randze florystycznej dla Karkonoszy. W okresie od końca lat 90. ubiegłego stulecia do chwili obecnej wykonano między innymi następujące prace inwentaryzacyjne:

   1. Inwentaryzacja zbiorowisk nieleśnych na terenie Karkonoskiego PN w latach 2002-2003 wykonana poprzez opisanie i wykreślenie mapy roślinności rzeczywistej Karkonoskiego PN oraz gatunków rzadkich i zagrożonych. Wyniki tego opracowania posłużyły do oceny dynamiki i tempa przemiany zbiorowisk nieleśnych poprzez porównanie z mapą roślinności rzeczywistej Karkonoszy wykonanej w latach 60. ubiegłego stulecia.

   2. Aktualizacja mapy zbiorowisk nieleśnych wykonywana w latach 2008-2012 wraz z inwentaryzacją stanu gatunków rzadkich i zagrożonych. Wyniki posłużyły do aktualizacji danych do projektu planu ochrony Karkonoskiego PN.

   3. Inwentaryzacja i monitoring zagrożonych gatunków roślin występujących na terenie Karkonoskiego PN, w tym gatunków Natura 2000. Prace wykonane w roku 2008 zostały powtórzone w 2010-2011 r. Wyniki posłużyły do aktualizacji danych do projektu planu ochrony Karkonoskiego PN oraz do ustawowej sprawozdawczości gatunków Natura 2000 sporządzanej do Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.

   4. Inwentaryzacja gatunków grzybów: wykaz gatunków i stanowisk grzybów wielkoowocnikowych Karkonoskiego PN realizowana w roku 2012-2014. Jest to pierwsze tak obszerne opracowanie tej grupy systematycznej. Wyniki posłużyły do aktualizacji danych do projektu planu ochrony Karkonoskiego PN.

   5. Inwentaryzacja ptaków Karkonoszy wykonywana w roku 2012, prowadzona wspólnie ze stroną czeską wg wspólnej metodyki. Wyniki posłużyły do aktualizacji danych do projektu planu ochrony Karkonoskiego PN oraz do porównania zmian, jakie zachodzą w składzie awifauny na terenie Karkonoszy poprzez porównanie z danymi pochodzącymi z podobnej inwentaryzacji wykonane wspólnie ze stroną czeską w latach 90. ubiegłego stulecia.

   6. Inwentaryzacja cietrzewia jako gatunku wskaźnikowego oraz gatunku Natura 2000 realizowana w latach 2010-2012. Inwentaryzacja dostarcza informacji o stanie populacji kluczowego gatunku dla ornitofauny na terenie Karkonoskiego PN. Poprzez porównanie danych obecnych z danymi pochodzącymi z inwentaryzacji z lat 90. ubiegłego stulecia określamy stopień stabilności populacji oraz zakres koniecznych do wykonania prac ochronnych zapisanych w projekcie planu ochrony.

   7. Inwentaryzacja nietoperzy Karkonoszy realizowana w latach 2013-2014. Wyniki posłużyły do aktualizacji danych do projektu planu ochrony Karkonoskiego PN oraz do porównania zmian, jakie zachodzą w składzie nietoperzy na terenie Karkonoszy poprzez porównanie z danymi pochodzącymi z podobnej inwentaryzacji wykonanej w latach 90. ubiegłego stulecia.

