Szanowna Pani Marszałek! W nawiązaniu do pisma z dnia 25 stycznia 2013 r. (sygn. SPS-023-13573/13), dotyczącego interpelacji posła na Sejm RP pana Andrzeja Romanka w sprawie zmiany struktury organizacyjnej Straży Granicznej, ze szczególnym uwzględnieniem zastrzeżeń i uwag do dokumentu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych pn. ˝Reorganizacja Straży Granicznej˝, uprzejmie informuję, że odpowiedź na tożsame wystąpienie pana posła została udzielona przez ministra spraw wewnętrznych przy piśmie z dnia 1 marca 2013 r. W załączeniu przekazuję kopię wspomnianej wyżej odpowiedzi.

   Załącznik

   Szanowny Panie Pośle! W nawiązaniu do pisma Pana Posła z dnia 15 stycznia 2013 r. w sprawie reorganizacji Straży Granicznej, przekazanego przez podsekretarza stanu wykonującego zadania sekretarza do spraw parlamentarnych w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Straż Graniczna w ostatnim czasie podejmowała działania, których celem było dostosowywanie struktury formacji, jej zadań, uprawnień, a także sposobu postępowania do zmieniających się wymogów i potrzeb wynikających z uwarunkowań o charakterze strategicznym, odnoszących się do polityki państwa. W szczególności proces ten powiązany był z włączaniem Polski do Unii Europejskiej, a następnie do tzw. strefy Schengen.

   Straż Graniczna uzyskała charakter służby graniczno-migracyjnej, dla której priorytet stanowi dokonywanie odpraw granicznych i ochrona granicy państwowej stanowiącej granicę zewnętrzną UE/Schengen oraz nie mniej ważne działania w zakresie przeciwdziałania i zwalczania nielegalnej migracji, zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz przestępczości uwzględniającej udział cudzoziemców.

   Planowane zmiany struktur organizacyjnych SG na terytorium kraju są konsekwencją powstałych uwarunkowań i mają na celu skoncentrowanie działalności formacji na problematyce dotyczącej cudzoziemców oraz przestępczości z nią powiązanej.

   Propozycja zmian organizacyjnych Straży Granicznej na południu Rzeczypospolitej Polskiej nie pozostaje w sprzeczności z ˝Koncepcją funkcjonowania Straży Granicznej w latach 2009-2015˝, ponieważ co do zasady ww. koncepcja podlega corocznej aktualizacji (do chwili obecnej była już dwukrotnie aktualizowana). Jest to mechanizm, który zapewnia dostosowanie jej treści do zmian zachodzących w otoczeniu Straży Granicznej.

   W związku z powyższym w dniu 15 stycznia 2013 r. minister spraw wewnętrznych podjął decyzję, zgodnie z którą liczba oddziałów SG na terytorium kraju zmniejszy się o dwa, natomiast liczba oddziałów wykonujących zadania w ochronie granicy zewnętrznej UE pozostała bez zmian. Decyzja o ograniczeniu liczby komend oddziałów Straży Granicznej na południowej granicy Rzeczypospolitej Polskiej została podjęta z uwzględnieniem:

   - przeprowadzonego już i dalszego zmniejszenia liczby placówek SG na południu kraju po wejściu do strefy Schengen;

   - kontynuacji planowanych zmian organizacyjno-etatowych dotyczących placówek SG na terytorium kraju;

   - zapewnienia adekwatności liczby komend oddziałów SG do liczby podległych placówek SG (przed reorganizacją 14 placówek, po reorganizacji 11 placówek);

   - sytuacji migracyjnej na południu Polski.

   Z informacji przekazanych przez komendanta głównego Straży Granicznej wynika, że taka liczba oddziałów będzie adekwatna i wystarczająca, by poziom realizacji ustawowych zadań Straży Granicznej na południu Polski pozostał na dotychczasowym poziomie, przy jednoczesnej racjonalizacji struktury wydatków ujętych w budżecie SG.

   W odniesieniu do kwestii infrastruktury znajdującej się w siedzibie komendy Karpackiego OSG należy zauważyć, że przekracza ona potrzeby formacji oraz jest kosztowna w utrzymaniu.

   Po zniesieniu komendy Karpackiego OSG w Nowym Sączu planuje się dalsze funkcjonowanie struktury SG w części obiektów tego kompleksu łączącej:

   - Wydział Zabezpieczenia Zadań;

   - Orkiestrę Reprezentacyjną SG;

   - Pododdział Odwodowo-Reprezentacyjny;

   - Ambulatorium.

