Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo z dnia 27 lutego 2013 r., nr SPS-023-14797/13, przy którym przesłano interpelację pana posła Przemysława Wiplera w sprawie nowelizacji ustaw podatkowych w zakresie tzw. zatorów płatniczych, przedstawiam wyjaśnienia w tej kwestii.
Jak wynika z przesłanej interpelacji, pan poseł odnosi się krytycznie do nowelizacji przepisów ustaw o podatku dochodowym oraz o podatku od towarów i usług wprowadzonych ustawą z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce (Dz. U. poz. 1342), podnosząc następujące pytania:
1. Czy ze względu na negatywne skutki wprowadzenia regulacji o zatorach płatniczych Ministerstwo Finansów rozważa wycofanie się z tych przepisów oraz abolicję dla podatników, u których powstały zaległości podatkowe z tytułu wadliwie zaprojektowanych przepisów?
2. Czy podjęto już prace nad kompleksową i zgodną z prawem wspólnotowym oraz zasadami prawidłowej legislacji nowelizacją przepisów?
3. Czy oszacowano wysokość dodatkowych dochodów podatkowych z tytułu uchwalonej ustawy o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce?
4. Dlaczego nie wprowadzono regulacji, które dawałyby prawo do zmniejszenia przychodów podatnikom, którzy nie otrzymali zapłaty od swoich kontrahentów?
5. Jaki jest szacowany wpływ wprowadzonych przepisów na walkę z zatorami płatniczymi? Czy w wyniku nowych rozwiązań na przedsiębiorców borykających się z brakiem płynności finansowe zatory płatnicze będą większe, czy też mniejsze?
6. Według jakiego wskaźnika ekonomicznego określono skalę zatorów płatniczych i czy minister finansów zamierza zmienić ten wskaźnik po jakimś czasie obowiązywania przepisów?
7. Jakie są szacowane straty polskiej gospodarki (upadłość firm, pogorszenie wyników finansowych) w wyniku istnienia zatorów płatniczych i konieczności dokonywania korekty kosztów podatkowych, co prowadzi do kaskadowego zaostrzenia zatorów płatniczych oraz wzrostu zadłużenia przedsiębiorców?
8. Czy Ministerstwo Finansów spotkało się z problemami interpretacyjnymi wynikającymi z przepisów o zatorach płatniczych, np. kwestie kaucji gwarancyjnych, sprzedaży ratalnej, i czy zamierza podjąć działania naprawcze w tym zakresie?
9. Jaka była przyczyna i cel wydania instrukcji ministra finansów w zakresie zatorów płatniczych i dlaczego nie została wydana interpretacja ogólna w tym zakresie?
Na wstępie pragnę podkreślić, iż zmiana przepisów w odniesieniu do korekty kosztów podatkowych oraz ulgi na złe długi jest elementem pakietu zmian wprowadzonych ustawą o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce. Zmiany te mają na celu poprawę warunków wykonywania działalności gospodarczej w Polsce, w tym ograniczenie tzw. zatorów płatniczych w gospodarce oraz zniesienie niektórych obciążeń administracyjnych i uproszczenie przepisów. Problem zatorów płatniczych stanowi jedną z największych barier dla rozwoju przedsiębiorczości w Polsce, w związku z powyższym wprowadzenie w ramach powyższej ustawy rozwiązań podatkowych, o których mowa w interpelacji, ma na celu istotne ograniczenie tego problemu. Jak wynika bowiem z danych Krajowego Rejestru Długów, problem zatorów płatniczych w połowie 2012 r. dotyczył ok. 61% mikro- i małych przedsiębiorstw. W dużych podmiotach wskaźnik ten był o połowę niższy. Średni czas oczekiwania na zapłatę wynosił ponad 4 miesiące. Po terminie płaconych było ponad 25% wszystkich faktur. Zaległości wobec klientów wynosiły 1,4 mld zł.
W celu realizacji zakładanego celu ograniczenia zjawiska zatorów płatniczych wprowadzono w zakresie podatku od towarów i usług uproszczony mechanizm korekt, polegający na obowiązku korekty podatku u dłużnika wraz z upływem określonego okresu (150 dni) od upływu terminu płatności, a w przypadku podatku dochodowego obowiązek korekty kosztów podatkowych w sytuacji, gdy kwota wynikająca z faktury, umowy lub innego dokumentu nie została uregulowana w określonym w przepisach terminie.
Jednocześnie w zakresie wątpliwości związanych z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług dotyczącymi ulgi na złe długi należy wyjaśnić, że obowiązek korekty ciąży na dłużniku niezależnie od faktu, czy jego wierzyciel skorzystał z ulgi na złe długi, czy też nie. Ponadto należy wskazać, że syndyk w prowadzonym postępowaniu upadłościowym zobowiązany jest do podpisywania i składania w imieniu podatnika będącego w upadłości m.in. deklaracji podatkowych w zakresie podatku od towarów i usług. Obowiązek ten spoczywa na syndyku również w przypadku, gdy na skutek zaistniałych po ogłoszeniu upadłości okoliczności nastąpi konieczność dokonania na podstawie art. 89b ustawy o podatku od towarów i usług korekty odliczonego podatku naliczonego w deklaracji bieżącej lub poprzez złożenie deklaracji korygującej. Takie bowiem sytuacje wystąpią w przypadku nieuregulowania przez dłużnika należności określonej w fakturze w terminie 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności. Przepisy ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze nie mogą uchylić obowiązków, jakie nałożone zostały przepisami ustawy o podatku od towarów i usług.
