Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Michała Wojtkiewicza oraz grupy posłów przesłaną przy piśmie z dnia 31 lipca 2013 r., znak: SPS-023-20068/13, w sprawie sprzedaży bezpośredniej produktów rolnych uprzejmie informuję, co następuje.

   Prawo żywnościowe Unii Europejskiej umożliwia prowadzenie sprzedaży żywności konsumentom końcowym przez rolników, w tym na targowiskach. Prowadzenie tego rodzaju sprzedaży może odbywać się pod warunkiem spełnienia odpowiednich wymagań higienicznych i weterynaryjnych, tak aby wprowadzana na rynek żywność była bezpieczna dla zdrowia konsumentów. Podmioty prowadzące taką sprzedaż powinny być rejestrowane przez właściwe organy urzędowej kontroli żywności w celu przeprowadzania kontroli spełniania przez nie odpowiednich wymagań.

   W przypadku rolników, którzy wprowadzają na rynek duże ilości żywności, mają zastosowanie odpowiednie przepisy higieniczne Unii Europejskiej. W przypadku zaś rolników, którzy wprowadzają na rynek małe ilości żywności na ograniczonym obszarze kraju, mają zastosowanie przepisy higieniczne ustanowione przez władze danego państwa członkowskiego.

   W Polsce w kompetencjach ministra właściwego ds. rolnictwa leży opracowanie przepisów higienicznych odnoszących się do tematyki sprzedaży bezpośredniej w odniesieniu do małych ilości produktów pochodzenia zwierzęcego. Nadzór nad tego rodzaju sprzedażą w zakresie bezpieczeństwa żywności sprawuje podległa ministrowi rolnictwa i rozwoju wsi Inspekcja Weterynaryjna.

   Przepisy higieniczne odnoszące się do tematyki sprzedaży bezpośredniej małych ilości produktów pochodzenia roślinnego leżą zaś w kompetencjach ministra właściwego ds. zdrowia. W tym zakresie nadzór nad bezpieczeństwem żywności sprzedawanej przez rolników sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna podległa ministrowi zdrowia.

   W odniesieniu do kompetencji legislacyjnych ministra rolnictwa i rozwoju wsi tematyka sprzedaży bezpośredniej niewielkich ilości produktów pochodzenia zwierzęcego, m.in. na targowiskach, została szczegółowo uregulowana w rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz. U. z 2007 r. Nr 5, poz. 38).

   Rodzaje produktów pochodzenia zwierzęcego, jakie można sprzedawać w ramach sprzedaży bezpośredniej na targowiskach, to:

   - tuszki drobiowe i tuszki zajęczaków (np. królików, nutrii), pozyskane ze zwierząt poddanych ubojowi w gospodarstwie,

   - produkty rybołówstwa, żywe lub schłodzone, a także poddane czynnościom takim jak: uśmiercanie, wykrwawianie, odgławianie, usuwanie płetw i patroszenie,

   - surowe mleko i surowa śmietana,

   - jaja konsumpcyjne,

   - produkty pszczele nieprzetworzone, takie jak: miód, pyłek pszczeli, pierzga, mleczko pszczele,

   - żywe ślimaki lądowe z gatunków: Helix pomatia linne, Helix aspersa muller, Helix lucorum oraz gatunków z rodziny Achatinidae.

   Wielkość produkcji dla niektórych z ww. produktów jest ograniczona ilościowo i wynosi maksymalnie dla:

   - tuszek indyków lub gęsi - 50 sztuk tygodniowo,

   - tuszek innych gatunków drobiu - 200 sztuk tygodniowo,

   - tuszek zajęczaków - 100 sztuk tygodniowo,

   - mleka surowego - 1000 l tygodniowo,

   - surowej śmietany - 500 l tygodniowo,

   - jaj konsumpcyjnych - 2450 sztuk tygodniowo.

   Sprzedażą bezpośrednią mogą być objęte wyłącznie produkty własne, wyprodukowane przez podmiot prowadzący działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej.

   Sprzedaż bezpośrednia może być prowadzona na obszarze danego województwa lub na obszarze sąsiadujących z nim województw, tj. miejsca sprzedaży produktów pochodzenia zwierzęcego, oraz zakłady prowadzące handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego, do których następują dostawy, powinny znajdować się na obszarze województwa, gdzie prowadzona jest produkcja, lub na obszarze sąsiadujących z nim województw.

   Wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej znajdujących się na targowiskach także zostały uregulowane w ww. rozporządzeniu w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej. Wymagania te są określone na poziomie podstawowym i dotyczą przede wszystkim: miejsc lub pomieszczeń sprzedaży, mycia i dezynfekcji instalacji, urządzeń i sprzętu, higieny osób mających kontakt z produktami, sposobu usuwania odpadów, wymagań w odniesieniu do temperatury i sposobu przechowywania produktów, a także pakowania produktów.

   Natomiast w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej, regulowanej rozporządzeniem ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. Nr 113, poz. 753), rolnicy mogą prowadzić produkcję oraz sprzedaż, w tym na targowiskach, następujących produktów pochodzenia zwierzęcego:

   - produktów mlecznych (np. serów, jogurtów),

   - produktów rybołówstwa (przetworzonych lub poddanych niektórym rodzajom obróbki),

   - produktów mięsnych,

   - surowych wyrobów mięsnych,

   - mięsa mielonego,

   - świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, końskiego, drobiowego, a także świeżego mięsa zwierząt łownych oraz zwierząt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych.

