Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację posła Waldemara Sługockiego przekazaną przez pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, pismem z dnia 14 stycznia 2013 r., znak: SPS-023-13100/13, w sprawie projektu zmian ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, przekazuję stosowne wyjaśnienia.
Celem ustawodawcy wyrażonym w art. 6d ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2012 r. poz. 391) było zobowiązanie wójta, burmistrza, prezydenta miasta do wybrania podmiotu odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości w drodze przetargu. Ustawa nie dopuszcza innego sposobu wyboru podmiotu świadczącego te usługi. Ponadto art. 6f ust. 2 tejże ustawy precyzuje przypadek, w jakim gmina może zlecić odbieranie odpadów komunalnych w trybie zamówienia z wolnej ręki. Jedynym takim przypadkiem jest rozwiązanie umowy na odbieranie odpadów komunalnych z podmiotem wyłonionym w drodze przetargu i konieczność zapewnienia świadczenia odbierania odpadów komunalnych do czasu rozstrzygnięcia następnego przetargu (który wójt, burmistrz, prezydent jest zobowiązany zorganizować niezwłocznie). Za niezorganizowanie przetargu grozi kara od 10 000 do 50 000 zł. Ponadto należy zauważyć, że art. 6g ww. ustawy wskazuje, że do przetargów w zakresie nieuregulowanym ustawą o utrzymaniu porządku i czystości w gminie stosuje się ustawę z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych.
Należy również zaznaczyć, że ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stanowi lex specialis względem ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, a także wobec ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.).
Na podstawie powyższego oraz na podstawie art. 6e ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach należy podkreślić, że gminna jednostka organizacyjna będzie mogła odbierać odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jedynie w przypadku, gdy zostanie wyłoniona w drodze przetargu. Co oznacza, że aby przystąpić do przetargu, będzie musiała przekształcić się w spółkę prawa handlowego.
Powyższe zapisy ustawowe są kompromisem pomiędzy rządem, przedsiębiorcami oraz samorządami, który został wypracowany na etapie prac rządu i parlamentu. Zawarte w ustawie rozwiązania zapewniające transparentność i konkurencyjność przy wyłanianiu firm odbierających od właścicieli nieruchomości odpady były przedmiotem licznych dyskusji pomiędzy przedsiębiorcami, stroną rządową i samorządową. Należy przy tym z całą stanowczością zaznaczyć, że tylko takie rozwiązania pozwoliły na zakończenie procedowania prac w rządzie. Należy również przypomnieć, że o rozwiązania zawarte w ustawie wielokrotnie zabiegała strona samorządowa na posiedzeniach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Sama komisja sformułowała postulat (w stanowisku z dnia 25 marca 2009 r.), że elementem opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi powinien być przetarg na odbieranie odpadów i ich zagospodarowanie we wskazanych instalacjach.
Podobne stanowisko poparł parlament, czego oczywistym dowodem było uzyskanie większości głosów przy jej uchwaleniu.
Celem obowiązujących przepisów jest zapewnienie, że podmioty prywatne działające na rynku odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości przed wejściem w życie ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897, z poźn. zm.) będą mogły po przejęciu przez gminy obowiązku odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości nadal starać się o zamówienia na odbiór odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na konkurencyjnym rynku, który zapewnią organizowane przez gminy przetargi. Artykuł 6e ustawy ma zapobiec przejęciu odbioru odpadów komunalnych przez gminy i jednostki jej podległe (spółki z ograniczoną odpowiedzialności oraz akcyjne, a także komunalne zakłady budżetowe) kosztem przedsiębiorców obecnie działających na tym rynku. Jak wskazano powyżej, przepisy te chronią interesy przedsiębiorców obecnie działających na rynku odbioru odpadów komunalnych i są zgodne z zasadą legislacji wynikającą z art. 2 Konstytucji RP. Nie bez znaczenia jest również konieczność zapewnienia realizacji zasad konkurencji na rynku odbioru odpadów komunalnych oraz ochrony właścicieli nieruchomości przed zawyżaniem kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi przez gminne jednostki działające na rynku o charakterze monopolistycznym, co wielokrotnie zaznaczał UOKiK.
Ponadto należy zauważyć, że obowiązująca ustawa nie ogranicza możliwości powierzania własnym jednostkom budżetowym realizacji innych zadań gmin wynikających z ustawy. Mogą one zajmować się np. administrowaniem i organizacją nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, prowadzeniem punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, świadczeniem dodatkowych usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości (nieobjętych opłatą za gospodarowanie odpadami komunalnymi), odbieraniem odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy (jeżeli rada gminy w drodze uchwały nie włączy tych nieruchomości do systemu gminnego).
Nieuprawnione jest również twierdzenie, jakoby ustawa nakazywała zawieranie umów z podmiotami odbierającymi odpady komunalne od właścicieli nieruchomości na okres czteroletni. Ani ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ani ustawa Prawo zamówień publicznych nie zawiera takich regulacji. Okres ten może być krótszy. Ponadto w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach przewidziano w art. 6f ust. 2 opisany powyżej tryb postępowania w razie rozwiązania umowy z podmiotem wyłonionym w drodze przetargu i nie jest do tego celu wymagane utrzymywanie jednostki budżetowej gminy.
Ponadto pragnę zauważyć, że Trybunał Konstytucyjny nie orzekł, że ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach jest niezgodna z Konstytucją RP, a wiceprezes Urzędu Zamówień Publicznych potwierdził, że przyjęte w ustawie rozwiązanie nakazujące obligatoryjność przetargu nie jest sprzeczne z prawem Unii Europejskiej.
Oprócz powyższego pragnę również zauważyć, że art. 3a ustawy nie odnosi się do przetargu na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, ale do sposobu wykonywania obowiązku polegającego na budowie, utrzymaniu i eksploatacji regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych i nie ma zastosowania do przetargu na odbieranie odpadów komunalnych.
Odnosząc się do kwestii zbyt krótkiego czasu na wdrożenie ustawy, uprzejmie informuję, że ustawa została ostatecznie przyjęta przez Sejm RP w dniu 1 lipca 2011 r. i podpisana przez prezydenta w dniu 15 lipca 2011 r., w związku z czym samorządom zostały dane prawie dwa lata do terminu ostatecznego wejścia w życie ustawy na podjęcie działań przygotowawczych, m.in. oszacowanie kosztów nowego systemu. Ponadto włodarze należący do Zrzeszenia Prezydentów, Burmistrzów i Wójtów Województwa Lubuskiego zostali szczegółowo poinformowani o obowiązkach wynikających z ustawy przez pracownika Ministerstwa Środowiska podczas konwentu zrzeszenia, który odbył się w dniach 23-25 października 2011 r. w Pogorzelicy. Na tym spotkaniu przedstawiciel resortu wygłosił godzinną prezentację oraz odpowiadał na pytania uczestników konwentu dotyczące nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Reasumując, nie jest brane pod uwagę wydłużenie okresu przejściowego na wprowadzenie w życie zapisów ustawy.
Z wyrazami szacunku
Podsekretarz stanu
Piotr Woźniak
Warszawa, dnia 12 lutego 2013 r.