   W związku z tym, w sytuacji pilnej konieczności odtworzenia kontroli na granicy wewnętrznej w rejonie obecnego Karpackiego OSG, zakłada się w pierwszej kolejności wykorzystanie funkcjonariuszy z placówek SG na południu kraju, jak również z Wydziału Zabezpieczenia Działań i Pododdziału Odwodowo-Reprezentacyjnego.

   Należy również podkreślić, że nadal będzie działała baza obsług technicznych śmigłowców w miejscowości Biegonice koło Nowego Sącza.

   Odnosząc się do kwestii ewentualnej likwidacji jednego z dwóch centrów współpracy policyjnej i celnej, które mieszczą się w Trstenie i Barwniku, uprzejmie informuję, że na XVIII Konferencji Głównych Pełnomocników Granicznych Polski, Słowacji i Republiki Czeskiej, która odbyła się w dniach 24-25 września 2012 r. w Holešovie, została podniesiona kwestia możliwej redukcji liczby centrów współpracy/wspólnych placówek (spośród tego typu jednostek w Barwinku, Trstenie, Chotebuz i Kudowie-Słonem) do jednej takiej placówki na odcinku granicy ze Słowacją i jednej na granicy z Republiką Czeską.

   Omówienie podczas konferencji tego zagadnienia miało na celu pozyskanie wstępnego stanowiska partnerów, którzy na tym etapie zadeklarowali przeprowadzenie wewnętrznych konsultacji w przedmiotowej sprawie. Polska również postanowiła podjąć takie konsultacje. Należy wskazać, że w związku z pracami nad kształtem reorganizacji SG na granicy wewnętrznej proces ten nie został jeszcze podjęty.

   Jednocześnie pragnę poinformować, że przy dokonywaniu oceny sytuacji migracyjnej na południu kraju kierowano się potrzebą syntetycznego zobrazowania problematyki zarówno w podziale na granice, jak i poszczególne jednostki organizacyjne SG. Aktualne rozgraniczenie zasięgów terytorialnych oddziałów na południu kraju przedstawia się następująco: odcinek granicy wewnętrznej UE z Czechami powierzony jest do służbowej odpowiedzialności Sudeckiego OSG oraz Śląskiego OSG, natomiast część odcinka ze Słowacją pozostaje we właściwości terytorialnej Karpackiego OSG oraz Bieszczadzkiego OSG.

   W odniesieniu do liczby ujawnianych przypadków przekroczeń granicy wbrew przepisom na granicy z Czechami i Słowacją należy wskazać, że wniosek wywiedziony we wspomnianym w wystąpieniu opracowaniu odnosi się do liczby ujawnionych przekroczeń granicy państwowej wbrew przepisom, a nie wartości procentowych, czyli udziału tej kategorii danych w całości Straży Granicznej. Wobec powyższego w liczbach bezwzględnych w 2010 r. przy granicy ze Słowacją i Czechami zatrzymano 883 osoby, w 2011 r. zatrzymano 745 osób, a w I półroczu 2012 r. zatrzymano 312 osób. Z liczb tych jednoznacznie wynika tendencja spadkowa.

   Należy wskazać, że statystyki przedstawione w dokumencie ˝Reorganizacja Straży Granicznej˝ dotyczące granicy polsko-niemieckiej prezentowały dane za I półrocze 2012 r.

   Nielegalna migracja na kierunku wschód-zachód utrzymuje się na podobnym poziomie, o czym świadczy liczba osób przyjętych do Polski z Niemiec na podstawie umowy o readmisji i rozporządzenia Dublin II. Reorganizacja SG na granicy zachodniej nie spowodowała negatywnych skutków w zakresie ujawniania zjawisk związanych z nielegalną migracją. W tym miejscu należy zaznaczyć, że podstawową jednostką SG realizującą zadania w zakresie ujawniania zjawisk nielegalnej migracji jest placówka SG, nie zaś komenda oddziału SG, która pełni rolę koordynacyjno-nadzorczą oraz zabezpieczającą.

   Równocześnie pragnę wskazać, że podstawowym zadaniem funkcjonariuszy pełniących służbę na granicy zewnętrznej jest ochrona granicy państwowej oraz organizowanie i dokonywanie kontroli ruchu granicznego. Z kolei zadaniem priorytetowym funkcjonariuszy SG pełniących służbę w jednostkach organizacyjnych SG w głębi kraju i na granicy wewnętrznej jest ujawnianie zjawisk związanych z nielegalną migracją. Mając powyższe na uwadze, nie wydaje się właściwe porównywanie efektów osiąganych przez jednostki organizacyjne SG, które mają różne zadania priorytetowe.