Odnosząc się do szczegółowych pytań pana posła, uprzejmie informuję, iż z uwagi na to, iż przepisy dotyczące zatorów płatniczych funkcjonują w systemie podatkowym niecałe 3 miesiące, nie pozwala to na dokonanie obecnie rzetelnej oceny ich wpływu na przedsiębiorców. Przy czym zarówno Ministerstwo Finansów, jak i Ministerstwo Gospodarki analizować będą funkcjonowanie omawianych przepisów w praktyce. Ponadto Ministerstwo Gospodarki zamierza przeprowadzić badania wpływu wprowadzonych zmian na płynność finansową przedsiębiorstw. Tym samym odpowiedź na pytanie 1., 5. i 7. będzie możliwa dopiero po uzyskaniu stosownych danych.
W odniesieniu do pytania 2. uprzejmie informuję, iż obecnie nie są prowadzone prace zmierzające do zmiany przepisów podatkowych wprowadzonych ustawą o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce.
Odnosząc się do pytania 3., chciałbym zwrócić uwagę, iż celem wprowadzenia regulacji dotyczących zatorów płatniczych było ograniczenie tego niekorzystnego dla przedsiębiorców zjawiska, a nie przysporzenie dodatkowych dochodów podatkowych. Pragnę także zwrócić uwagę, iż w ocenie skutków regulacji do projektu ustawy o redukcji obciążeń administracyjnych w gospodarce (druk nr 833) wskazane zostało, iż rozwiązanie to nie będzie miało bezpośredniego wpływu na sektor finansów publicznych. Przewidziane w projekcie zmiany w ustawach podatkowych mające na celu złagodzenie zjawiska zatorów płatniczych powinny wpłynąć na poprawę płynności finansowej przedsiębiorstw oraz sprzyjać rzetelności obrotu. Na etapie projektowania przepisów nie zakładano bezpośredniego wpływu tych zmian na sektor finansów publicznych. Przyjęto, iż wprowadzone przepisy spowodują, iż zmniejszą się zatory płatnicze, gdyż podatnicy będą regulować w terminie swoje zobowiązania, a to spowoduje brak sankcji wynikającej z przepisów podatkowych w postaci korekty kosztów, a tym samym brak będzie wpływu tych rozwiązań na finanse publiczne.
Jeżeli natomiast chodzi o brak przepisów, które dawałyby prawo do zmniejszenia przychodów podatnikom, którzy nie otrzymali zapłaty od swoich kontrahentów (pyt. 4.), to należy zauważyć, iż obowiązujące przepisy ustaw o podatku dochodowym zawierają już rozwiązania umożliwiające wierzycielom podatkowe rozliczenie wierzytelności, które są nieściągalne. Podatnicy podatków dochodowych mają prawo do zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odpisów aktualizujących wartość należności (określonych w ustawie o rachunkowości), od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych albo art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona np. poprzez wszczęcie postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków.
Ponadto zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 25 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych kosztem uzyskania przychodów mogą być wierzytelności odpisane jako nieściągalne, jeżeli wierzytelności uprzednio na podstawie art. 12 ust. 3 zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana np. postanowieniem o nieściągalności uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego. Podobne rozwiązanie funkcjonuje również w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 23 ust. 1 pkt 20).
Odnosząc się do pytania 8. i 9., chciałbym poinformować, iż Ministerstwo Finansów na bieżąco analizuje problemy związane ze stosowaniem przepisów dotyczących zatorów płatniczych. Jednocześnie pragnę wyjaśnić, że Ministerstwo Finansów współpracuje z organami podatkowymi upoważnionymi do wydawania interpretacji indywidualnych w celu uniknięcia ewentualnych rozbieżności w interpretacji nowych regulacji.
Jeżeli chodzi natomiast o brak interpretacji ogólnej dotyczącej stosowania wskazanych przepisów, należy zauważyć, że zgodnie z art. 14a § 1 ustawy Ordynacja podatkowa minister finansów dąży do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej, dokonując w szczególności ich interpretacji, z urzędu, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
W związku z krótkim okresem obowiązywania wskazanych regulacji ich interpretacja dokonywana przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej nie została jeszcze poddana kontroli sądowej. Nie ukształtowało się zatem orzecznictwo sądów dotyczące tego zagadnienia, które mogłoby zostać uwzględnione przy wydaniu interpretacji ogólnej. W konsekwencji wydanie interpretacji ogólnej w zakresie stosowania art. 15b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i art. 24d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wydaje się przedwczesne.
Natomiast celem przygotowania i opublikowania przez Ministerstwo Finansów na swojej stronie internetowej komunikatu: Nowe przepisy w podatkach dochodowych przeciwdziałające tzw. zatorom płatniczym było przybliżenie podatnikom nowych regulacji w bardziej szczegółowy sposób niż zostało to przedstawione w uzasadnieniu do projektu ustawy.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Maciej Grabowski
Warszawa, dnia 22 marca 2013 r.