Dane dotyczącej liczebności flory i fauny na terenie Karkonoskiego PN

   W trakcie prac nad obecnym projektem planu ochrony w wyniku prowadzonej inwentaryzacji oraz analizy danych literaturowych została mocno zweryfikowana lista gatunków zwierząt występujących na terenie parku. Korekta dotyczyła w szczególności liczby gatunków bezkręgowców, w tym gatunków chronionych. W przypadku kręgowców uwzględniono największe przyrodnicze odkrycia ostatnich lat, dodając nowo stwierdzone gatunki zwierząt lub gatunki, które pojawiły się w Karkonoszach po długiej nieobecności. Przykładem nowych gatunków dla Karkonoszy jest krytycznie zagrożony sokół wędrowny gnieżdżący się ponownie na terenie parku już od kilku lat czy też dzięcioł trójpalczasty obserwowany w 2012 r. w strefie przygranicznej w zachodniej części parku. Po kilkudziesięciu latach przerwy w 2009 r. zaobserwowano również w sezonie lęgowym obecność mornela, bardzo cennego gatunku borealnego, którego obecność potwierdza wyjątkowość Karkonoszy. Ciekawostką ornitologiczną jest również stałe gnieżdżenie się w Karkonoszach bielika, dla którego jest to jedno z najwyżej położonych pod względem wysokości nad poziomem morza gniazd w Polsce. Z ssaków najcenniejszym gatunkiem, który powrócił w Karkonosze po ponad 200-letniej nieobecności, jest ryś. Obecność tego gatunku jest już stale obserwowana na terenie parku.

   W ostatnich latach wprowadzono znaczną korektę w zakresie liczby gatunków roślin potwierdzonych na terenie parku. W stosunku do danych obowiązujących w roku 2000 liczba obecnie potwierdzonych gatunków wzrosła o ponad 100. Rok 2000 - liczba gatunków - ok. 900, na podstawie danych prof. J. Fabieszewskiego pochodzących z monografii pt. ˝Karkonosze polskie˝ z 1985 r. W roku 2008 liczbę tę zweryfikował dr P. Kwiatkowski z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, podając 1099 gatunków rzeczywiście występujących na terenie Karkonoskiego PN. W roku 2009 po odnalezieniu przetacznika alpejskiego Veronica alpina w Wielkim Śnieżnym Kotle oraz przetacznika stokrótkowego Veronica bellidioides na Śnieżce liczba ta wzrosła do 1101 gatunków. W roku 2010 po odnalezieniu żłobika koralowego Corallorhiza trifida na torfowisku nad Wielkim Stawem liczba gatunków wzrosła do 1102, a w roku 2011 po odnalezieniu podkolana zielonawego Plantathera chlorantha na łące w O.O. Przełęcz liczba gatunków stwierdzonych na terenie Karkonoskiego PN wzrosła do 1103, w tym 68 gatunków chronionych na terenie parku oraz 41 gatunków otuliny. Do roku 2011 KPN dysponował jedyną inwentaryzacją grzybów pochodzącą z 1985 r. Wiedząc, że jest to liczba niepełna, zlecono badania w tym zakresie w latach 2012-2014. Obecna liczba znanych gatunków grzybów wynosi 259, w tym gatunków chronionych 12 wg poprzedniego rozporządzenia w sprawie ochrony gatunkowej i 6 gatunków wg nowego rozporządzenia z 2014.