   Ponadto należy zaznaczyć, że funkcjonariusze jednostek organizacyjnych SG na terytorium kraju często zatrzymują cudzoziemców, którym upłynął termin legalnego pobytu na terenie Unii Europejskiej.

   Odnosząc się do kwestii mapy cudzoziemców, uprzejmie informuję, że z danych w niej zawartych do dnia 31 grudnia 2011 r. wynika, iż wszystkie oddziały SG ujmowały także obywateli innych państw niż obywatele państw trzecich (także obywateli państw UE) w niektórych kategoriach statystycznych mapy cudzoziemców, m.in.:

   - cudzoziemcy zameldowani;

   - cudzoziemcy, którym wydano zezwolenia na pracę;

   - cudzoziemcy studiujący;

   - cudzoziemcy osadzeni w zakładach karnych.

   Począwszy od dnia 1 stycznia 2012 r., obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej nie są wykazywani w mapie cudzoziemców.

   Z kolei dane statystyczne ujęte w ˝Analizie sytuacji migracyjnej w Polsce w 2011 roku˝ w zakresie zameldowanych obywateli państw trzecich dotyczą 2011 r. (stan na dzień 31 grudnia 2011 r.) i są zobrazowane w rozbiciu na województwa, natomiast dane wskazane na str. 23 dokumentu ˝Reorganizacja Straży Granicznej˝ dotyczą I połowy 2012 r. (stan na dzień 30 czerwca 2012 roku) oraz są przedstawione z podziałem na oddziały SG. Użyte w dokumentach różne okresy sprawozdawcze oraz zobrazowanie danych statystycznych w oparciu o różne kryteria podziału czyni niemożliwym porównywanie ww. dokumentów.

   Jednocześnie uprzejmie informuję, że cudzoziemiec, który utracił prawo do przebywania na terytorium państwa członkowskiego UE, w tym na terytorium Czech lub Słowacji, chcąc wrócić do kraju pochodzenia przez terytorium RP, powinien posiadać dokument uprawniający go do pobytu na terytorium RP lub do przejazdu przez terytorium RP. Jeżeli cudzoziemiec nie posiada ww. dokumentu, z chwilą przekroczenia granicy znajduje się na terytorium RP nielegalnie. W przypadku ujawnienia powyższego faktu funkcjonariusz SG ma obowiązek podjęcia przewidzianych prawem działań w miejscu ujawnienia cudzoziemca lub w siedzibie organu SG.

   Ponadto pragnę wskazać, że analiza efektywności działań poszczególnych oddziałów Straży Granicznej została przedstawiona we wspomnianym opracowaniu w oparciu o dane dotyczące 2011 r. Należy przy tym zauważyć, iż wytyczne Zarządu do Spraw Cudzoziemców Komendy Głównej Straży Granicznej z dnia 16 maja 2011 r. w sposób znaczący ograniczyły możliwości kwalifikowania kontroli legalności pobytu na potrzeby przygotowywanych zestawień statystycznych. Kryteria, na podstawie których oddziały SG gromadziły dane, były jednakowe. Mając powyższe na uwadze, należy poddać analizie również I półrocze 2012 r., kiedy to każdy oddział Straży Granicznej przedstawiał dane statystyczne, kierując się ścisłymi zaleceniami Zarządu do Spraw Cudzoziemców KGSG w tym zakresie.

   Odnosząc się zatem do danych za I półrocze 2012 r., należy stwierdzić, że efektywność działań Śląskiego oraz Karpackiego Oddziału Straży Granicznej są porównywalne, z niewielką przewagą na rzecz Śląskiego Oddziału Straży Granicznej (analiza efektywności została przeprowadzono w analogiczny sposób jak w wystąpieniu).

   Mając na względzie wyżej przedstawione dane, teza, że kontrole prowadzone w Karpackim OSG są bardziej efektywne niż działania Śląskiego OSG nie znajduje uzasadnienia.

   Należy również podkreślić, że teren działania planowanych do likwidacji placówek SG w Żywcu, Piwnicznej-Zdroju oraz Cieszynie zostanie objęty odpowiedzialnością służbową innych placówek, tj. Bielska-Białej oraz Zakopanego.