   Należy jednak podkreślić, że jednym z warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej jest warunek prowadzenia przez podmiot prowadzący taką działalność sprzedaży ww. produktów konsumentom końcowym, np. w miejscu przyległym do miejsca produkcji, na targowisku, we własnym sklepie, ze środków transportu, oraz jednoczesne prowadzenie dostaw tych produktów do innych zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego (np. sklepów, restauracji). Wielkość tych dostaw jest ograniczona ilościowo, np. dostawy świeżego mięsa wieprzowego albo wołowego nie mogą przekroczyć 1 t tygodniowo, produktów mlecznych - 0,3 t tygodniowo, a produktów mięsnych - 1,5 t tygodniowo. Natomiast wielkość sprzedaży tych produktów konsumentom końcowym nie jest ograniczona ilościowo.

   Surowce przeznaczone do obróbki lub przetwarzania w ramach tej działalności mogą pochodzić z własnych gospodarstw rolników prowadzących taką działalność, jak również z innych gospodarstw. Wyżej wymienione rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej określa szczegółowe wymagania weterynaryjne dla surowców przeznaczonych do produkcji w ramach tej działalności. Przykładowo mięso wieprzowe i wołowe przeznaczone do rozbioru lub przetwarzania powinno pochodzić wyłącznie ze zwierząt poddanych ubojowi w rzeźni, gdzie zostało poddane badaniu poubojowemu i oznakowane jako zdatne do spożycia. Tusze, półtusze, ćwierćtusze i każde inne elementy mięsne przeznaczone do przetwarzania w ramach tego rodzaju działalności nie mogą pochodzić z tzw. uboju na użytek własny, przeprowadzanego w gospodarstwie.

   Działalność marginalna, lokalna i ograniczona powinna być prowadzona na obszarze danego województwa lub powiatów sąsiednich. W odniesieniu do działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej stosuje się przepisy rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 34, str. 319). W związku z tym w zakładzie prowadzącym tego rodzaju działalność w odniesieniu do pomieszczeń, produktów, a także miejsc prowadzenia sprzedaży znajdujących się na targowiskach powinny być spełnione wymagania higieniczne określone w przepisach tego rozporządzenia.

   Nadzór nad bezpieczeństwem żywności pochodzenia zwierzęcego produkowanej w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej, tak samo jak w przypadku sprzedaży bezpośredniej tego rodzaju żywności, sprawuje Inspekcja Weterynaryjna.

   Procedura rejestracji podmiotów zamierzających prowadzić sprzedaż bezpośrednią albo działalność marginalną, lokalną i ograniczoną, a także obowiązki podmiotów dotyczące powiadomienia powiatowego lekarza weterynarii o zakresie, wielkości produkcji oraz rodzaju produktów zostały określone w art. 19-21 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2006 r. Nr 17, poz. 127, z późn. zm.).

   Reasumując, sprzedaż bezpośrednia produktów rolnych na targach jest możliwa pod warunkiem spełnienia odpowiednich wymagań higienicznych i weterynaryjnych. Ustanowione w ww. przepisach krajowych wymogi dotyczące sprzedaży bezpośredniej oraz działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej wpisują się w strategię wspierania produkcji żywności na poziomie lokalnym oraz wprowadzania ułatwień dla przedsiębiorstw prowadzących produkcję żywności na małą skalę, w tym rolników posiadających gospodarstwa rolne. Jednocześnie przepisy te ustanawiają standardy gwarantujące bezpieczeństwo produkowanej żywności. Polscy rolnicy mogą korzystać lub już korzystają z możliwości, które dają ww. przepisy krajowe.

   Niezależnie od powyższego pragnę poinformować, że z uwagi na zgłaszane przez rolników trudności w stosowaniu bądź interpretacji niektórych przepisów określonych w ww. rozporządzeniach ministra rolnictwa i rozwoju wsi w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej oraz w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej ministerstwo obecnie analizuje szczegółowo potrzebę i możliwości wprowadzenia zmian w tych przepisach. Prace w tym zakresie zostały rozpoczęte w marcu br. i będą kontynuowane. Jednakże prace te dotyczą wyłącznie spraw pozostających w kompetencjach ministra właściwego ds. rolnictwa (tj. bezpieczeństwa żywności pochodzenia zwierzęcego), w związku z tym nie obejmują np. kwestii prowadzenia działalności gospodarczej oraz opodatkowania, które pozostają w kompetencjach odpowiednio ministra gospodarki oraz ministra finansów.

   Należy również dodać, że żadne działania prowadzone na poziomie ministerstwa nie mogą zastąpić inicjatywy organizacji skupiających producentów, które powinny zajmować się opracowywaniem i upowszechnianiem krajowych wytycznych dobrej praktyki skierowanych do producentów żywności, w tym rolników. Działające w Polsce organizacje dotychczas niezbyt często korzystały z możliwości opracowania wytycznych, w przeciwieństwie do organizacji działających w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, o czym świadczy niewielka liczba takich publikacji.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Zofia Szalczyk

   Warszawa, dnia 21 sierpnia 2013 r.