   Monitoring gatunków roślin - szczegółowy monitoring gatunków rzadkich został również zapoczątkowany w 2002 r., kiedy to wykonano szczegółową inwentaryzację 25 gatunków uważnych w tamtym czasie za najbardziej zagrożone w ramach następującego tematu: ˝Monitoring zagrożonych gatunków roślin występujących na terenie Karkonoskiego PN. Gatunki leśne i kotłów polodowcowych oraz gatunki torfowisk i źródlisk˝ wykonanego przez prof. Bronisława Wojtunia oraz prof. Ludwika Żołnierza z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Była to pierwsza tak szczegółowa inwentaryzacja i ocena najcenniejszych gatunków rośli występujących na terenie Karkonoskiego PN. Ocena ta stanowiła bardzo ważną podstawę do przyjęcia strategii ochrony tych gatunków w kolejnych latach, w tym do utworzenia Karkonoskiego Banku Genów. Kolejną inwentaryzację i ocenę gatunków przeprowadzono w latach 2010 i 2011 przez pracowników naukowych Uniwersytetu Wrocławskiego (M. Malicki, S. Wierzcholska, B. Wojtuń). Ocena ta stanowiła podstawę do określenia wskaźników stanu zachowania najcenniejszych gatunków roślin Karkonoskiego PN, w tym gatunków Natura 2000. W Karkonoskim PN prowadzi się również monitoring roślinności podwodnej w stawach polodowcowych. W 2005 r. oraz 2012 r. wykonano monitoring stanu roślinności podwodnej Małego i Wielkiego Stawu oraz ocenę populacji poryblina jeziornego w Wielkim Stawie. Dzięki uzyskanym wynikom, wiemy dzisiaj, że populacja poryblina jeziornego występującego w Wielkim Stawie już nie jest zagrożona, o czym była mowa we wielu wcześniejszych doniesieniach literaturowych. Na terenie Karkonoskiego PN prowadzone są również prace monitoringowe rzadkich gatunków roślin i siedlisk przyrodniczych wykonywane na zlecenie głównego inspektora ochrony środowisk w ramach państwowego monitoringu środowiska. Wiele gatunków roślin jest również systematycznie monitorowanych przez pracowników parku w ramach funkcjonującej w parku stacji monitoringowo-badawczej.

   Monitoring gatunków zwierząt - monitoring gatunków ssaków roślinożernych prowadzony jest systematycznie przez służby Karkonoskiego Parku Narodowego. Ponadto w latach 2000-2001 oraz w roku 2005 został wykonany monitoring ssaków roślinożernych na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego: ocena liczebności i struktury populacji zwierzyny grubej. Dane służą między innymi do określenia stopnia zagrożenia ze strony ssaków roślinożernych na ekosystemy leśne parku oraz określenia poziomu niezbędnej redukcji zwierzyny.

   Ważną grupą zwierząt monitorowanych na terenie parku są nietoperze. Prace w tym zakresie zostały wykonane w roku 2007 oraz są realizowane w roku bieżącym. Wyniki pozwolą na określenie stanu i liczebności gatunków nietoperzy będących jednocześnie na liście gatunków Natura 2000.

   W KPN są również monitorowane gatunki ptaków. Dane wyjściowe do oceny stanu populacji poszczególnych gatunków stanowi ˝Atlas ptaków lęgowych Karkonoszy˝ wydany w roku 1999. Jest to praca, która obejmuje zarówno polską, jak i czeską część Karkonoszy. Obecnie w ramach wspólnego polsko-czeskiego projektu pt. ˝Fauna Karkonoszy˝ realizowanego w ramach programu UE-EWT Republika Czeska - Polska wykonujemy kolejną inwentaryzację ptaków Karkonoszy wg wspólnej metodyki. Prace zostaną zakończone w roku 2015. W ramach tego projektu inwentaryzowane są również wspólnie ze stroną czeską nietoperze oraz motyle dzienne. Wyniki tych prac posłużą do określenia liczebności, stanu oraz potrzeb ochrony tych gatunków w układzie bilateralnym (pl/cz).

   (załącznik - tabele)

   Z przedstawionych powyżej danych wynika wyraźnie pozytywny trend zachowania najcenniejszych składników flory i fauny w Karkonoskim Parku Narodowym zarówno gatunków chronionych, jak i gatunków endemicznych, reliktowych oraz gatunków o dużej randze regionalnej. Niemal wszystkie gatunki utrzymują stabilne liczebności, w wielu przypadkach notuje się wzrost ich liczebności oraz inwentaryzowane są nowe stanowiska tych gatunków. Natomiast fakt powracania gatunków, które kiedyś całkowicie wyginęły w Karkonoszach, jak sokół wędrowny, mornel, dzięcioł trójpalczasty oraz ryś wskazują, że przyjęta wiele lat temu strategia ochrony przyrody dla Karkonoskiego Parku Narodowego jest słuszna i prawidłowo realizowana.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Piotr Otawski

   Warszawa, dnia 18 grudnia 2014 r.