   Ponadto należy mieć na uwadze, że SG odeszła od realizacji zadań w bezpośredniej bliskości granicy wewnętrznej na rzecz zadań realizowanych w głębi kraju, w tym w dużych ośrodkach miejskich, o czym stanowi ˝Koncepcja funkcjonowania SG w latach 2009-2015˝. Takie działanie jest również uzasadnione zmianą przepisów w zakresie postępowania z cudzoziemcami na poziomie krajowym i Unii Europejskiej.

   Warto również zauważyć, że prognozowane w wystąpieniu spadki efektywności realizowanych zadań nie znajdują uzasadnienia. Nie wydaje się bowiem zasadne dokonywanie oceny wskazującej, że liczba kontroli legalności pobytu i kontroli legalności zatrudnienia spadnie w takim stopniu, w jakim były one realizowane przez przeznaczone do likwidacji placówki. Jak wyżej wskazano, teren ten będzie objęty działaniem innych placówek SG.

   Jednocześnie pragnę wskazać, że dla potrzeb przeprowadzonych analiz bierze się pod uwagę różnice pomiędzy prowadzonymi postępowaniami polegające w szczególności na złożoności, mnogości i skomplikowaniu wykonywanych czynności procesowych.

   Ponadto nie można zgodzić się z argumentami dotyczącymi postępowania z materiałami operacyjnymi, jak też metodyki i taktyki prowadzenia postępowań przygotowawczych. Rozważania zawarte w wystąpieniu nie uwzględniają uwarunkowań mogących wynikać ze stanu faktycznego prowadzonych przedsięwzięć operacyjno-śledczych, ich złożoności i wieloaspektowości, kwalifikacji prawnej czynów przypisywanych poszczególnym osobom objętych tymi działaniami, a które determinują określone decyzje procesowe podejmowane bezpośrednio przez organy prokuratorskie lub też przez nie nadzorowane i zatwierdzane.

   Równocześnie wymaga podkreślenia, że nie zawsze będą zachodziły przesłanki do podejmowania lub prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych równolegle do działań śledczych. Powyższe uzależnione będzie od stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie oraz zakresu i kierunków prowadzonych czynności procesowych, a także celu, w jakim miałyby być prowadzone czynności niejawne.

   Dodatkowo wskazać należy, że praca pionu operacyjno-śledczego na południowym odcinku granicy opiera się w głównej mierze na czynnościach operacyjno-rozpoznawczych, które to inicjują działania śledcze prowadzone w ramach ewidencjonowanych form. Materiałem operacyjnym będącym podstawą do wyliczeń w przedstawionej statystyce będą również formy pracy operacyjnej niższych kategorii (tj. sprawa zagadnieniowa, sprawa operacyjnego sprawdzenia).

   W tym miejscu pragnę wyjaśnić, że w tabeli na str. 31 dokumentu ˝Reorganizacja Straży Granicznej˝ wybrano placówki objęte reorganizacją (planowane do zniesienia) oraz, dla celów porównawczych, PSG Ruda Śląska. Podobną metodę zastosowano na stronach 29?30 (sprawy operacyjno-śledcze).

   Należy również zauważyć, że z informacji pod tabelą na str. 34 dokumentu ˝Reorganizacja Straży Granicznej˝ wynika jednoznacznie, iż przedmiotowe dane wskazują łączne wyniki trzech OSG na południu w relacji do jednego OSG na zachodzie Polski. Przyjęty sposób przedstawienia wartości wynikał z konieczności zapewnienia obiektywności informacji w jednostce czasu. Z zaprezentowanych bowiem danych istnieje możliwość wyliczenia średniomiesięcznych wartości dla całego okresu od 2010 r. do III kwartału 2012 r., jak i poszczególnych lat. Natomiast z wartości średniomiesięcznej można uzyskać jedynie ogólną wartość dla całego okresu.

   Pragnę również wskazać, że dane statystyczne zawarte na str. 25-31 w ˝Analizie sytuacji migracyjnej w Polsce w 2011 roku˝ nie obrazują w pełni natężenia zjawisk migracyjnych, gdyż dotyczą jedynie legalnego pobytu cudzoziemców na terytorium Polski, tj. m.in. na podstawie zezwoleń pobytowych, pozwoleń na ochronę uzupełniającą czy uchodźców. Rozdział ten dotyczy tylko części zjawisk migracyjnych identyfikowanych przez organy administracji państwowej na terytorium RP i nie dotyczy migracji nielegalnej, której rozpoznawanie i zwalczanie należy do zadań SG.

   Z kolei przy decyzji o wyborze siedzib komend oddziałów decydowały następujące argumenty:

   - optymalna infrastruktura do zadań komendy oddziału;

   - niższe roczne koszty utrzymania infrastruktury;

   - położenie geograficzne względem terytorialnego zasięgu działania;

   - łatwy dojazd (czas) do kluczowych z punktu widzenia zadań formacji lokalizacji;

   - dojazd/dostęp do autostrad;

   - ograniczone możliwości przekazania/wykorzystania obiektów innym instytucjom.

   W odniesieniu do kwestii sposobu obrazowania stosunków przestrzennych między komendą oddziału a placówkami podkreślić należy, że placówki Straży Granicznej planowane są tam, gdzie występuje zagrożenie migracyjne.

   Mając powyższe na uwadze, w przypadku lokalizacji komendy oddziału SG w Nowym Sączu lub Kłodzku Placówka SG w Raciborzu nie zostałaby zlikwidowana, dlatego też była ujęta zarówno w wariancie I oraz wariancie II.

   Nadmieniam, iż w Nowym Sączu nie była rozważana lokalizacja placówki SG z uwagi na brak zagrożenia migracyjnego, tym samym Nowy Sącz nie został ujęty w wariancie I oraz wariancie II.

   Pragnę także zauważyć, że w dokumencie ˝Reorganizacja Straży Granicznej˝ zasygnalizowano, iż ˝Rola koordynacyjna komend oddziałów SG położonych na terytorium kraju będzie malała w stosunku do komend oddziałów SG, odpowiadających za ochronę granicy zewnętrznej UE˝. Wprowadzane systemy teleinformatyczne są tylko jednym z obszarów tego procesu. W dokumencie określono również ogólną wizję zabezpieczenia logistycznego jednostek organizacyjnych Straży Granicznej na terytorium kraju.

   Odnosząc się do kwestii kontroli operacyjnej, informuję, że liczba 96 wskazuje liczbę złożonych wniosków o zastosowanie kontroli operacyjnej w 2011 r. przez trzy południowe OSG i jest prawidłowa. Wyliczenia zawarte w wystąpieniu w zakresie Karpackiego, Śląskiego i Sudeckiego OSG również korespondują częściowo z przedstawioną w opracowaniu liczbą, jednak zostały prawdopodobnie rozszerzone o inne dane, których nie ujmowano w wyliczeniach SG, tj. liczbę wniosków o przedłużenie kontroli operacyjnej. Pełne statystyki w tym zakresie przedstawiono poniżej.

   Równocześnie w odniesieniu do wspomnianej w wystąpieniu procedury przewidzianej w art. 9e ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675, z późn. zm.) należy wskazać, że niezależnie od tego, w którym miejscu usytuowana zostanie komenda OSG, funkcjonariusz z jednostki prowadzącej sprawę (również z PSG) będzie musiał pokonać odległość z materiałami sprawy uzasadniającymi zastosowanie kontroli operacyjnej do ww. komendy, a następnie do prokuratury i sądu. Analiza funkcjonowania jednostek organizacyjnych SG pozostających w znacznej odległości od jednostek prokuratury i sądów wskazuje, że przedmiotowa procedura przebiega w sposób właściwy i nie powoduje utrudnień związanych z dostarczaniem ww. materiałów.

   Jednocześnie pragnę wskazać, że obecnie w strukturze Straży Granicznej funkcjonują oddziały: morski oraz nadodrzański, obejmujące zasięgiem terytorialnym więcej niż jedno województwo. Brak jest jednak uzasadnienia dla formułowania wniosku, aby większy obszar działania ww. OSG wpływał negatywnie na proces zaopatrywania.

   Przedstawiając powyższe, należy podkreślić, że informacje statystyczne zawarte w dokumencie ˝Reorganizacja Straży Granicznej˝ miały na celu zobrazowanie skali zagrożenia nielegalną migracją na południu Polski oraz ogólnej liczby wskazującej zaangażowanie (obciążenie) funkcjonariuszy SG trzech oddziałów SG na południu w porównaniu do jednego oddziału SG na kierunku zachodnim, nie zaś wskazanie, który z oddziałów SG osiąga lepsze wyniki swoich działań.

   Z poważaniem

   Sekretarz stanu

   Piotr Stachańczyk

   Warszawa, dnia 6 marca 2013 r.